زونا یک بیماری دردناک ویروسی می باشد که در هر فردی که یک بار به آبله مرغان مبتلا شده است، ایجاد خواهد شد. بعد از وجود عفونت فعال اولیه در بدن، ویروس واریسلا زوستر به حالت غیر فعال در نزدیکی اعصاب نخاخ و مغز اعصاب باقی خواهند ماند تا زمانی که زمینه برای بیماری زونا پدید آید. هر ساله در امریکا، بیش از یک میلیون نفر در سال توسط ویروس زوستر بیمار خواهند شد که این بیماری زونا تشخیص داده می شود. تقریبا نیمی از افرادی که به زونا مبتلا شده اند دارای سن زیر 60 سال می باشند. اگرچه، ویروس های ایجاد کننده زونا جز خانواده ویروس های ایجاد کننده تبخال می باشند، اما با ویروس های ایجاد کننده زگیل تناسلی و زخم یکسان نمی باشند.
زونا چیست؟
انتقال زونا
افراد زیادی که مبتلا به زونا شدند با شنیدن اینکه این بیماری مسری است تعجب می کنند. ویروس وریسلا زوستر، که عامل آبله مرغان و زونا می باشد، به راحتی از طریق تماس مستقیم با مایعی که از ضایعات زونا ترشح می شوند قابل سرایت می باشند. این اتفاق می تواند در افرادی که تا کنون به آبله مرغان مبتلا نشده اند آبله ایجاد کند.
زمانی که فردی توسط زونا دچار عفونت می گردد، ابتدا در پوست خود احساس مور مور شدن، سوزش و بی حسی می کند این اتفاق معمولا در یک سمت از بدن رخ خواهد داد. بعد از 2 تا 3 روز، دسته های تاول کوچک به همراه پر از مایع و چرک خود را نشان خواهند داد. اطراف این تاول ها را پوست قرمز احاطه کرده است.
دانه های قرمز و تاول ها 3 تا 5 روز آینده نیز افزایش خواهند یافت. در این هنگام، فرد می تواند بیماری خود را انتقال دهد. اگر فرد دیگری در تماس مستقیم با او قرار بگیرد نیز مریض خواهد شد.
انتقال بیماری فقط در صورتی که در تماس مستقیم با تاول ها باشد انجام خواهد شد و می تواند در فردی که دچار عفونت زونا نشده است آبله مرغان ایجاد کند. قبل از ظاهر شدن تاول ها ریسک ابتلا به این بماری وجود نخواهد داشت. اگر تاول ها پاره شوند و مایع آن ها خارج شود یا به خوبی پوشیده شوند دیگر ریسک ابتلا به این بیماری وجود نخواهد داشت.
راه هایی برای جلوگیری از انتقال بیماری زونا
- پوشاندن تاول ها و اجتناب از لمس کردن آن ها
- از ژل های ضدعفونی کننده دست استفاده کنید و دست های خود را به صورت متداول بشویید.
- بعد از ایجاد تاول ها از ارتباط با افراد خاص اجتناب کنید
افرادی که نباید بعد از ایجاد تاول ها با آن ها در ارتباط باشید
- زن بارداری که تا کنون به آبله مرغان مبتلا نشده است یا واکسن آن را دریافت نکرده است.
- کودکانی که هنوز آبله مرغان نگرفته اند و نسبت به آن واکسینه نشده اند.
- نوزادانی که زود متولد شده اند یا هنگام تولد دارای وزن کمی می باشند.
- افرادی با سیستم ایمنی ضعیف به عنوان مثال افراد مبتلا به اچ آی وی، افرادی که درمان های سرطان انجام می دهند، افرادی که دارای نوعی سرطان می باشند، از جمله سرطان خون یا لنفوم.
فردی که دارای سیستم ایمنی ضعیف می باشد ممکن است که تحت شرایط پزشکی خاصی باشند از جمله تحت درمان شیمی درمانی، افرادی که مبتلا به اچ آی وی هستند و افرادی که پیوند زده اند.
زونا قابل انتقال از فردی به فرد دیگر نمی باشد، اما ویروس تبخال زوستر، که ابتدا عامل ایجاد آبله مرغان و در مرحله بعد زونا، قادر به انتقال است. عفونت از طریق سرفه، عطسه، تماس های معمولی قابل انتقال نمی باشد مگر این که ضایعه پوستی ایجاد شده باشد.
عوامل ایجاد کننده خطر زونا
افرادی هستند که نسبت به بقیه شانس ابتلا به زونا در آن ها بیشتر می باشد از جمله:
- افرادی که دارای سیستم ایمنی ضعفی به دلیلی بیماری های خاصی هستند از جمله اچ آی وی، تحت درمان سرطان یا لیمفوما.
- افرادی که تحت درمان با داروهای خاصی هستند که سیستم ایمنی را تضعیف می کنند.
- افرادی که بعد از انتقال بیماری دارو دریافت می کنند.
- افرادی که مبتلا به آبله مرغان شده اند.
- افرادی که سن آن ها بالای 50 سال می باشد.
افراد باید در مورد هر عاملی که در آن ها ایجاد نگرانی کرده است با پزشک صحبت کنند. پزشک ممکن است توصیه هایی به او کند که ریسک ابتلا را کاهش دهد.
نشانه های زونا
افرادی که مبتلا به زونا شده اند علائم و نشانه های زیر را در خود مشاهده خواهند کرد:
- در یک سمت بدن نوارهایی از تاول ایجاد می شوند در قسمت تنه، صورت به خود پیچیده شده اند.
- دردی که با گذر زمان شدیدتر می گردد
- مشکلات پوستی که به سرعت در حال انتشار هستند
- ایجاد دانه های قرمز رنگ در ناحیه چشم
- تاول هایی که با مایع برای 7 تا 10 روز از مایع پر شده اند و بین 2 تا 4 هفته از بین می روند.
- تب
- سردرد
- سرما و لرز
- ناراحتی های معده
- حساس به لمس یا نور
- خارش
- قرمزی
افراد زیادی که به این بیماری مبتلا می شوند درد زیاد، خارش یا احساس سوزش در سمتی از مشکلات پوستی احساس می کنند که این اتفاق بین 1 تا 5 روز قبل از ایجاد تاول رخ می دهد. در طول مدتی که تاول ها در حال انتشار هستند درد یا مشکل دیگری را بیمار احساس نخواهد کرد.
چه زمانی باید به پزشک مراجعه کرد؟
اگر هرکدام از علائم زیر را در خود مشاهده کردید حتما به پزشک مراجعه کنید:
- درد و ایجاد مشکلات پوستی نزدیک به چشم. اگر آن را بدون درمان رها کنید این مشکل می تواند موجب از بین رفتن قدرت دید بیمار گردد.
- اگر سن شما بالاتر از 60 سال می باشد، به دلیل بالا بودن سن عوارض جانبی این بیماری شدیدتر خواهد بود.
- اگر شما یا فردی در خانواده شما دارای سیستم ایمنی ضعیفی است.
- گسترش مشکلات پوستی و دردناک بودن آن ها
عوارض جانبی زونا
زونا می تواند عوارض جانبی بسیار شدیدی داشته باشد. ازجمله:
- از دست دادن قدرت بینایی با ایجاد تاول در ناحیه چشم با نزدیک به آن
- عفونت چشم
- مشکلات عصبی مانند تورم مغز، فلج شدن صورت، مشکلات شنوایی، مشکلات تعادلی
- عفونت پوست به دلیل وجود باکتری ها
- به ندرت موجب ذات الریه و مرگ خواهد شد.
عامل دردهای طولانی، پاسترپتیک نئوراژیا می باشد. پاسترپتیک نئوراژیا در محل ایجاد ضایعات پوستی ایجاد درد خواهد کرد و بعد از این تاول ها از بین رفتند، بدتر خواهد شد. این درد ممکن است برای سال ها با بیمار همراه باشد.
تشخیص و درمان زونا
هدف درمان زونا درمان سریع و ایجاد آرامش و راحتی در بیمار می باشد. استفاده از داروهای ضد ویروسی ویروس ها را نخواهند کشت اما دوره بیماری را کوتاه تر خواهند. داروهای ضد ویروسی معمولا به صورت خوارکی مورد استفاده قرار می گیرند اما برخی دیگر از آن ها وجود دارند که ممکن است نیاز باشد با شرایط خاصی مورد استفاده قرار بگیرند. برای موثرتر بودن داروها، باید دوره درمان در 72 ساعت اولیه بعد از مشاهده علائم آغاز شود.
کنترل درد همیشه در درمان زونا یک مرحله مهم به شمار می رود. مصرف داروهایی از جمله استامینوفن و ایبوپروفن برای کاهش درد موثر هستند اما در مواردی که درد شدیدتر می باشد استروئیدها، ضد افسردگی ها و ضد تشنج ها ممکن است در کاهش درد و مدیریت آن بسیار موثر باشند.
چون سیستم ایمنی بیمار بسیار ضعیف است شانس گسترش عفونت در پوست بالا است. این مشکل حادتر خواهد خواهد اگر پوست دچار خارش باشد. بسیار مهم و ضروری که پوست تمیز نگه داشته شود. استفاده از کمپرس خنک و مرطوب می تواند کمک کننده باشد. از کمپرس به صورت مداوم و هر 20 دقیقه یک بار استفاده کنید.
تشخیص زونا با توجه به سابقه درد و تست فیزیکی بیمار انجام می شود. نمونه های ویروسی را از بدن تهیه می کنند و برای تست به آزمایشگاه می فرستند.
اگرچه، ویروس های زونا را نمی توان درمان کرد اما درمان های پزشکی در دسترس وجود دارند. داروهای مورد استفاده برای درمان زونا عبارتند از زوویراکس، والترکس، فامویر. این داروهای ضد ویروسی می توانند شدت علائم و دوره بیماری را کوتاه تر کنند.
درد را می توان با داروهای خاصی کاهش داد از جمله:
کرم های مخصوص، کمپرس های مرطوب، لوسیون های آرام بخش، حمام با جو دوسر.
داروهایی مانند نئورونتین یا گاباپنتین که برای درمان درد های عصبی استفاده می شوند.
- داروهای ضد افسردگی مانند الاویل یا امپی تریپتی لین
- داروهای بی حسی مانند کرم لیدوکین، ژل، اسپری
- داروهای تغییر روحیه
- تزریق اپیدورال و کورتیزو استروئیدها و بی حسی های موضعی
با انجام گام به گام مراحل درمان می توان زندگی با زونا را راحت تر کرد و علائم را زا بین خواهد برد.
ضایعات پوستی را تمیز نگه دارید تا ریسک عفونت را کاهش دهید. پوشیدن لباس ها نازک و کم برای احساس راحتی هنگام وجود ضایعات پوستی بسیار کمک کننده است.
جلوگیری از ابتلا به زونا
اگر فردی قبلا دچار بیماری آبله مرغان شده باشد، جلوگیری از ابتلا به زونا ممکن است که بسیار سخت باشد. اما افرادی که به آبله مرغان مبتلا نشده اند هرگز زونا را تجربه نخواهند کرد.
مرکز کنترل و جلوگیری از بیماری ها توصیه می کند که افراد بالای 60 سال باید حداقل واکسیناسیون زونا را یک بار انجام دهند. آمپول ویروی واریسلا زوستر که با نام زوستاواکس شناخته می شود توسط سازمان غذا و دارو برای افراد بالای 50 سال تائید شده است.
اگرچه افراد با تزریق آمپول زونا ممکن است باز هم به زونا مبتلا شوند اما شدت و دوره آن کوتاه تر خواهد بود. تزریق آمپول آن ریسک گسترش زونا را کاهش خواهد داد.
بیماران باید با پزشک خود در مورد واکسیناسیون برای جلوگیری از زونا صحبت کنند. استفاده از آمپول برای کسانی که دچار عفونت، بارداری یا سیستم ایمنی ضعیف شده اند ممنوع می باشد.
سازمان کنترل و پیشگیری از بیماری ها توصیه می کند که کودکان، نوجوانان و بزرگسالان در دو دوز مختلف واکسن آبله مرغان تزریق کنند. اگرچه با انجام واکسیناسیون امکان ابتلا به زونا بسیار کم است اما در صورت مبتلا شدن علائم آن بسیار خفیف خواهد بود.
بسیار مهم است که قبل از تزریق واکسن با پزشک خود در این باره صحبت کنید و درست بودن این انتخاب مطمئن شوید. بیشتر افراد بعد از ابتلا به زونا بار دیگر آن را تجربه نخواهند کرد.