سندروم کوشینگ یا هایپرکورتیزولیسم، به دلیل وجود سطح بالای هورمون کورتیزول در بدن اتفاق می افتد. این بالا بودن سطح کورتیزول علل مختلفی می تواند داشته باشد. در بیشتر موارد انجام درمان می تواند به کنترل سطح کورتیزول کمک کند.
علائم سندروم کوشینگ
بیشترین و رایج ترین علائم سندروم کوشینگ عبارت است از:
- افزایش وزن
- رسوب و تجمع چربی به ویژه در قسمت میانی بدن، صورت ( موجب گرد شدن صورت می شود) و بین شانه ها قسمت فوقانی بدن.
- ایجاد رگه های بنفش بر روی سینه، بازوها، شکم و ران ها.
- نازک شدن پوست که به راحتی کبود می گردد.
- آکنه
- خستگی
- ضعف عضلات
افزون بر این علائم رایج که در بالا به آن ها اشاره شد، علائم دیگری نیز وجود دارد که در افراد دارای سندورم کوشینگ مشاهده شده است. این علائم شامل موارد زیر می باشند:
- قند خون بالا
- افزایش تشنگی
- افزایش ادرار
- پوکی استخوان
- فشار خون بالا
- سردرد
- اضطراب
- روحیه بد
- تحریک پذیری
- افسردگی
- افزایش عفونت های داخلی
سندروم کوشینگ در کودکان
کودکان نیز می توانند به سندروم کوشینگ نیز مبتلا شوند اگرچه گسترش و تداوم آن در کودکان از بزرگسالان بسیار کمتر است. طبق تحقیقاتی که در سال 2019 انجام شده است تقریبا 10 درصد از کودکان هر سال به سندروم کوشینگ مبتلا می گردند.
علاوه بر علائم گفته شده در بالا، کودکانی که مبتلا به سندروم کوشینگ می باشند دارای علائم زیر نیز می باشند:
- چاقی
- نرخ رشد پایین
- فشار خون بالا
در زنان
ایجاد سندروم کوشینگ در زنان بیشتر از مردان متداول است. طبق سازمان جهانی سلامت، زنان سه برابر مردان دچار سندروم کوشینگ می گردند.
زنانی که به سندروم کوشینگ مبتلا می شوند در ناحیه صورت و بدن آن ها موهای زیادی رشد خواهد کرد. بیشتر این موهای زائد در نواحی زیر می رویند:
- صورت و گردن
- قفسه سینه
- شکم
- ران ها
افزون بر این، زنانی که دچار سندروم کوشینگ هستند ممکن است که دوران قاعدگی نامنظمی را تجربه کنند. در برخی از موارد ممکن است که قاعدگی متوقف شود.
سندروم کوشینگ در مردان
در این حالت ممکن است که مردان علائم دیگری نسبت به زنان و کودکان تجربه کنند. مردان دارای سندروم کوشینگ علائم زیر را در خود مشاهده خواهند کرد:
- اختلال نعوظ
- از دست دادن میل جنسی
- کاهش باروری
عوامل ایجاد کننده این بیماری
سندروم کوشینگ به دلیل وجود سطح بالای هورمون کورتیزول در بدن ایجاد می گردد. غده آدرنالین در بدن این هورمون را تولید می کند. هورمون کورتیزول به عملکردهای بدن نیز کمک می کند از جمله:
- تنظیم فشار خون و سیستم عروق
- کاهش پاسخ های التهابی سیستم ایمنی بدن
- تبدیل کربوهیدرات ها، چربی ها و پروتئین ها به انرژی
- ایجاد تعادل تاثیر انسولین
- پاسخ به استرس
بدن شما ممکن است که به دلایل مختلفی سطح بالایی از هورمون کورتیزول تولید کند از جمله:
- سطح بالای استرس، از جمله استرس به دلیل ابتلا به بیماری ها، جراحی، جراحت یا بارداری به ویژه در سه ماهه آخر بارداری
- سوءتغذیه
- الکلی بودن
- افسردگی، درد، یا سطح بالایی از استرس های احساسی
سندروم کوشینگ بهعلت استفاده کورتیکو استروئید
مهمترین عاملی ایجاد کننده سندروم کوشینگ داروهای کورتیکو استروئیدی می باشند از جمله، پریدنیزون، با دوز بالا واستفاده آن برای طولانی مدت. متخصصان می توانند آن ها را برای درمان بیماری های التهابی تجویز کنند بیماری هایی نظیر لوپوس، یا برای جلوگیری از عدم قبول اندام جدیدی بعد از پیوند.
تزریق دوز بالایی از استروئید ها برای درمان درد پشت می تواند باعث ایجاد سندروم کوشینگ گردد. با این وجود، دور پایین داروهای استروئیدی برای درمان آسم، یا نوع پماد موضعی برای درمان اگزما قادر به ایجاد سندروم کوشینگ نخواهند بود.
تومور ها
برخی از تومورها موجب تولید مقدار زیادی هورمون کورتیزول خواهند شد از جمله:
تومور غده هیپوفیز:
غده هیپوفیز مقدار زیادی هورمون آندرنو کورتیکو تروپیک تولید می کند، این کار غدد فوق کلیوی تولید کننده کورتیزول را تحریک خواهد کرد. به این بیماری کوشینگ می گویند.
تومور های رحمی:
این تومورها که خارج از هیپوفیز می باشند هورمون آندرنو کورتیکو تروپیک تولید می کنند. این تومورها معمولا در ریه، پانکراس، تیروئید یا غده تیموس ایجاد می شوند.
ناهنجاری های تومور فوق کلیوی:
غدد یا توموها فوق کلیوی می توانند الگوی منظم تولید کورتیزول را به هم بزنند و سندروم کوشینگ ایجاد کنند.
سندروم کوشینگ خانوادگی:
اگرچه سندروم کوشینگ خانوادگی به طور ویژه ارثی نمی باشد، اما می تواند تمایلی برای گسترش توموهای غدد درون ریز ایجاد کند.
بیماری سندروم کوشینگ
اگر غده هیپوفیز با ایجاد کورتیزول موجب ایجاد بیماری سندروم کوشینگ گردد، به آن بیماری کوشینگ می گوشند. همانند سندروم کوشینگ، بیماری کوشینگ نیز زنان را بیشتر از مردان تحت تاثیر قرار می دهد.
درمان این بیماری
هدف کلی درمان سندروم کوشینگ پایین آوردن سطح هورمون کورتیزول در بدن می باشد. این کار می تواند به طریق مختلفی انجام شود. روش درمانی که برای شما انتخاب می شود بستگی به شرایط کوشینگ شما دارد.
پزشک معالج ممکن است که دارو برای کنترل سطح هورمون کورتیزول تجویز کند. برخی از داروها موجب کاهش تولید هورمون کورتیزول در غدد درون ریز و کاهش تولید هورمون آندرنو کورتیکو تروپیک در غده هیپوفیز می گردند. دیگر داروها تاثیر کورتیزول بر بافت های بدن را مسدود می کنند. داروهایی نظیر:
- کتوکونازول
- میتوتانی
- متوپیرون
- سیگنوفور
- مایفپریکس دارای دو نوع برای دیابت نوع دوم و تعادل گلوکز می باشد.
اگر از داروهای کورتیکواستروئید استفاده می کنید، تغییر در نوع دارو یا دوز آن ممکن است که لازم باشد. هرگز خودتان در مصرف داروها تغییری ایجاد نکنید. این کار باید تحت نظر یک متخصص انجام شود.
تومورهای می توانند بدخیم باشند به معنی سرطانی یا خوش خیم باشند به معنی غیر سرطانی. اگر این شرایط در شما به دلیل تومور ایجاد شده باشد ممکن است که پزشک بخواهد تومور را با جراحی از بدن خارج کند. اگر تومور قابل خارج کردن نباشد پزشک درمان های دیگری مانند پرتو درمانی یا شیمی درمانی توصیه خواهد کرد.
تشخیص سندروم کوشینگ
تشخیص سندروم کوشینگ بسیار سخت است. به این دلیل که برخی از نشانه ها مانند افزایش وزن و خستگی می تواند دلایل دیگری نیز داشته باشند. افزون بر این، سندورم کوشینگ خود می تواند دلایل مختلفی داشته باشد.
پزشک معالج شما سابقه پزشکی تان را بررسی خواهد کرد. از شما در مورد علائم و نشانه ها، شرایط سلامتی و داروهایی که برای شما تجویز شده است خواهد پرسید. آن ها ممکن است که تست های فیزیکی برای تعیین وجود برآمدگی های پوستی، کبودی یا دیگر علائم انجام دهند. بعد از آن ممکن است که آزمایش های دیگری که در آزمایشگاه انجام می شوند تجویز کنند از جمله:
ادرار برای تعیین کورتیزول:
برای انجام این تست از شما می خواهند که ادرار خود را به مدت 24 ساعت جمع کنید. با این کار سطح کورتیزول را اندازه گیری خواهند کرد.
اندازه گیری کورتیزول بزاق:
در افرادی که مبتلا به سندروم کوشینگ نمی باشند، سطح کورتیزول آن ها هنگام عصر کاهش می یابد. این تست میزان کورتیزول تجمع یافته در بزاق دهان بعد از یک شب اندازه گیری می کند تا مشخص کند سطح این هورمون در طول شب افزایش یافته است یا نه.
آزمایش دوز پایین دگزامتازون:
برای انجام این تست، شما هنگام عصر دوز پایینی از دگزامتازون را دریافت خواهید کرد. خون شما صبح برای تعیین میزان کورتیزول مورد آزمایش قرار خواهد گرفت. معمولا، دگزامتازون موجب افت سطح هورمون کورتیزول خواهد شد. اگر شما دچار سندروم کوشینگ باشید این اتفاق رخ نخواهد داد و همچنان سطح کورتیزول بالا خواهد بود.
تشخیص علت ایجاد کننده این بیماری
بعد از این که سندروم کوشینگ تشخیص داده شد، متخصص شما هنوز علت ایجاد کننده مقدار اضافی کورتیزول را مورد بررسی قرار خواهد داد. آزمایش های تعیین کننده این عوامل عبارتند از:
تست هورمون آندرنو کورتیکو تروپیک خون:
سطح هورمون آندرنو کورتیکو تروپیک خون اندازه گیری خواهد شد. سطح پایین این هورمون و بالا بودن سطح هورمون کورتیزول موجب ایجاد تومور در غدد درونی می گردد.
تست ترشح هورمون کورتیکوتروپین:
در این آزمایش مقدار کمی از هورمون کورتیکوتروپین به بیمار داده می شود. این کار موجب آزاد سازی هورمون آندرنو کورتیکو تروپیک و کورتیزول در افرادی که دارای تومور هیپوفیز می باشند، می گردد.
تست دوز بالای دگزامتازون:
این آزمایش با آزمایش دوز پایین آن مشابه است به جز، این که در این تست دوز بالایی از دگزامتازون مورد استفاده قرار می گیرد. اگر سطح کورتیزول افت کرد ممکن است که شما تومور هیپوفیز داشته باشید. در غیر این صورت ممکن است که تومور رحم وجود داشته باشد.
نمونه برداری از سینوس پتروزال:
خون را از رگ های نزدیک به غده هیپوفیز و همچنین رگ های کمی دورتر از هیپوفیز می گیرند. مقدار کمی از هورمون کورتیکوتروپین به فرد داده می شود. مقدار زیادی از هورمون آندرنو کورتیکو تروپیک که در خون نزدیک هیپوفیز وجود دارد می تواند تومور هیپوفیز را شناسایی کند. اگر از هر دو هورمون سطح یکسانی شناسایی شود نشان دهنده تومور رحم می باشد.
مطالعات تصویری:
این آزمایش شامل سی تی اسکن و ام آر آی می باشد. از آن ها برای شناسایی غدد آدرنال و هیپوفیز که ایجاد کننده تومورها می باشند استفاده می شوند.
رژیم سندورم کوشینگ
اگرچه تغییر رژیم موجب بهبود شرایط نمی شوند، اما می توانند به ثابت نگه داشتن سطح کورتیزول و مانع از بروز عوارض می شوند. از جمله توصیه های رژیمی برای سندورم کوشینگ می تواند به موارد زیر اشاره کرد:
کنترل کالری ورودی به بدن:
با کنترل کالری ورودی به بدن می توانید از ایجاد اضافه وزن که خود یکی از علائم و عوامل ایجاد کننده سندروم کوشینگ می باشد جلوگیری کنید.
از نوشیدن الکل خودداری کنید:
طبق تحقیقی که در سال 2007 انجام شد مصرف کنندگان الکل دارای سطح بالایی از هورمون کورتیزول می باشند به ویژه الکل های قوی.
کنترل قند خون:
سندورم کوشینگ موجب افزایش گلوکز خون خواهد شد پس از خوردن غذاهایی که موجب بالا رفتن قند خون می شوند خودداری کنید. برای کنترل قند خون از سبزیجات، میوه ها، غلات کامل و ماهی استفاده کنید.
مصرف سدیم را قطع کنید:
یکی از علائم سندروم کوشینگ بالا بودن فشار خون می باشد. به همین دلیل سعی کنید که سدیم ورودی به بدن خود را محدود کنید. از ساده ترین راه ها برای کنترل سدیم ورودی به بدن عدم افزودن نمک به غذا و مطالعه برچسب غذاها برای مشخص کردن میزان سدیم آن ها.
از این که کلسیم و ویتامین D به میزان کافی دریافت می کنید مطمئن شوید:
سندروم کوشینگ موجب تضعیف استخوان ها و پوک کردن آن ها خواهد شد. مصرف کلسیم و ویتامین D به مقاومت استخوان ها کمک خواهند کرد.
فاکتورهای خطرناک این بیماری
از جمله فاکتورهای خطرناک ایجاد کننده سندروم کوشینگ مصرف دوز بالای داروهای کورتیکواستروئید برای یک دوره طولانی می باشد. اگر پزشک شما برای درمان این نوع داروها را تجویز می کند، از او درمورد دوز و مدت زمان مصرف آن ها حتما بپرسید. دیگر عوامل خطرناک عبارتند از:
- دیابت نوع دوم
- فشار خون بالا
- چاقی
بیشتر موارد سندروم کوشینگ به ایجاد تومور بستگی دارد. اگرچه در برخی موارد به صورت ژنتیکی تومورهای رحمی گسترش می یابند و راهی برای جلوگیری از آن وجود ندارد.
مدیریت سندروم کوشینگ
اگر مبتلا به سندروم کوشینگ می باشید، بسیار مهم است که آن را مدیریت کنید. اگر برای درمان آن اقدام نکنید، می تواند موجب عوارض دیگری نیز شود و سلامتی را به خطر بیندازد از جمله:
پوکی استخوان، که می تواند ریسک شکستگی استخوان را افزایش دهد.
- از بین رفتن عضلات و ضعف
- فشار خون بالا
- دیابت نوع دوم
- تداوم عفونت
- افسردیگ و اضطراب
- مشکلات شناختی و حافظه
- ایجاد تومورهای زیاد