نارسایی کلیه چیست؟ کلیه های شما یک جفت ارگان در قسمت کمر شما هستند که در طرفین ستون فقرات قرار گرفته اند. کلیه ها خون شما را فیلتر و سموم بدن را از آن خارج می کنند. سپس این سموم توسط کلیه به مثانه ی شما ارسال می شوند که مثانه نیز آنها را هنگام ادرار از بدن خارج می کند. نارسایی کلیه زمانی رخ می دهد که کلیه های شما توانایی فیلتر کردن ضایعات از خون را از دست می دهند. عوامل زیادی وجود دارند که می توانند در سلامت و عملکرد کلیه های شما اختلال ایجاد کنند. این عوامل شامل موارد زیر هستند:
- قرار گرفتن در معرض سموم آلاینده محیط زیست
- داروهای خاص
- برخی از بیماری های حاد و مزمن
- کم آبی شدید بدن
- ترومای کلیه
اگر کلیه های شما قادر به انجام کار منظم خود نباشد، بدن شما با سموم پر می شود. این می تواند منجر به نارسایی کلیه شود. در صورت عدم درمان، نارسایی کلیه می تواند تهدید کننده زندگی باشد.
علائم نارسایی کلیه
معمولا افرادی که مبتلا به نارسایی کلیه هستند، علائم کمی را تجربه می کنند. گاهی اوقات نیز علائمی بروز نمی یابند. علائم احتمالی نارسایی کلیه شامل موارد زیر هستند:
- کاهش یافتن مقدار ادرار
- تورم پاها و مچ پا به دلیل احتباس مایعات ناشی از عدم کارایی کلیه ها در از بین بردن ضایعات آبی
- تنگی نفس غیر قابل توضیح
- خواب آلودگی و خستگی بیش از حد
- حالت تهوع مداوم
- گیجی
- درد یا فشار در سینه
- تشنج
- کما
علائم اولیه نارسایی کلیه
تشخیص دادن علائم بیماری کلیه در مراحل اولیه ممکن است مشکل باشد. این علائم اغلب ظریف و دشوار هستند. اگر علائم اولیه بیماری کلیوی را تجربه کرده باشید، ممکن است شامل موارد زیر باشد:
- کاهش تولید ادرار
- احتباس مایعات که منجر به تورم اندام می شود
- تنگی نفس
علل ایجاد بیماری نارسایی کلیه
نارسایی کلیه می تواند در نتیجه ی چندین بیماری یا علل مختلف باشد. علت بیماری، نوع نارسایی کلیه را مشخص می کند. افرادی که بیشتر در معرض خطر هستند، معمولا یک یا چند مورد از موارد زیر را نیز دارند.
از دست دادن جریان خون به کلیه ها
از دست رفتن ناگهانی جریان خون به کلیه های شما می تواند نارسایی کلیه را در پی داشته باشد. برخی از شرایطی که باعث از بین رفتن جریان خون به کلیه ها می شود، عبارتند از:
- حمله قلبی
- بیماری قلبی
- زخم کبد یا نارسائی کبد
- کمبود آب بدن
- سوختگی شدید
- واکنش های آلرژیک
- عفونت شدید مانند سپسیس
فشار خون بالا و داروهای ضد التهابی نیز می توانند جریان خون را محدود کنند.
مشکلات رفع ادرار
هنگامی که بدن شما نتواند ادرار را خارج کند، سموم بدن در کلیه ها انباشته می شوند و آن را تحت فشار قرار می دهند. برخی از سرطان ها می توانند مجاری ادرار را مسدود کنند. این سرطان ها شامل موارد زیر هستند:
- پروستات
- روده بزرگ
- مثانه
- دهانه رحم
سایر شرایطی که ممکن است است در ادرار اختلال ایجاد کنند و احتمالاً منجر به نارسایی کلیه شوند، شامل موارد زیر هستند:
- سنگ کلیه
- پروستات بزرگ شده
- لخته های خون در مجاری ادراری
- آسیب دیدن اعصابی که مثانه را کنترل می کنند
- ایجاد لخته خون در کلیه و اطراف آن
- عفونت
- سموم بیش از حد که شامل فلزات سنگین می شوند
- مواد مخدر و الکل
- التهاب رگ های خونی
- بیماری لوپوس
- التهاب رگ های خونی کوچک در کلیه ها
- سندروم اورمیک همولیتیک که شامل تجزیه گلبولهای قرمز به دنبال عفونت باکتریایی در روده ها می شود
- سرطان سلول های پلاسما در مغز استخوان
- بیماری اسکلرودرما که یک بیماری خود ایمنی است و بر روی پوست شما تاثیر می گذارد
- ترومبوسیتوپنیک پورپورا، اختلالی که باعث لخته شدن خون در عروق کوچک می شود
- داروهای شیمی درمانی که سرطان و برخی از بیماری های خود ایمنی را درمان می کنند
- رنگ های مورد استفاده در برخی از آزمایشات تصویربرداری
- آنتی بیوتیک های خاص
- دیابت کنترل نشده
انواع مختلف نارسایی کلیه
نارسایی حاد کلیه پره رنال
نرسیدن جریان خون کافی به کلیه ها می تواند باعث ناراحتی های حاد پره رنال کلیه شود. کلیه ها نمی توانند سموم خون را بدون جریان خون کافی فیلتر کنند.این نوع از نارسائی کلیه معمولا ممکن است پس از تشخیص توسط پزشک درمان شود.
نارسایی حاد داخلی کلیه
نارسایی حاد داخلی کلیه می تواند ناشی از تروما مستقیم به کلیه ها، از جمله ضربه جسمی یا تصادف باشد. همچنین وجود سموم اضافی و کمبود اکسیژن به کلیه ها نیز می توانند یکی از علل ایجاد این بیماری باشند. از جمله مواردی که سبب کمبود اکسیژن به کلیه ها می شوند، شامل موارد زیر هستند:
- خونریزی شدید
- صدمه
- انسداد عروق خونی
- گلومرولونفریت
نارسایی مزمن پره رنال کلیه
وقتی خون کافی برای مدت طولانی به کلیه نرسد، کلیه ها شروع به کوچک شدن می کنند و توانایی عملکرد خود را از دست می دهند.
نارسایی مزمن داخلی کلیه
این زمانی رخ می دهد که آسیب طولانی مدت به کلیه ها به دلیل بیماری داخلی کلیه وجود داشته باشد. بیماری داخلی کلیه از یک ضربه مستقیم به کلیه ها مانند خونریزی شدید یا کمبود اکسیژن ایجاد می شود.
نارسایی مزمن پست رنال کلیه
انسداد طولانی مدت دستگاه ادراری از خروج ادرار جلوگیری می کند. این باعث فشار و آسیب احتمالی به کلیه ها می شود.
تست نارسایی کلیه
پزشکان برای تشخیص نارسایی کلیه از چندین نوع آزمایش استفاده می کنند.
آزمایش ادرار
پزشک شما ممکن است یک نمونه ادرار را برای آزمایش هرگونه ناهنجاری، از جمله پروتئین غیر طبیعی یا قند موجود در ادرار آزمایش کند. آنها همچنین ممکن است معاینه رسوب ادرار را انجام دهند. این آزمایش میزان گلبول های قرمز و سفید را اندازه گیری می کند. همچنین سطح باکتریهای موجود در ادرار را بررسی و تعداد ذرات لوله ای شکل به نام کست های سلولی را تعیین می کند.
اندازه گیری حجم ادرار
اندازه گیری خروجی ادرار یکی از ساده ترین آزمایش ها برای کمک به تشخیص نارسایی کلیه است. به عنوان مثال، کمبود ادرار ممکن است نشان دهنده ی بیماری کلیوی ناشی از انسداد ادرار باشد. این ممکن است بیماری های متعدد بعدی یا جراحات را ایجاد کند.
نمونه گیری از خون
پزشک شما ممکن است آزمایش خون را برای اندازه گیری موادی که از طریق کلیه های شما فیلتر می شوند، توصیه کند. این مواد شامل نیتروژن اوره خون و کراتینین است. افزایش سریع سطوح این مواد ممکن است نشان دهنده نارسائی حاد کلیه باشد.
تصویر برداری
آزمایشاتی مانند سونوگرافی، ام آر آی و سی تی اسکن، تصاویری از خود کلیه ها و همچنین دستگاه ادراری را نشان می دهند. این به پزشک اجازه می دهد تا به دنبال انسداد یا ناهنجاری در کلیه های شما باشد.
نمونه بافت کلیه
نمونه های بافت برای رسوبات غیر طبیعی، زخم ها یا ارگانیسم های عفونی مورد بررسی قرار می گیرند. پزشک شما برای جمع آوری نمونه بافت، از بیوپسی کلیه استفاده می کند. بیوپسی روشی ساده است که معمولاً با بیهوشی موضعی انجام می شود.
آزمایشات می توانند به تعیین نحوه عملکرد کلیه های شما کمک کنند. همچنین پزشک شما را برای تعیین عوامل ایجاد کننده این بیماری، راهنمایی می کند.
شدت نارسایی کلیه
نارسایی کلیه در پنج مرحله طبقه بندی می شود. این موارد از خفیف، مرحله 1، تا نارسایی کامل کلیه متغیر هستند. علائم و عوارض نارسایی کلیه با پیشرفت مراحل افزایش می یابند.
مرحله 1
این مرحله از بیماری، بسیار ملایم است. همچنین ممکن است علائم و عوارض قابل توجهی نداشته باشد. این مرحله ممکن است مقدار کمی به کلیه ها آسیب برساند. در این مرحله، همچنان می توان با حفظ یک سبک زندگی سالم، پیشرفت و سرعت بیماری را مدیریت کرد. این شامل مصرف یک رژیم متعادل، ورزش منظم و عدم استفاده از تنباکو است. علاوه بر این ها، حفظ وزن سالم نیز بسیار مهم است. اگر شما مبتلا به دیابت هستید، لازم است قند خون خود را مدیریت کنید.
مرحله 2
بیماری کلیه در مرحله 2 هنوز یک بیماری خفیف محسوب می شود. اما موارد قابل تشخیص مانند پروتئین در ادرار یا آسیب جسمی به کلیه ها، ممکن است آشکار تر باشد. همان رویکرد های سبک زندگی که در مرحله 1 به آنها اشاره شد، می توانند به مرحله 2 بیماری نیز کمک کنند. شما همچنین می توانید با پزشک خود در مورد سایر عوامل خطر زا که باعث پیشرفت سریع تر بیماری می شوند، صحبت کنید. این موارد شامل بیماری های قلبی، التهاب و اختلالات خونی هستند.
مرحله 3
در این مرحله، بیماری کلیوی متوسط محسوب می شود. کلیه های شما آنچنان که باید عمل کنند، عملکرد ندارند. بیماری کلیه در مرحله 3 گاهی به A3 و B3 تقسیم می شود. یک آزمایش خون که میزان ضایعات موجود در بدن شما را اندازه گیری می کند، تفاوت بین این دو را مشخص می کند. علائم بیماری ممکن است در این مرحله آشکارتر شوند. تورم در دست و پا، کمر درد و تغییر در دفع ادرار محتمل است. ممکن است تغییر در روش زندگی، در این مرحله نیز به شما کمک کند. علاوه بر این، پزشک داروهایی را نیز برای درمان شرایط اساسی، که ممکن است باعث تسریع درد شود، تجویز می کند.
مرحله 4
مرحله 4 بیماری کلیوی، متوسط تا شدید در نظر گرفته می شود. کلیه ها در این مرحله به خوبی کار نمی کنند. اما شما هنوز در نارسایی کامل کلیه قرار ندارید. علائم این بیماری می تواند شامل کم خونی، فشار خون بالا و بیماری استخوانی باشد. دنبال کردن یک سبک زندگی سالم در این مرحله نیز، هنوز یک امر حیاتی است. احتمالاً پزشک معالج شما، درمان هایی که برای از بین بردن آسیب ها طراحی شده اند، برای شما تجویز می کند.
مرحله 5
در مرحله 5، کلیه های شما در نقص کامل و یا نزدیک به آن قرار دارند. علائم از بین رفتن عملکرد کلیه به طور کامل مشهود است. این موارد شامل استفراغ و حالت تهوع، مشکل در تنفس، خارش پوست و موارد دیگر هستند. در این مرحله فرد بیمار به دیالیز منظم یا پیوند کلیه نیاز خواهد داشت.