سنگ کلیه ، ذخایر سخت مواد معدنی هستند که در کلیه های شما شکل می گیرند. آنها هنگام عبور از مجاری ادراری، باعث احساس درد شدید می شوند. مطالعات نشان می دهند که 50 درصد افراد مبتلا به سنگ کلیه، احتمالاً در طی 10 سال آینده، دوباره به آن مبتلا می شوند. هیچ روش مطمئنی برای جلوگیری از ایجاد این بیماری وجود ندارد. به ویژه اگر سابقه خانوادگی این بیماری را داشته باشید. ترکیبی از تغییر رژیم غذایی و شیوه زندگی و همچنین مصرف برخی از داروها، ممکن است به کاهش خطر ابتلای شما کمک کند.
سنگ کلیه چیست؟
سنگ کلیه، مجموعه ی سختی از نمک و مواد معدنی است که اغلب از کلسیم یا اسید اوریک تشکیل شده اند. آنها در داخل کلیه شکل می گیرند و می توانند به سایر قسمت های مجاری ادراری منتقل شوند. اندازه سنگ های کلیه متفاوت هستند. زمانی که مواد معدنی خاص بدن به مقادیر زیادی در ادرار انباشته می شوند، این بیماری ایجاد می شود. اگر بدن شما به خوبی هیدراته نشود، ادرار شما با مقادیر بیشتری از مواد معدنی خاص پر می شود.
هنگامی که سطح مواد معدنی بالاتر باشد، به احتمال زیاد سنگ کلیه شکل می گیرد. سنگ های کلیوی کوچکتر که در کلیه باقی می مانند، اغلب علائمی ایجاد نمی کنند. سنگ کلیه به طور معمول بسیار دردناک است. بیشتر سنگ ها بدون معالجه به خودی خود دفع می شوند. با این حال ممکن است بسیاری از آنها به روش خاصی احتیاج داشته باشند تا شکسته و از بین بروند. در این مطلب با برخی از علائم و نشانه های وجود این بیماری آشنا می شویم.
علائم سنگ کلیه
درد در ناحیه کمر، شکم یا پهلو
درد ناشی از این بیماری که به قولنج کلیوی نیز معروف است، یکی از شدیدترین انواع دردهای ممکن است. بعضی از افراد که این بیماری را تجربه کرده اند، درد را به درد زایمان یا زخم چاقو تشبیه می کنند. معمولاً درد در هنگام حرکت سنگ کلیه به داخل مجاری ادراری، شروع می شود. فشار، الیاف عصبی را که سیگنال های درد را به مغز منتقل می کنند، فعال می کند. درد این بیماری اغلب به طور ناگهانی شروع می شود.
علاوه بر این، با حرکت سنگ، درد، مکان و شدت آن نیز تغییر می کند. درد سنگ کلیه معمولاً به صورت گاه و بیگاه است که با ورود به مجرای ادرار بدتر می شود. زیرا مجرای ادرار تلاش می کند سنگ را دفع کند. هر موج درد ممکن است چند دقیقه طول بکشد، ناپدید شود و دوباره برگردد. شما ممکن است درد را در پهلوها و پشت خود، زیر دنده ها احساس کنید. با حرکت سنگ در دستگاه ادراری، ممکن است این درد به ناحیه شکم یا کشاله ران شما برسد.
سنگ های بزرگ می توانند دردناک تر از سنگ های کوچک تر باشند. اما حتی سنگ های کوچک نیز دردناک هستند. زیرا حرکت می کنند و باعث انسداد می شود.
درد یا سوزش در هنگام ادرار
زمانی که سنگ به محل اتصال مجرای ادرار و مثانه برسد، شما ممکن است که در هنگام ادرار کردن احساس درد کنید. این درد می تواند احساس تیزی یا سوزش باشد. در صورت عدم تشخیص سنگ کلیه، این درد ممکن است با عفونت ادراری اشتباه گرفته شود. گاهی اوقات ممکن است شما همراه با این بیماری دچار عفونت نیز شوید.
نیاز فوری برای رفتن به دستشویی
نیاز فوری برای رفتن به دستشویی و یا تکرر ادرار، نشانه دیگری از حرکت سنگ به قسمت تحتانی دستگاه ادراری شما است. البته فوریت ادراری همچنین می تواند از علائم عفونت ادراری نیز باشد.
وجود خون در ادرار از علائم سنگ کلیه
وجود خون در ادرار یک علامت شایع در مبتلایان به این بیماری است. به این علائم هماتوری نیز گفته می شود. خون می تواند قرمز، صورتی یا قهوه‌ای باشد. بعضی اوقات سلولهای خونی بدون چشم مسلح، ممکن است قابل رویت نباشند. اما پزشک شما می تواند این علائم را از طریق آزمایش تشخیص دهد.
ادرار ابری یا ادرار دارای بو
ادرار سالم شفاف است و بوی قوی ندارد. ادرار ابری و یا ادرار دارای بوی ناخوشایند، می توانند نشانه عفونت در کلیه ها یا قسمت دیگری از مجاری ادراری باشند. مطالعات نشان می دهند، حدود 8 درصد از مبتلایان به سنگ حاد کلیه، مبتلا به عفونت ادراری هستند. ادرار ابری نشانه وجود چرک یا پیوریا است. همچنین بوی ناخوشایند ممکن است ناشی از ادرار غلیظ تر از حد طبیعی باشد.
تهوع و استفراغ
حالت تهوع و استفراغ در افراد مبتلا به سنگ کلیه، بسیار رایج است. این علائم به دلیل ارتباط عصبی مشترک بین کلیه ها و دستگاه گوارش رخ می دهند. سنگ در کلیه ها می توانند باعث ایجاد اختلال در عملکرد دستگاه گوارش شود و در عملکرد معده ایجاد مشکل کند. همچنین حالت تهوع و استفراغ ممکن است روش بدن برای پاسخ به درد شدید باشند.
تب و لرز
تب و لرز علائمی از ابتلا به عفونت در کلیه یا بخش دیگری از مجاری ادراری هستند. این می تواند یک عارضه جدی برای سنگ کلیه باشد. علاوه بر سنگ کلیه، تب و لرز می تواند نشانه مشکلات جدی دیگری نیز باشد. وجود هرگونه تب همراه با درد، به مراقبت فوری پزشکی احتیاج دارد.
چگونه از ایجاد سنگ کلیه به طور طبیعی جلوگیری کنیم؟
رعایت برخی از موارد کوچک در برنامه غذایی و رژیم غذایی فعلی شما ممکن است از ایجاد سنگ کلیه جلوگیری کند.
بدن خود را هیدراته نگه دارید
نوشیدن آب بیشتر، بهترین روش برای جلوگیری از ایجاد سنگ کلیه ست. اگر به اندازه کافی آب و مایعات مصرف نکنید، میزان ادرار شما کم خواهد شد. کم شدن ادرار به این معنی است که ادرار غلیظ تر می شود. در نتیجه احتمالاً نمک موجود در آن که باعث ایجاد این بیماری می شود، کمتر حل می شود. علاوه بر نوشیدن آب، مصرف لیموناد و آب پرتقال نیز گزینه های خوبی هستند. هردوی این مواد حاوی سیترات هستند که می‌تواند از تشکیل سنگ کلیه جلوگیری کند.
سعی کنید روزانه حدود 8 لیوان مایعات بنوشید یا به مقداری که 2 لیتر در روز ادرار دفع کنید، لازم است مایعات مصرف شود. اگر به طور معمول ورزش می کنید، تعرق شدید دارید یا سابقه سنگ کلیه دارید، حتی به مصرف مایعات بیشتر نیز احتیاج خواهید داشت. شما می توانید با مقایسه رنگ ادرار خود، میزان هیدراته بودن بدن را تشخیص دهید. ادرار تیره نشان دهنده ی کمبود آب بدن است.
غذاهای غنی از کلسیم مصرف کنید
متداول ترین نوع سنگ کلیه، سنگ اگزالات کلسیم است. این ممکن است باعث شود که افراد از مصرف کلسیم خودداری کنند. اما این تصور اشتباهی است. رژیم‌های غذایی کم کلسیم ممکن است خطر این بیماری و خطر ابتلا به پوکی استخوان را افزایش دهند. با این حال مکمل های کلسیم ممکن است خطر سنگ کلیه را افزایش دهند. اما مصرف مکمل های کلسیم همراه با غذا ممکن است به کاهش خطر آن کمک کند. شیر کم چرب، پنیر کم چرب و ماست کم چرب، گزینه های غذایی مناسب برای مصرف کلسیم هستند.
سدیم کمتری مصرف کنید
رژیم غذایی حاوی نمک بالا خطر ابتلا به سنگ کلیه کلسیمی را افزایش می دهد. مطالعات نشان می دهند که وجود نمک زیاد در ادرار مانع از جذب مجدد کلسیم از داخل ادرار به خون می شود. این سبب بالا رفتن کلسیم ادرار می شود و ممکن است منجر به ایجاد این بیماری شود. مصرف نمک کمتر به پایین نگه داشتن سطح کلسیم در ادرار کمک می کند. هرچه کلسیم ادرار کمتر باشد، خطر ابتلا به این بیماری کمتر است. غذاهای حاوی مقادیر بالای سدیم شامل مواد زیر هستند:
- غذاهای فرآوری شده مانند چیپس و کراکر
- سوپ های کنسرو شده
- سبزیجات کنسرو شده
- گوشتهای نمکین
- چاشنی ها
- غذاهایی که حاوی مونوسدیم گلوتامات هستند
- غذاهایی که حاوی نیترات سدیم هستند
- غذاهایی که حاوی بیکربنات سدیم هستند
برای طعم دادن غذا ها بدون استفاده از نمک، می توانید از گیاهان تازه یا مخلوط چاشنی های گیاهی بدون نمک استفاده کنید.
مصرف غذاهای سرشار از اگزالات را کمتر کنید
برخی از سنگ های کلیه از اگزالات ساخته شده اند. اگزالات یک ترکیب طبیعی است که در بعضی غذاها یافت می شود و با کلسیم موجود در ادرار متصل شده تا سنگ کلیه را تشکیل دهند. محدود کردن غذاهای سرشار از اگزالات، ممکن است به جلوگیری از شکل گیری سنگ کلیه کمک کند. غذاهای سرشار از اگزالات شامل موارد زیر هستند:
- اسفناج
- شکلات
- سیب زمینی های شیرین
- قهوه
- چغندر
- بادام زمینی
- ریواس
- محصولات سویا
- سبوس گندم
پروتئین های حیوانی کمتری مصرف کنید
غذاهای سرشار از پروتئین حیوانی اسیدی هستند و ممکن است اسید ادرار را افزایش دهند. اسید ادرار بالا ممکن است باعث ایجاد اسید اوریک و سنگ کلیه اگزالات کلسیم شود. در صورت ابتلا به سنگ کلیه اگزالات، لازم است که از مصرف گوشت گاو، مرغ، ماهی و گوشت خوک پرهیز کنید.
از مصرف مکملهای ویتامین C خودداری کنید
مکمل ویتامین C ممکن است باعث ایجاد سنگ کلیه، به ویژه در آقایان شود. مطالعات نشان می دهند مردانی که مقدار زیادی مکمل ویتامین C مصرف می کنند، خطر ایجاد سنگ کلیه در آن ها دو برابر می شود.
از داروهای گیاهی برای دفع سنگ کلیه استفاده کنید
گیاه چانکا پیدرا که به عنوان گیاه سنگ شکن نیز شناخته می شود، یک داروی پرطرفدار گیاهی برای این بیماری است. تصور می شود این گیاه از شکل گیری سنگ های اگزالات کلسیم جلوگیری می کند. همچنین باور عمومی بر این است که مصرف این گیاه می تواند اندازه سنگ های موجود را کاهش دهد. در مصرف داروهای گیاهی که برای پیشگیری یا درمان سنگ کلیه استفاده می کنید، دقت کنید. زیرا مقدار آنها برای پیشگیری یا درمان سنگ کلیه به خوبی تنظیم نشده اند.
سخن آخر در مورد سنگ کلیه
سنگ کلیه مجموعه های سخت نمکی و مواد معدنی هستند، که در کلیه های شما شکل می گیرند. این ها می توانند به سایر قسمت های دستگاه ادراری منتقل شوند. سنگ ها علائمی مانند درد، مشکل در ادرار، ادرار ابری یا دارای بو، حالت تهوع و استفراغ ایجاد می کنند. بعضی از سنگ ها به خودی خود دفع می شوند. برخی دیگر برای شکستن یا از بین بردن، به امواج صوتی یا عمل جراحی احتیاج دارند. در صورت بروز علائم سنگ کلیه به پزشک مراجعه کنید.
در صورت داشتن این علائم، حتماً به مراکز فوریت پزشکی مراجعه کنید:
- درد آنقدر شدید است که نمی توانید آرام شوید
- حالت تهوع و استفراغ
- تب یا لرز همراه با درد
- وجود خون در ادرار
- وجود مشکل در ادرار