پای پرانتزی شرایطیست که در آن پاها به شکل کمان یا همان پرانتز در می آیند. در این حالت سر زانوها از هم دور نزدیک و قوزک پاها به هم نزدیک می شوند. این عارضه ممکن است در هر گروه سنی و با دلایل مختلفی رخ بدهد. همه نوزادان به خاطر شرایط خاص قرار گیری جنین در رحم مادر با پای پرانتزی به دنیا می آیند و معمولا هیچ درمان خاصی هم برایشان نیاز نیست چون در محدوده سنی 12 تا 18 ماهگی و زمانی که کودک شروع به راه رفتن می کند پرانتزی بودن پاها نیز از بین می رود. با این حال پرانتزی بودن پاها در افراد بالاتر از 2 سال نیاز به پیگیری و اصلاح زیر نظر پزشک دارد. در این مطلب ما شما را با همه نکات مهم مربوط به پای پرانتزی و روش های اصلاح آن آشنا می کنیم.
دلایل پای پرانتزی
وقتی پاها به شکل پرانتزی در می آیند، باسن، ساق پا، مچ پا و همه قسمت های پایینی پا عادی به نظر می رسند. تنها اتفاقی که می افتد این است که وقتی پاها را کنار هم قرار می دهید فاصله بین زانوها چیزی شبیه یک کمان ایجاد می کند و دو سر زانوها از یکدیگر فاصله می گیرند.
دلایل مختلفی برای این مساله وجود دارد که در ادامه به آنها اشاره می کنیم:
1- رشد طبیعی بدن
قسمت های مختلف بدن سرعت رشد متفاوتی دارند و همین مساله باعث می شود تراز اسکلتی بدن در سنین مختلف تغییر کند و ظاهر برخی اندام ها غیر معمول به نظر برسند. شایع ترین علت پرانتزی شدن پاها در کودکان نوپا رشد طبیعی بدنشان است. به طور کلی می توان گفت که پرانتزی بودن پاها در کودکان زیر 2 سال کاملا طبیعی است. زاویه پرانتزی شکل پاها در این کودکان در 18 ماهگی به اوج خودش می رسد و بعد از آن پاها شروع به صاف شدن می کنند.
2- بیماری بلانت
بیماری بلانت شرایطی است که در آن کودک یا بزرگسال دچار رشد غیر طبیعی در قسمت بالایی استخوان ساق پا (استخوان درشت نی) می شود. معمولا تشخیص این بیماری در کودکان زیر 2 سال دشوار است چون ممکن است با پرانتزی بودن طبیعی پاها در کودکان که جزئی از روند رشد طبیعی شان است اشتباه گرفته شود. اما برخلاف افراد عادی، کودکان مبتلا به این نوع اختلال با رشد بیشتر بهبود پیدا نمی کنند و ناهنجاری شان برطرف نمی شود. پزشک از طریق عکس برداری با اشعه ایکس می تواند این اختلال را تشخیص بدهد.
بیشتر بدانید: جراحی آرتروسکوپی چیست؟ + نحوه انجام، مزایا، خطرات و مراقبت ها
3- بیماری راشیتیسم
با اینکه در حال حاضر راشیتیسم یا نرمی استخوان به بیماری نادری تبدیل شده است اما هنوز هم در برخی از کشورهای در حال توسعه یافت می شود. اصلی ترین و شایع ترین علت ابتلا به راشیتیسم کمبود دریافت مواد مغذی مهم برای سلامت استخوان هاست. این بیماری بر اثر کمبود کلسیم، فسفر و یا ویتامین D ایجاد می شود که البته به لطف مواد غذایی غنی شده، راشیتیسم در کشورهای توسعه یافته بسیار نادر است.
4- آرتروز و بروز پای پرانتزی
شایع ترین علت پرانتزی شدن پاها در بزرگسالان ابتلا به آرتروز است. این بیماری غضروف و استخوان اطراف مفصل زانو را از بین می برد. اگر این ساییدگی به طور مساوی در قسمت های مختلف پا توزیع شود شکل طبیعی پا تغییری نمی کند اما در صورتی که سایش بیشتر در قسمت داخلی مفصل زانو اتفاق بیفتد پاها به شکل کمان در می آیند و پرانتزی می شوند. معمولا میزان پرانتزی شدن پاها با آرتروزی که باعث ساییدگی مفصل شده است ارتباط مستقیمی دارد.
5- مسمومیت با سرب یا فلوراید
این مورد یکی از موارد نادری است که می تواند بافت استخوان را مسموم کند. در نتیجه مواد غیر معدنی زیادی در استخوان رسوب می کنند و در دراز مدت پرانتزی شدن پا را به دنبال می آورد.
پای پرانتزی چطور درمان می شود؟
درمان پای پرانتزی کاملا به علت ایجاد آن بستگی دارد. برای تعیین علت بروز آن نیز حتما باید به پزشک مراجعه کرد تا علت دقیق ارزیابی شود. احتمالا پزشک بعد از معاینه از آزمایشاتی مثل تصویر برداری با اشعه ایکس استفاده می کند تا اطلاعات بیشتری در مورد تراز استخوان ها و ناهنجاری های احتمالی کسب کند.
در کودکان زیر 2 پزشک اجازه می دهد تا کودک سیر رشد طبیعی اش را طی کند تا ببیند آیا پرانتزی بودن پاها بعد از رشد به طور خود به خود برطرف می شود یا نه. در کودکان و نوجوانان مبتلا به بیماری بلانت درمان به شدت بیماری و میزان رشد باقی مانده بستگی دارد و ممکن است برای اصلاح تغییرات غیر طبیعی استخوان به جراحی نیاز باشد.
بزرگسالان مبتلا به آرتروز شدید نیز اغلب به جراحی تعویض زانو نیاز دارند. اما اگر فرد در دهه 30، 40 یا 50 زندگی اش باشد ممکن است پزشک جراحی اصلاح استخوان را تجویز کند. در این روش که استئوتومی نامیده می شود، فشارهای وارده روی مفاصل زانو از بین می روند و برداشته می شوند.
اگر کودکتان دچار پرانتزی شدن پا شده باشد و این عارضه خفیف باشد پزشک کفش های مخصوصی را تجویز می کند تا کودک بپوشد و به مروز زمان پاها شکل مستقیم و صافی به خود بگیرند. اما اگر این پرانتزی بودن بیش از حد باشد احتمالا به جراحی نیاز است. جراحی اصلاح پای پرانتزی معمولا در همه سنین به خوبی جواب می دهد اما اغلب به عنوان بهترین گزینه برای نوجوانان و بزرگسالان در نظر گرفته می شود چون کودکان هنوز هم می توانند رشد کنند و ممکن است پروسه رشدشان به بهبود طبیعی این عارضه کمک کند.
چطور بفهمیم پاهایمان پرانتزی است؟
برای بررسی این موضوع روبروی آینه بایستید و پاهایتان را از هم باز کنید. حالا به سر زانوهایتان نگاه کنید. اگر زانوها با مرکز پاها در یک راستا قرار ندارند و به سمت بیرون متمایل شده اند می توان گفت تا حدودی پایتان پرانتزی است. البته بهتر است برای بررسی دقیق تر این موضوع به پزشک مراجعه کنید.
4 تمرین صد در صد موثر برای اصلاح پای پرانتزی
در برخی موارد پرانتزی بودن پاها ناشی از تغییر شکل استخوان هاست که درمان آن به جراحی نیاز دارد. اما اگر این عارضه به خاطر سفتی و خشکی عضلات ران ایجاد شده باشد می توانید با انجام تمرین هایی آن را برطرف کنید. این تمرینات به شما کمک می کنند تا عضلاتتان را تقویت کنید و با ایجاد حالت کششی به افزایش عملکردشان کمک کنید.
در این قسمت ما تمرینات اصلاحی مربوط به برطرف کردن پای پرانتزی را در اختیارتان می گذاریم. بهتر است که این تمرینات را در زمان های مشخص و ترجیحا صبح ها انجام بدهید. علاوه بر این اگر موقع انجام تمرینات اصلاحی با درد ناحیه باسن یا مفاصل روبرو شدید فورا تمرین را قطع کنید. در این موارد حتما باید با پزشکتان مشورت کنید.
تمرین با غلتک فومی
این حرکت می تواند شکل زانوها را به حالت طبیعی نزدیک کند. برای انجام این تمرین یک غلتک فومی را بین زانوهایتان قرار بدهید. بعد صاف بایستید و دست هایتان را بالای سرتان ببرید. حالا بدون اینکه زانوهایتان خم شوند دستهایتان را پایین بیاورید و سعی کنید انگشتهای پاها را لمس کنید. اگر نتوانستید هیچ اشکالی ندارد؛ سعی کنید تا حد امکان خم شوید و به سمت پایین بروید. کمی به همین حالت بمانید و بعد دوباره دست ها را بالا ببرید و در حالت شروع قرار بگیرید. این حرکت را 10 بار انجام بدهید.
اسکات انگشتان پا
هدف از انجام این تمرین تقویت عضلات پشت ران است. شما می توانید به شکل ها و صورت های مختلفی اسکات بزنید اما بهتر است که توجهتان را بیشتر روی عضلات پشت ران معطوف کنید. ضمنا به خاطر داشته باشید که موقع انجام هر کدام از این تمرین ها باید تمرکز کافی نیز داشته باشید.
برای انجام این حرکت بایستید و پاهایتان را حدود 7 سانتیمتر از هم باز کنید. حالا خم شوید و با دستها انگشت های پا را کم کم به هم نزدیک کنید تا همدیگر را لمس کنند. لازم نیست حتما پاها به اندازه 7 سانتیمتر باز شوند؛ هر قدر که احساس راحتی می کنید پاهایتان را از هم فاصله بدهید و بعد به حالت چمباتمه دربیایید و سعی کنید با انگشتان دست پاها را به هم نزدیک کنید.
البته نمی توانید مثل مواقع عادی چمباتمه بزنید چون دامنه این حرکت محدود است. فقط یادتان باشد به اندازه ای خم شوید که بتوانید به راحتی با دست ها انگشتان پا را به هم نزدیک کنید. علاوه بر عضلات پشت ران هم باید در جریان این تمرین دخیل شوند. چند بار این حرکت را انجام بدهید تا روی آن مسلط شوید و انجام دادنش برایتان راحت تر شود. سپس هر روز 10 بار به همین نحو این تمرین را تکرار کنید.
تمرین چرخش داخلی باسن
یک تشک یوگا پهن کنید و روی آن به پهلو دراز بکشید. پاهایتان را کاملا روی هم بگذارید و بعد به اندازه که با بدنتان یک زاویه 90 درجه تشکیل بدهند آنها را خم کنید. در این حالت بدنتان باید کاملا صاف و ساق پاها با زاویه 90 درجه خم باشند. حالا بدون اینکه دو سر زانوها از هم جدا شوند یک پا را از ساق به سمت بالا ببرید. این کار را 10 بار انجام بدهید و بعد با طرف دیگر و پای دیگرتان هم آن را تکرار کنید.
تمرین کشش عضله هرمی
این تمرین روی تقویت عضلات باسن و لگن متمرکز است و باعث آرامش و تقویت عضلات ران می شود. برای انجام این تمرین به پشت دراز بکشید. پاهایتان را به سمت سقف خم کنید. حالا پای راستتان را بلند کنید و آن را روی زانوی چپ قرار بدهید. می توانید از دست چپتان هم برای پشتیبانی بیشتر پا استفاده کنید. 30 ثانیه در همین حالت بمانید و بعد پایتان را عوض کنید. این کار را 10 بار در روز انجام بدهید.
الو دکتر پیشنهاد می کند مقاله تمرینات فتق دیسک گردن که می توانید در خانه انجام دهید را نیز مطالعه کنید.