در مورد نارسایی کلیه چه می دانید؟ کلیه های ما اندامی ست که به صورت یک جفت اندام و در قسمت پایینی کمر جا گرفته است که هر کدام از آن ها در یک سمت ستون فقرات می باشد. کلیه ها خون مان را تصفیه کرده و سمومی که از بدن به آن وارد می شود، پاک کرده و آنها را به مثانه می فرستند، در ادامه بدن این سموم را از طریق ادرار به بیرون میراند. در این مقاله از بخش بیماری های الو دکتر به بررسی نارسایی کلیه می پردازیم.
زمان بروز نارسایی کلیوی
نارسایی کلیه زمانی رخ می دهد که کلیه ها توانایی کاری خود را برای تصفیه کردن ضایعات خون از دست می دهند. فاکتور های زیادی می توانند در سلامت و عملکرد کلیه ها مداخله کنند، از جمله:
- قرار گرفتن در معرض سمومی که از آلاینده های محیطی یا دارو های به خصوص ایجاد می شوند
- بیماری های حاد یا مزمن کلیوی
- بی آبی شدید
- زخم یا آسیب کلیه ها
اگر کلیه ها نتوانند کار منظم خود را انجام دهند، بدنمان بیش از حد از سموم اشباع می شود که می تواند منجر به نارسایی کلیه گردد و نارسایی کلیه نیز اگر بدون درمان رها شود، می تواند زندگی فرد را تهدید کند.
علائم نارسایی کلیوی
معمولا افرادی که به این بیماری مبتلا هستند، چندین نشانه از علائم آن را خواهند داشت اما گاهی اوقات هم هیچ نشانه ای وجود ندارد. علائم احتمالی نارسایی کلیه شامل موارد ذیل می گردد:
- کاهش میزان ادرار
- ورم در پاها، مچ و انگشتان پا ( این ورم ها به علت احتباس مایعاتی که کلیه در زدودن مقدار اضافی آن ناموفق عمل کرده است، رخ می دهد)،
- تنگی نفس بدون دلیل
- خواب آلودگی یا خستگی شدید
- حالت تهوع مداوم
- گیجی
- احساس درد یا فشار در ناحیه قفسه سینه
- تشنج
- کما
علائم زود هنگام نارسایی کلیه
تشخیص علائم در گام های اولیه بیماری ممکن است دشوار باشد چراکه معمولا نامحسوس بوده و تشخیص آنها سخت است. اما این علائم می تواند شامل موارد ذیل گردد:
- کاهش تولید ادرار
- باقی ماندن مایعات که منجر به ورم در اندام ها می شود
- تنگی نفس
علل نارسایی کلیه
نارسایی کلیه می تواند به علت شرایط یا علل متعددی رخ دهد که همچنین دلایل بروز آن معمولا نوع نارسایی را تعیین می کند. افرادی که بیشتر در خطر ابتلا به چنین مشکلی هستند، یک یا تعداد بیشتری از علل بیان شده در ادامه را خواهند داشت:
قطع جریان خون به کلیه ها:
قطع ناگهانی جریان خون رسانی به کلیه ها می تواند به سرعت منجر به نارسایی کلیه گردد. بعضی از شرایطی که می توانند باعث قطع جریان خون رسانی به کلیه ها شوند، شامل موارد ذیل می گردد:
- حمله قلبی
- بیماری های قلبی
- زخم یا نارسایی کبد
- کم آبی
- سوختگی های شدید
- یک واکنش آلرژیک
- عفونت های شدید مانند سپتیسمی (Sepsis)
فشار خون بالا و دارو های ضد التهاب نیز می تواند جریان خون را محدود کند.
مشکل در دفع ادرار:
وقتی که بدن نمی تواند ادرار را دفع کند، سموم ساخته شده و کلیه ها را تحت فشار قرار می دهند. بعضی از انواع سرطان ها نیز می تواند کانال های دفع ادرار را مسدود سازد که از آن جمله می توان به موارد ذیل اشاره کرد:
- پروستات (شایع ترین نوع سرطان در مردان)
- روده
- دهانه رحم
- مثانه
سایر شرایطی که می تواند بر دفع ادرار اثر گذاشته و احتمالا منجر به نارسایی کلیه شود، شامل موارد ذیل می گردد:
- سنگ کلیه
- بزرگ شدن پروستات
- ایجاد لخته های خونی در مجاری ادرار
- آسیب به اعصابی که مثانه را کنترل می کنند
سایر علل:
بعضی دیگر از مسائلی که ممکن است منجر به نارسایی کلیه شود، شامل موارد ذیل می گردد:
- لخته خون داخل یا اطراف کلیه ها
- عفونت
- اشباع شدن بدن از سموم ایجاد شده از فلزات سنگین
- مواد مخدر و الکل
- واسکولیت ها، که التهاب رگ های خونی ست
- لوپوس، یک بیماری خود ایمنی که می تواند باعث التهاب در اندام های بسیاری از بدن شود
- گلومرولونفریت، التهاب رگ های خونی کوچک در کلیه ها
- سندرم همولیتیک اورمیک (HUS)، که متعاقب یک عفونت باکتریایی تجزیه گلبول های قرمز را درگیر کرده و معمولا در روده ها اتفاق می افتد
- مولتیپل میلوما، که یک نوع سرطان سلول های پلاسما در مغز استخوان است
- اسکلرودرما، یک بیماری خود ایمنی که بر پوست اثر می گذارد
- پورپورای ترومبوتیک ترومبوسیتوپنیک، اختلالی که یاعث ایجاد لخته خون در رگ های ریز می شود
- رنگ های استفاده شده در بعضی از تست های تصویربرداری
- آنتی بیوتیک های به خصوص
- دیابت کنترل نشده
پیشگیری از نارسایی کلیوی
مراحلی وجود دارد که می توانید برای کاهش ریسک نارسایی های کلیوی انجام دهید.
هنگامی که از دارو های بدون نسخه استفاده می کنید دستورالعمل نوشته شده روی بسته هایشان را رعایت کنید. استفاده از یک دوز خیلی زیاد (حتی دارو های متداولی مانند آسپرین) می تواند سطح سموم داخل بدن را در مدت زمان کوتاه بالا ببرد که در این صورت نیز می تواند کلیه ها را دچار مشکل کند.
بسیاری از مشکلات کلیوی یا مجاری ادراری زمانی به نارسایی کلیه منجر می شوند که به درستی کنترل نگردند. اما شما می تواند ریسک بروز آن را با انجام موارد ذیل، کاهش دهید:
- داشتن یک سبک زندگی سالم،
- دنبال کردن توصیه های پزشکتان،
- استفاده از دارو های تجویزی طبق دستورالعمل،
- درمان علل شایع نارسایی کلیه مانند فشار خون بالا یا دیابت.
مراحل نارسایی کلیه و شیوه های درمانی
نارسایی کلیه در پنج مرحله طبقه بندی شده است. این دامنه از خیلی خفیف (مرحله یک) تا نارسایی کامل کلیوی (مرحله پنج) متغیر است. علائم و عوارض با پیشرفت مراحل افزایش خواهد یافت. در ادامه به بررسی مراحل بیماری خواهیم پرداخت:
مرحله یک:
این مرحله خیلی خفیف بوده و شاید علائم و عوارض قابل توجهی نداشته باشید، در این مرحله آسیب هایی وجود دارند، اما با دنبال یک شیوه زندگی سالم که شامل داشتن رژیم غذایی متعادل، ورزش منظم و عدم مصرف دخانیات می شود، هنوز هم کنترل و آهسته کردن سرعت پیشرفت بیماری ممکن خواهد بود. علاوه بر این ها برای کنترل بیماری در این مرحله حفظ وزن سالم نیز اهمیت خواهد داشت. اگر دیابت دارید، مهم است که سطح قند خون خود را کنترل کنید.
مرحله دو:
در مرحله دو، نارسایی کلیه هنوز هم یک نوع خفیف در نظر گرفته می شود، اما مسائل قابل تشخیص مانند دفع پروتئین در ادرار یا آسیبات فیزیکی به کلیه ها شاید آشکارتر باشد.
همان رویکردی که در سبک زندگی به بیماری در مرحله اولیه کمک کرده است، هنوز هم در این مرحله پیشنهاد می شود. اما با پزشک خود درباره سایر فاکتور های خطری که قادر است روند این بیماری را سرعت بخشد، صحبت کنید. این فاکتور های خطر شامل بیماری های قلبی، التهابات و اختلالات خونی می شود.
مرحله سه:
در این مرحله نارسایی کلیه، متوسط در نظر گرفته می شود. کلیه ها در این شرایط به خوبی که باید، کار نمی کنند. مرحله سه نارسایی گاهی اوقات به دو بخش A3 و B3 تقسیم می شود. آزمایش خونی که مقدار مواد زائد داخل بدن را اندازه گیری می کند، بین این دو تفاوت قائل خواهد شد.
ممکن است تغییر شیوه های زندگی بتواند به شما کمک کند. همچنین احتمالا پزشک برای شما دارو هایی را تجویز می کند تا مسائلی که می تواند به این نارسایی سرعت بخشد را درمان نماید.
مرحله چهار:
مرحله چهار نارسایی کلیه متوسط رو به شدید در نظر گرفته می شود. در این مرحله کلیه ها به خوبی کار نمی کنند اما هنوز به طور کامل از کار نیفتاده اند. علائمی که در این مرحله وجود دارد می تواند شامل عوارضی همچون کم خونی، بالا بودن فشار خون و بیماری های استخوانی شود.
داشتن سبک زندگی سالم هنوز هم در این مرحله حیاتی است. پزشک نیز احتمالا شما را مورد معالجه قرار خواهد داد تا آسیب را آهسته تر کند.
مرحله پنجم:
در این مرحله کلیه ها نزدیک به از کار افتادن هستند یا به طور کامل از کار افتاده اند. زمانی که کلیه ها عملکرد خود را از دست بدهند، علائم مشهود خواهند بود و شامل حالت تهوع، استفراغ، مشکل در تنفس، خارش پوست و موارد بیشتری می شود. در این مرحله فرد نیاز منظم به دیالیز یا پیوند کلیه، خواهد داشت.
درمان نارسایی کلیوی
درمان های متعددی برای نارسایی کلیه وجود دارد. نوع درمانی که نیاز دارید، به دلیل نارسایی بستگی خواهد داشت:
دیالیز:
دیالیز خون را با استفاده از یک دستگاه تسویه کرده و پاک می کند. این دستگاه کار کلیه ها را انجام می دهد. بسته به نوع دیالیز، ممکن است به یک دستگاه بزرگ یا یک بسته کوچک قابل حمل وصل شوید. ممکن است نیاز باشد همراه با دیالیز یک رژیم غذایی با پتاسیم و نمک کم را نیز دنبال کنید. دیالیز، نارسایی کلیه ها را درمان نمی کند، اما اگر برنامه های دیالیز را به صورت منظم دنبال کنید، می تواند زندگی شما را طولانی تر کند.
پیوند کلیه:
اما یک گزینه درمانی دیگر پیوند کلیه است. یک کلیه پیوندی می تواند به صورت طبیعی کار کند و برای طولانی مدت به دیالیز نیاز نخواهد بود. اما معمولا باید مدت طولانی منتظر باشید تا یک کلیه پیوندی که با بدن تان هم سازگار باشد، پیدا کنید. اگر یک اهدا کننده زنده پیدا کنید، ممکن است روند سریعتر شود.
بعد از جراحی و انجام پیوند نیاز است که از دارو های سرکوب کننده ایمنی استفاده کنید تا از پس زده شدن کلیه جدید توسط بدن پیشگیری شود. این دارو ها خود اثرات جانبی خواهند داشت که بعضی هایشان جدی است.
عمل پیوند کلیه ممکن است برای هر کسی گزینه درمانی مناسبی نباشد، همچنین احتمال دارد که جراجی ناموفق باشد. بنابراین با پزشک خود درباره اینکه آیا پیوند کلیه گزینه مناسبی برای شما هستید یا خیر، صحبت کنید.
امید به زندگی در نارسایی کلیوی
این امکان وجود ندارد که بتوانیم دقیقا تخمین بزنیم، یک فرد با نارسایی کلیه چقدر زندگی خواهد کرد و در هر فرد متفاوت خواهد بود. به طور کلی، فردی که دیالیز می کند، می تواند به طور میانگین انتظار 5 تا 10 سال عمر، از زمانی که درمان را شروع می کند، داشته اشد. بعضی از فاکتورهایی که نقش کلیدی در طول عمر ایفا می کنند، شامل موارد ذیل می گردد:
- سن
- مرحله نارسایی کلیه
- سایر شرایط زیستی
یک فرد جوان که در مرحله میانی نارسایی است و هیچ فاکتور خطر یا سایر مسائل تاثیرگذار را ندارد احتمالا بیش از یک فرد پیر با مرحله نارسایی 4 یا 5 که دیابت یا بیماری های قلبی عروقی دارد، عمر خواهد کرد.