چرا خیلی وقت ها به سهولت بدنمان را به تیغ جراحان می سپاریم اما برای سپردن بخش کوچکی از ذهن و روحمان به روان شناسان و روان پزشکان مقاومت می کنیم؟ چرا حتی زمانی که به هر دلیل، اندکی عقب نشینی می کنیم و رو در روی روان شناس، روان پزشک یا مشاور می نشینیم، تلاش می کنیم واقعیت را طور دیگری نشان دهیم؟
نبود اختلالات روانی یا نبود آمار دقیق!؟
هر چند آمار‌ها حاکی از این است که اختلالات روانی در ایران کمتر از میانگین جهانی است، اما معضلاتی مانند نبود فرهنگ رفتن پیش روانشناس، روانکاو و مشاور، کمبود متخصصان در این زمینه، گرانی خدمات روانشناسی و… این نگرانی را به وجود آورده است که در آینده شاهد رشد اختلالات روانی در کشور باشیم. این موضوعی است که در سال‌های اخیر روانشناسان بار‌ها بر آن تاکید کرده‌اند، چنانکه روز گذشته نیز رئیس سازمان نظام روانشناسی عنوان کرده است: برای هر ۱۸ هزار خانوار ۲۰ روانشناس داریم، در حالی که استفاده و بهره‌مندی از وجود روانشناس جهت حل مشکلات خانواده ضرورت دارد.
حدود یک پنجم ایرانیان ناامنی روانی دارند؛ این مساله روز گذشته توسط وزیر تعاون، کار و رفاه اجتماعی در مراسم افتتاح مرکز مشاوره تلفنی ۱۴۸۰ که با حضور استاندار تهران و رئیس سازمان بهزیستی انجام شد، مورد تاکید قرار گرفته است. بررسی‌ها نشان می‌دهد ایرانیان از نظر ابتلا به اختلالات روانی نسبت به دیگر مردم جهان وضعیت بد‌تری ندارند، اما مساله‌ای که اختلالات روانی در کشور ما را هشدار دهنده می‌کند، نرخ پایین مراجعه به روانشناس و روانپزشک برای درمان اختلالات روانی است.
توجه به روان، امنیت آینده ی ایرانیان
توجه به درمان اختلالات روانی به حدی اهمیت دارد که باید با اقدامات موثر و راهبردی در راستای آن گام برداشت، آن‌چنان که تا چندی پیش با وجود بحران‌های فردی خلأ حضور نیروهای کارآزموده کاملا احساس می‌شد و جوابگوی عدم بهداشت روانی در شهروندان نبود. درمان مشکلات روانی مانند مشکلات جسمی به سرعت و سهولت انجام نمی‌گیرد و این فرایند بسیار زمان‌بر و نفس‌گیر است. فردی که طی سالیان متمادی عادات بد و رفتارهای نادرست را با خود حمل کرده و با آنها زندگی کرده است وقتی بخواهد به یکباره همه این عادات را ترک کند با مشکل مواجه می‌شود. در کنار این نمی‌توان انتظار داشت درمان درباره افرادی که مبتلا به افسردگی حاد یا حالات نزدیک به جنون هستند به‌طور کامل و محسوس صورت پذیرد.
مشاهدات نشان می‌دهد به جز مواردی معدود تقریبا تمام مراجعین به مشاوران، روان شناسان و روان پزشکان پس از بروز یک اختلال روانی و یا سردرگمی حاضر به مراجعه شده‌اند. این در حالیست که درمان تنها بخشی از رسالت این متخصصان است.
پیشگیری عقب تر از درمان است
در بسیاری از کشورها مراجعه به یک مشاور متخصص، از جمله کارهای برنامه‌ریزی شده افراد در طول هفته یا ماه است. اما متاسفانه در برخی جوامع مراجعه به مشاور، روانشناس و یا روان پزشک را معادل با ابتلا به بیماری روانی می‌دانند. حتی پس از مراجعه، از همان بدو ورود فرد در مقابل مشاور یا روان شناس قرار می‌گیرد و اغلب در ابتدای جلسه از صحبت کردن فرار می‌کنند. که علت این امر ناخود آگاه را می‌توان در نگاه جامعه و باورهای غلط جست و جو کرد. باور غلطی که شاید ناشی از تداخل سنت و مدرنیته باشد و هنوز نمی‌دانیم باید راه علم را پیش بگیریم یا باور اجدادمان را.
بی شک یکی از دلایل اصلی عدم مراجعه ی ایرانیان ترس از برچسب خوردن یا انگ روانی بودن باز می گردد. درواقع، خیلی از افراد از ترس این که مردم به آنها چه می گویند و چه نگاهی به آنها خواهند داشت، به روانپزشک مراجعه نمی کنند. البته به گفته دکتر فروزان الیاسی، روانپزشک چنین ترسی چندان هم بی دلیل نیست، چراکه در جامعه ما، هم خود بیماران و هم خانواده آنها در بسیاری از مواقع درد انگ خوردن را لمس می کنند.
از سوی دیگر عدم پوشش خدمات بیمه در خصوص مراجعه به روانشناس می تواند از عوامل مهم در عدم داشتن انگیزه ی لازم برای مراجعه است. همچنین نگرفتن نتیجه ی لازم و طولانی بودن جلسات مشاوره از دلایل دیگری است که ایرانیان به مشاوره مراجعه نمی کنند! مگر آن که کار به جای باریک بکشد. از این رو نیاز است تا با تدبیر لازم مشکلات مربوط به عدم مراجعه مردم به مراکز مشاوره حل شود و از سویی دیگر با انجام سختگیری لازم در خصوص مشاوران مجاز، امنیت روانی را برای آیندگان تضمین کنیم.
روانشناس کسی است که رفتار، شخصیت، روابط بین فردی، یادگیری و انگیزش را در انسان به شکل حرفه ای مورد بررسی قرار می دهد. او از یک طرف رابطه بین عملکرد مغز و رفتار را بررسی می کند و از سوی دیگر ارتباط بین محیط و رفتار.
در عرصه‌ی روانشناسی، به فردی می‌توانیم عنوان روانشناس را اطلاق نماییم که دست‌کم در یکی از رشته‌های روانشناسی، دارای مدرک کارشناسی یا بالاتر باشد. روانشناسان به‌طور حتم آموزش‌های لازم در زمینه‌ی مسائل مشاوره‌ای و یا روانشناسی بالینی را دیده‌اند و زیر نظر اساتید مجرب، دوره‌ی کارورزی را گذرانده و مهارت‌های لازم را کسب کرده‌اند.
در بسیاری از کشورهای دنیا، افراد و خانواده‌ها مراجعه به روانشناس را برای خود ضروری می‌دانند. به نظر می‌رسد در ایران هنوز هم برخی از افراد به‌رغم نگرانی و استرس‌های فراوانی که دارند، حاضر به صحبت با یک روانشناس و مشاور نیستند.
از دلایل مهم در مراجعه نکردن بسیاری از مردم به روانشناس این است که اختلالات روانی را موردی برای رسیدگی نمی‌دانند. در برخی موارد افراد اصلاً اعتقادی به مسائل روانشناسی ندارند و برای مثال افسردگی‌شان را نوعی تنبلی و بی‌مسئولیتی می‌دانند.
یکی از باورهای نادرست دیگر نیز این است که “غیر از بیماری‌های واگیر تقریباً هیچ بیماری‌ای وجود ندارد که درمان قطعی داشته باشد”. درحالی‌که بیماری‌هایی همچون میگرن یا فشار خون نیز درمان قطعی ندارد، اما قابل پیشگیری و کنترل هستند. به بیان دیگر بسیاری از بیماری‌ها فقط قابل کنترل است و درمان صد درصد ندارد و اختلالات روانی هم از این ماجرا مستثنی نیستند.
منبع: سلامت نیوز