سرگیجه با منشاء گوشی چیست؟

ناصر بافکار فارغ التحصیل رشته شنوایی شناسی از دانشگاه علوم پزشکی ایران و دکترای رشته شنوایی /ادیولوژی(PhD) از آمریکا و مدیر کلینیک تخصصی شنوایی و وزوز گوش  سعادت آباد:

سرگیجه واقعی(Vertigo)‌، به حالتی گفته می‌شود که فرد احساس می‌کند خودش یا محیط اطرافش در حال چرخش است. برای اینکه احساس چنین فردی را بفهمیم کافی است که 10بار، به‌طور سریع به دور خود بچرخیم و سپس بدون حرکت بایستیم، خواهیم دید که چگونه محیط اطراف در مقابل چشم‌های‌مان به حرکت در می‌آید، به این حالت، سرگیجه واقعی گفته می‌شود. بعضی افراد، لفظ سرگیجه را به‌طور غلط برای سیاهی رفتن چشم‌ها و احساس سبکی سر به‌کار می‌برند در‌صورتی که به این حالت منگی (Dizziness) گفته می‌شود. سرگیجه واقعی معمولا همراه با حالت تهوع و گاهی همراه با استفراغ است. 

چرا دچار سرگیجه می‌شویم؟

یکی از علت‌های سرگیجه واقعی، بیماری‌های گوش داخلی است. گوش داخلی شامل بخش‌های شنوایی و تعادلی است. بخش شنوایی آن را حلزون شنوایی و بخش تعادلی آن را دهلیز (vestibule) تشکیل می دهد. اگر بخش تعادلی گوش دچار بیماری شود، سرگیجه و عدم تعادل ایجاد می شود و اگر بخش شنوایی گوش مبتلا شود علائم شنوایی به‌وجود می‌آید، لذا گاهی در بیماری‌های گوش داخلی، کاهش شنوایی و وزوز گوش به‌همراه سرگیجه مشاهده می‌شود. 

سرگیجه خوش‌خیم وضعیتی چیست؟

یکی از شایع‌ترین علل سرگیجه است که در آن فرد مبتلا به‌طور ناگهانی و بدون هیچ علامت زمینه‌ای دچار این سرگیجه می‌شود. از ویژگی‌های این سرگیجه، تشدید علائم با چرخاندن سر است. علت این سرگیجه، ایجاد شن‌ریزه‌هایی در مجاری نیم‌دایره گوش داخلی است و با چرخش سر، این شن‌ریزه‌ها حرکت کرده و باعث تحریک گیرنده‌های تعادلی می‌شود و خود را به‌صورت سرگیجه نشان می‌دهد. جالب است بدانیم که در این بیماری، شنوایی فرد کاملا طبیعی است. با افزایش سن، شیوع این سرگیجه افزایش می‌یابد. از‌سوی دیگر بر‌اساس تجربه اینجانب، افرادی که فعالیت و تحرک کمی دارند نسبت به افراد هم‌سن خود، بیشتر به این وضعیت دچار می‌شوند. این سرگیجه در کودکان تقریبا دیده نمی‌شود.

این سرگیجه بیشتر در چه مواقعی سراغ افراد می‌آید؟ 

بعضی افراد مبتلا، هنگام بیدار شدن از خواب ناگهان این علامت را تجربه کرده و این موضوع باعث به‌هم خوردن برنامه روزانه آنها شده و اغلب منجر به بستری شدن در مراکز درمانی می‌شود. اگر این حالت حین رانندگی با سرعت بالا ایجاد شود، می‌تواند حادثه مرگبار به‌دنبال داشته باشد. خطر دیگر این سرگیجه هنگامی است که بر اثر به‌هم خوردن تعادل باعث افتادن بیمار شود. خوشبختانه همان‌طور که از اسم این نوع سرگیجه پیداست، خوش‌خیم بوده و قابل درمان است ولی باید بدانیم که احتمال عود این بیماری وجود دارد. 

آیا برای درمان سرگیجه خوش‌خیم وضعیتی نیاز به مصرف دارو است؟

خوشبختانه این نوع سرگیجه بدون مصرف دارو قابل درمان است. کافی است پزشک با معاینه دقیق، ناحیه درگیر شده را تشخیص دهد و با انجام مانورهایی، شن‌ریزه‌ها را از ناحیه مبتلا تخلیه کند. 

بیماری (سندرم) منیر چیست؟

در این بیماری فرد دچار سرگیجه‌های مکرر با مدت طولانی‌تر می‌شود این سرگیجه از چند ساعت تا چند روز ممکن است ادامه داشته باشد. در این نوع سرگیجه بر‌خلاف مورد بالا، شنوایی کاهش می‌یابد و به‌همراه آن بیمار از سرو‌صدای گوش (وزوز گوش) شکایت دارد. معمولا فرد مبتلا قبل از تشخیص، ماه‌ها از این بیماری رنج می‌برد. این حالت به‌دلیل بالا رفتن فشار مایع گوش داخلی ایجاد می‌شود و بیماران اغلب دچار استرس‌های متعددی در زندگی هستند. پرهیز از استرس‌های محیطی و بهتر شدن حالت‌های روحی‌روانی به برطرف شدن خود‌به‌خود این بیماری کمک فراوانی می‌کند. دوره این بیماری بسیار طولانی‌تر از سرگیجه خوش‌خیم وضعیتی است و درمان آن هم کمی پیچیده‌تر است. خوشبختانه بسیاری از علائم این بیماران با روش‌های نوین، قابل کنترل هستند. در درمان این بیماری ممکن است جراحی گوش داخلی لازم باشد. 

التهاب عصب تعادلی یعنی چه؟

گاهی تورم و التهاب عصب تعادلی گوش باعث ایجاد سرگیجه می‌شود. در این حالت شدت علائم ممکن است به‌حدی باشد که فرد تعادل نداشته و قادر به راه رفتن نباشد. خوشبختانه به‌وسیله دارو تا حد زیادی می‌توان شدت علائم را کاهش داد. شنوایی این بیماران نیز طبیعی است. 

عفونت گوش داخلی خطرناک است؟ 

این حالت می‌تواند بر اثر ویروس یا باکتری باشد. متاسفانه این حالت باعث ازبین رفتن شنوایی می‌شود و ممکن است توام با مننژیت و عفونت مغزی باشد. 

تومورهای عصب تعادلی کشنده‌اند؟

معمولا تومورهای آن خوش‌خیم بوده و به‌دلیل رشد آهسته‌ای که دارند علائم سرگیجه، کمتر ایجاد می‌شود. اغلب این بیماران با شکایت وزوز گوش یا کاهش شنوایی مراجعه می‌کنند. 

بیماری (حرکت) مسافرت، یعنی چی؟

این بیماری نیز بسیار شایع است و در مسافرت‌های دریایی به‌عنوان دریازدگی از آن یاد می‌شود، ولی در مسافرت‌های هوایی یا مسافرت با ماشین نیز دیده می‌شود. اغلب ما تجربه‌ای از این حالت را داشته‌ایم. این نوع سرگیجه تنها سرگیجه‌ای است که می‌توانیم با دارو و تدارکات خاص تاحدودی از آن پیشگیری کنیم. البته این بیماری تنها مربوط به گوش داخلی نیست و بخش‌های دیگری از سیستم عصبی نیز در آن دخیل هستند. 

آیا بیماری‌های دیگری وجود دارند که باعث سرگیجه شوند؟

بیماری‌های دیگری از گوش داخلی نیز می‌توانند سرگیجه ایجاد کنند که توضیح آن پیچیده‌تر بوده و افراد کمی به آنها مبتلا می‌شوند، لذا از توضیح آنها اجتناب می‌شود. سرگیجه به‌عنوان یک علامت می‌تواند در بیماری‌های دیگری که مستقیما به گوش داخلی مربوط نمی‌شود، وجود داشته باشد. از بیماری‌های دیگری که می‌تواند باعث ایجاد سرگیجه شود، می‌توان از میگرن، بالا بودن چربی خون، بیماری‌های عروق مغزی، سکته مغزی و… را نام برد. در این نوع بیماری‌ها اغلب جز سرگیجه علائم دیگری هم در بیماران می‌توان یافت که به تشخیص کمک می‌کنند. 

اگر دچار سرگیجه شدیم چه کنیم؟ 

1. ابتدا خونسردی خود را حفظ کنید.
2. اگر در حال راه رفتن هستید، سعی کنید به جایی تکیه دهید یا در جای مناسبی بنشینید تا از خطر افتادن در امان باشید.
3. به هیچ عنوان چشمان خود را نبندید و سعی کنید به یک نقطه ثابت نگاه کنید زیرا در سر‌گیجه‌هایی که مربوط به گوش داخلی هستند با نگاه کردن به یک نقطه ثابت، تاحدودی علائم سرگیجه کاهش یافته و تعادل تا‌حدی برقرار می‌شود.
4. اگر همراه با سرگیجه، علائمی مانند سردرد، بی‌حسی در اندام‌ها، کاهش بینایی و… وجود دارد معاینه توسط یک متخصص مغز و اعصاب الزامی است. لذا در این صورت به بیمارستان مراجعه کنید.
5. اگر علائم شما محدود به سرگیجه، کاهش شنوایی و وزوز گوش است، بهتر است برای معاینه به متخصص گوش، حلق و بینی مراجعه کنید.
6. برای پیشگیری از «بیماری مسافرت» باید قبل از سفر از داروهای آرامبخش استفاده کنیم، حین سفر مطالعه نکنیم و از چرخش سر به اطراف پرهیز کنیم. ترجیحا بخوابیم یا به بیرون از وسیله نقلیه نگاه کنیم.
7. داروهایی که برای کنترل سرگیجه وجود دارد باید به‌طور صحیح تجویز و استفاده شود زیرا این داروها با اینکه علائم سرگیجه را کاهش می‌دهند، می‌توانند دوره درمان بعضی سرگیجه‌ها را طولانی کنند.

آدرس و تلفن‌ تماس جهت ارتباط با کلینیک شنوایی و وزوز گوش سعادت‌آباد: 

آدرس: سعادت آباد، میدان کاج، مجتمع سروستان، طبقه سوم، واحد 306 

تلفن:   02122383782  

موبایل: 09213675187

آدرس: زعفرانیه، مقدس اردبیلی، روبروی بانک ملت، نبش کوچه شیرین، پلاک 104، طبقه اول، جنب داروخانه 

تلفن:   02122017357   

موبایل: 09213675187

آدرس: عباس آباد (شهید بهشتی)، چهارراه اندیشه، خیابان سهند، پلاک 10 

تلفن:  02188762755  

فکس:   02188767911  

موبایل: 0920371956

وب سایت:  www.saadatabadhearing.ir