ترمیم رباط صلیبی نوعی روش جراحی برای بازسازی رباط صلیبی قدامی پاره شده است. این رباط یکی از رباط های مهم و اصلی زانو محسوب می شود. معمولا پارگی رباط صلیبی قدامی هنگام انجام ورزش هایی مثل فوتبال، بسکتبال، اسکی و یا ژیمناستیک اتفاق می افتد که در آن فرد به طور ناگهان متوقف می شود و تغییر جهت می دهد.
در جراحی ترمیم رباط صلیبی، قسمت پاره شده رباط برداشته و با بخشی از تاندون ناحیه دیگری از زانوی خود بیمار یا فرد اهدا کننده ای که در قید حیات نیست جایگزین می شود. این جراحی جزو عمل های جراحی سرپایی به شمار می رود و از طریق ایجاد برش های کوچک اطراف مفصل توسط جراح ارتوپد و در مراکز تخصصی زانو انجام می گیرد. در ادامه این مطلب ما به بحث و توضیح درباره جراحی ترمیم رباط صلیبی می پردازیم.
رباط صلیبی چیست؟
رباط صلیبی قدامی مهمترین رباط تثبیت کننده زانو است که مانع از حرکت غیر طبیعی عضله درشت نی روی استخوان ران می شود. اگر این حرکت با اختلال روبرو شود و به گونه ای غیر طبیعی انجام شود حالتی به وجود می آید که به آن بی ثباتی می گویند و خود فرد هم متوجه این حرکت غیر طبیعی می شود.
اکثر بافت های دیگر زانو مثل منسیک، غضروف مفصلی و یا سایر رباط های زانو هم ممکن است همزمان با رباط صلیبی آسیب ببینند که همه آنها در جراحی ترمیم رباط مورد بررسی قرار می گیرند.
چه دلایلی باعث پارگی رباط صلیبی می شود؟
رباط ها نوارهای محکمی هستند که یک استخوان را به استخوان دیگر متصل می کنند. به عنوان مثال، رباط صلیبی قدامی یکی از دو رباطیست که از وسط زانو عبور می کند و نه تنها استخوان ران را به استخوان درشت نی متصل می کند بلکه در حفظ ثبات مفصل زانو نیز موثر است.
همان طور که اشاره شد اکثر آسیب دیدگی های مربوط به رباط صلیبی در طول انجام فعالیت های ورزشی و بدنی اتفاق می افتند که باعث ایجاد فشار روی زانو می شوند.
برخی از دلایل پارگی رباط صلیبی عبارتند از:
- کاهش سرعت ناگهانی و تغییر جهت
- چرخش ناگهانی هنگامی که پا به طور ثابت و محکم روی زمین است
- فرود آمدن اشتباه بعد از پرش
- توقف ناگهانی
- برخورد ضربه مستقیم به زانو
جراحی ترمیم رباط صلیبی در چه مواردی انجام می شود؟
جراحی ترمیم رباط صلیبی برای کلیه افرادی که فعالیت ورزشی شان به طور محوری بر پایه حرکات چرخشی زانو استوار است و به دلیل آسیب دیدگی قادر به فعالیت در رشته ورزشی شان نیستند مناسب است. به طور کلی جراحی ترمیم رباط صلیبی در موارد زیر توصیه می شود:
- اگر ورزشکار هستید و دچار پارگی رباط صلیبی شده اید و قصد دارید به فعالیت ورزش تان ادامه بدهید. به خصوص اگر رشته ورزشی تان شامل حرکاتی مثل پریدن، چرخش و فرود ناگهانی باشد.
- اگر بیشتر از یک رباط یا مینیسک در زانو آسیب دیده باشد
- اگر آسیب دیدگی به حدی باشد که فعالیت های روزمره تان را مختل کند
- اگر جوان هستید و دچار پارگی رباط صلیبی شده ید ( با این حال عوامل دیگری مثل سطح فعالیت و بی ثباتی زانو مهمتر از سن هستند)
- اگر فوتبالیست یا بسکتبالیست هستید و به صورت حرفه ای این ورزش ها را دنبال می کنید و دچار آسیب دیدگی رباط صلیبی شده اید
جراحی ترمیم رباط صلیبی با چه خطراتی همراه است؟
ترمیم رباط صلیبی نیاز به جراحی دارد و بنابراین مثل همه جراحی های دیگر این روش هم با خطرات احتمالی مثل خونریزی و عفونت محل جراحی همراه است. سایر خطرات مربوط به جراحی ترمیمی رباط صلیبی عبارتند از:
- سفتی یا درد زانو
- ترمیم نامناسب و ضعیف محل پیوند زده شده
- عدم موفقیت جراحی بعد از بازگشت فرد به فعالیت ورزشی
چطور باید برای جراحی ترمیم رباط صلیبی آماده شد؟
به احتمال زیاد چند هفته قبل جراحی ترمی رباط صلیبی تحت درمان فیزیکی قرار می گیرید. هدف از این کار کاهش درد و تورم قبل از جراحی، ترمیم و بازسازی کامل حرکات زانو و همچنین تقویت عضلات است. افرادی که با زانوی سفت و متورم تحت جراحی قرار می گیرند ممکن است بعد از عمل نتوانند به طور کامل حرکت زانویشان را به دست بیاورند.
جراحی ترمیم رباط صلیبی جزو روش های جراحی سرپایی به حساب می آید بنابراین لزومی ندارد بعد از عمل در بیمارستان بستری شوید و می توانید همان روز به خانه برگردید. البته بعد از جراحی نمی توانید خودتان رانندگی کنید و باید ترتیبی بدهید تا شخص دیگری شما را به منزل برساند.
بیشتر بدانید: علایم اولیه روماتیسم مفصلی را بشناسید
حتما قبل از جراحی با پزشکتان درباره داروها و مکمل های مصرفی تان صحبت کنید. اگر به طور مرتب از آسپرین و داروهای رقیق کننده خون استفاده می کنید پزشک از شما می خواهد که حداقل یک هفته قبل از عمل مصرف این داروها را قطع کنید تا خطر خونریزی بعد از جراحی کاهش پیدا کند.
علاوه بر این باید دستورالعمل های پزشک درباره زمان قطع مصرف غذا، مایعات و هر نوع داروی دیگری در شب قبل از عمل را رعایت کنید.
جراحی ترمیم رباط صلیبی به چه شکل انجام می شود؟
قبل از جراحی
معمولا برای ترمیم و بازسازی رباط صلیبی از بیهوشی عمومی استفاده می شود؛ بنابراین طی عمل شما کاملا بیهوش هستید و چیزی احساس نمی کنید. این جراحی از طریق ایجاد برش های کوچکی روی زانو انجام می شود. یکی از برش ها برای نگه داشتن آرتروسکوپ ایجاد می شود.
آرترورسکوپ لوله نازکیست که مجهز به یک دوربین فیلمبرداری کوچک است و پزشک از طریق آن می تواند داخل مفصل را مشاهده کند. برش های دیگر هم برای فضای کافی برای دسترسی ابزارهای جراحی به مفصل را مهیا می کنند.
در طول جراحی
در حین جراحی ترمیم رباط صلیبی، جراح رباط آسیب دیده را خارج و آن را با بخشی از یک تاندون جایگزین می کند. به این بافت جایگزین پیوند می گویند که ممکن است از قسمتی از بدن خود بیمار و یا از اهدا کننده درگذشته گرفته شود.
برای اینکه پیوند به طور دقیق و مناسبی انجام شود جراح باید فواصل بین استخوان های ران و درشت نی را سوراخ و بعد بافت جایگزین را بین آنها محکم و ثابت کند. پس از جراحی، بافت پیوندی مثل یک داربست رشد می کند و جای رباط پاره شده را می گیرد.
پس از جراحی
بعد از عمل و پس از رفع کامل بیهوشی می توانید به خانه برگردید. قبل از رفتن به خانه برای محافظت از زانو پزشک از شما می خواهد که از آتل یا زانو بند استفاده کنید و با عصا راه بروید. علاوه بر این درباره نحوه کنترل تورم و درد بعد از عمل نیز به شما نکاتی متذکر می شود.
بعد از عمل و در صورت احساس درد می توانید از داروهای مسکن بدون نسخه مثل استامینوفن، ایبوپروفن و یا ناپروکسن استفاده کنید. علاوه بر این ممکن است پزشک داروهای قوی تری مثل ملوکسیکام و یا گاباپنتین نیز برایتان تجویز کند.
در صورت تجویز داروهای مسکن قوی و یا مخدر، از آنها فقط باید برای تسکین درد استفاده شود چون با عوارض جانبی مهمی همراهند و در صورت مصرف بی رویه شان خطر اعتیاد و وابستگی وجود دارد.
توجه داشته باشید که حتما توصیه های پزشک در خصوص استفاده از عصا، کمپرس یخ و نکات ایمنی دیگر را رعایت کنید. بعد از جراحی می توانید به حمام بروید اما حتما باید نکات مهم درباره مراقبت از پانسمان را از پزشکتان بپرسید و به آنها عمل کنید.
معمولا پس از جراحی ترمیم رباط صلیبی فیزیوتراپی می تواند به تقویت بیشتر عضلات اطراف زانو و بهبود انعطاف پذیری آنها کمک کند. علاوه بر این فیزیوتراپیست به شما آموزش می دهد که برای بهبود سریعتر چه ورزش هایی را در خانه انجام بدهید.
جراحی ترمیم رباط صلیبی چه مزایا و معایبی دارد؟
تصمیم گیری درباره انجام جراحی ترمیم رباط صلیبی تقریبا پروسه دشواریست چون فقط جراحی نیست که باید در نظر گرفته شود؛ توان بخشی بعد از عمل نیز یکی از مهمترین عوامل بهبودی سریع و کامل بیمار است. به طور کلی می توان مزایا و معایب ترمیم رباط صلیبی را به صورت زیر شرح داد:
مزایا
- این جراحی به ورزشکاران آسیب دیده که در رشته ورزشی شان به عملکرد رباط صلیبی اتکا می کنند امکان بازگشت به میادین ورزشی را می دهد
- جراحی ترمیم رباط صلیبی می تواند از آسیب های احتمالی غضروف زانو در آینده جلوگیری کند
- این روش پتانسیل برگرداندن عملکرد طبیعی زانو را دارد
معایب
- این جراحی نیز مثل بسیاری از روش ها به طور صد در صد موفقیت آمیز نیست و برخی افراد ممکن است بعد از عمل به طور کامل بهبود پیدا نکنند
- مثل همه روش های جراحی، این روش نیز با خطرات و عوارض جراحی همراه است
درمان های غیر جراحی ترمیم رباط صلیبی
درمان اولیه پارگی رباط صلیبی با استراحت، استفاده از کمپرس یخ، بالا بردن زانو و بانداژ کردن صورت می گیرد. همه افرادی که دچار پارگی رباط صلیبی می شوند به عمل نیاز پیدا نمی کنند و برخی افراد می توانند با تقویت عضلات و یا استفاده از بریس زانو درمان شوند.
به طور کلی درمان غیر جراحی در زمینه ترمیم رباط صلیبی قدامی روی دو قسمت متمرکز است. در وهله اول بهبود کنترل عصبی عضلانی اندام تحتانی مد نظر قرار می گیرد. در اصل در روش های غیر جراحی ترمیم رباط صلیبی، شما یاد می گیرید که چطور ماهیچه ها و تاندون های پا را برای حمایت از مفصل زانو به بهترین شکل تمرین بدهید.
کنترل عصبی عضلانی به افرادی که نیاز محوری به رباط صلیبی قدامی ندارند کمک می کند تا آسیب دیدگی این ناحیه را هر چه سریع تر برطرف کنند. راه دوم کنترل ثبات و پایداری زانو با استفاده از روش های غیر جراحی است. در این شرایط با حمایت و حفاظت های بیرونی و خارجی از زانو می توان از بریس های مخصوص زانو استفاده کرد.
در نهایت این نکته را متذکر می شویم که اگر دچار پارگی رباط صلیبی شدید اکیدا از انجام فعالیت ها و ورزش هایی که باعث پیچ خوردگی زانو می شوند خودداری کنید. هر چه بی ثباتی و ناپایداری رباط و زانوی آسیب دیده بیشتر شود احتمال آسیب دیدگی بیشتر ساختارها مهم زانو افزایش پیدا می کند و همین مساله می تواند منجر به آرتریت زودرس شود.