مننگوکوکسمی نوع شدید مسمومیت خون است که روی کل بدن تاثیر می گذارد. به مننگوکوکسمی، مننگو کوکال سپتی سمی (Meningococcal septicemia) هم می گویند. یکی از مشخص ترین نشانه های مننگوکوکسمی که حتی با وجود فشار هم از بین نمی رود، دانه های پوستی است. این دانه ها می توانند هر جایی از بدن ایجاد شوند چون رگ های خونی آسیب دیده باعث می شوند که خون به پوست برسد. مننگوکوکسمی می تواند در هر سنی اتفاق بیفتد اما کودکان بیشتر در معرض خطر هستند.
تماس مستقیم با مایعات بینی و گلو (همچون عطسه) راحت ترین راه برای انتشار بیماری است. شلوغی، استفاده از وسایل مشترک و بوسیدن از عوامل مخاطره آمیز هستند. پزشکان باید هر چه زودتر مننگوکوکسمی را تشخیص دهند و درمان کنند. اگر شخصی دیر درمان شود ممکن است عوارض جانبی جدی (همچون از دست دادن شنوایی، ناتوانی ذهنی و قطع عضو) را تجربه کند. در این مقاله به علائم مننگوکوکسمی، نحوه تشخیص آن توسط پزشک و نحوه درمان آن اشاره خواهیم کرد. به علاوه به شما خواهیم گفت که برای پیشگیری از مننگوکوکسمی چه کارهایی می توانید انجام دهید.
مننگوکوکسمی چیست؟
با توجه به سازمان سلامت جهانی (WHO)، مننگوکوکسمی نوعی عفونت خون است که توسط باکتری نایسریا مننژیتیدیس ایجاد می شود. وقتی کسی مننگوکوکسمی دارد، باکتری به جریان خون او وارد شده، تکثیر می شود، به رگ های خونی در سرتاسر بدن آسیب می زند و سبب خونریزی اندام ها و پوست می شود. این موارد می توانند سبب ایجاد دانه های پوستی شوند.
این اختلال گاهی با مننژیت مننگو کوکال همراه است اما هنگامی که با این اختلال همراه نیست، هم می تواند مهلک باشد. با این که این عفونت می تواند هر کسی را تحت تاثیر قرار دهد اما کودکان زیر ۲ سال و نوجوانان بیشتر در معرض خطر هستند. خطر بروز مرگ و میر بر اثر مننگوکوکسمی بالای ۴۰% است.
علائم مننگوکوکسمی
حدود ۲ الی ۱۰ روز پس از قرار گرفتن در برابر باکتری، افراد شروع به نشان دادن علائم بیماری مننگوکوکسمی می کنند. اگر علائم این اختلال را مشاهده کردید فورا با پزشک تماس بگیرید چون این بیماری می تواند به سرعت تبدیل به بیماری مهلکی شود. بیماری مننگوکوکسمی در مراحل اولیه خود سبب بروز علائمی همچون آنفولانزا می شود. این علائم عبارتند از:
- تب و لرز
- خستگی مفرط
- سرد بودن دست ها و پاها
- درد عضلات و مفاصل
- تحریک پذیری
- استفراغ
- تنفس سریع
در این مرحله از بیماری احتمال عفونت گلو هم وجود دارد و از آن جایی که باکتری در قسمت عقب گلو وجود دارد احتمال بروز فارنژیت (التهاب گلو)، تانسیلیت (التهاب لوزه) و لارنژیت (التهاب حنجره) هم وجود دارد. مشخص ترین علامت مننگوکوکسمی تنها در چند ساعت رشد پیدا می کند.
این علامت دانه های پوستی است که حتی اگر آن ها را فشار دهید، ناپدید نمی شوند یا از بین نمی روند. اما همه کسانی که دچار مننگوکوکسمی هستند هم دانه های پوستی را تجربه نخواهند کرد. ممکن است که کودکان علائم بیشتری همچون تورم ملاج (یا نرمه سر کودکان) را نیز تجربه کنند.
دلایل
مننگوکوکسمی هنگامی اتفاق می افتد که باکتری نایسریا مننژیتیدیس به جریان خون وارد می شود، به رگ های خونی آسیب می زند و سبب خونریزی اندام ها و پوست می شود. اما کسانی که تحت تاثیر این باکتری هستند همیشه دچار مننگوکوکسمی نمی شوند.
با توجه مرکز کنترل و پیشگیری از بیماری (CDC)، تنها در ۱% از افرادی که تحت تاثیر نایسریا مننژیتیدیس هستند، این باکتری وارد جریان خون می شود. با توجه به تحقیقات، حدود ۲۰% از افرادی که در پشت بینی و گلو باکتری نایسریا مننژیتیدیس را حمل می کنند، هیچ علائمی از خود نشان نمی دهند.
به علاوه هر کسی که تحت تاثیر این باکتری باشد، می تواند آن را به دیگران انتقال دهد. این باکتری از طریق تماس مستقیم با ذرات کوچکی که از بینی یا دهان فرد بیرون می آیند منتقل می شود. این ذرات می توانند از روش های زیر به فرد دیگری منتقل شوند:
- سرفه
- عطسه
- بوسیدن
- استفاده از کارد و چنگال و غذای مشترک
- مصرف نوشیدنی مشترک با فرد ناقل
- استفاده از رژ لب، سیگار یا مسواک مشترک
نایسریا مننژیتیدیس می تواند سبب مننژیت مننگو کوکال نیز شود، که عفونت جدی دیگری است. این بیماری روی غشایی که اطراف مغز را احاطه کرده و طناب نخاعی تاثیر می گذارد و می تواند با مننگوکوکسمی یا به تنهایی اتفاق بیفتد.
تشخیص مننگوکوکسمی
تشخیص مننگوکوکسمی در مراحل اولیه می تواند دشوار باشد چون خیلی از افراد برخی از علائم خفیف تر مننگوکوکسمی را با سرماخوردگی یا آنفولانزا اشتباه می گیرند. اگر پزشک شک کند که مننگوکوکسمی وجود دارد، ممکن است که درمان با آنتی بیوتیک را آغاز کند.
بیشتر موارد مننگوکوکسمی سبب تغییرات پوستی مشهود به همراه سایر علائم می شوند. با بررسی دانه های پوستی که با اعمال فشار از بین نمی روند، می توان علائم مننگوکوکسمی را تشخیص داد. افرادی که پوست تیره تری دارند می توانند به کف دست ها، پاها یا سایر قسمت های روشن تر پوست توجه کنند چون دانه های پوستی در این قسمت ها مشهودترند.
آزمایش های بالینی
پزشک از طناب نخاعی یا دانه های پوستی نمونه برداری می کند تا وجود باکتری مننگوکوکسمی را با آزمایش رنگ آمیزی گرم بررسی کند. رنگ آمیزی گرم نوعی آزمایش است که از یک سری رنگ روی یک نمونه استفاده می کند تا باکتری را تشخیص دهد. آزمایش واکنش زنجیره ای پلیمراز (PCR)، می تواند DNA نایسریا مننژیتیدیس را در خون پیدا کند (حتی در اولین مراحل بیماری).
درمان مننگوکوکسمی
مننگوکوکسمی به درمان فوری با آنتی بیوتیک نیاز دارد. با درمان سریع تر، احتمال مهلک بودن مننگوکوکسمی کاهش میابد. پزشکان حتی اگر شک کنند که فرد دچار مننگوکوکسمی است، به علت شدت بیماری و خطر بروز شوک سپتیک، آنتی بیوتیک تجویز می کنند. درمان زود هنگام خطر بروز عوارض جانبی (همچون قانقاریا یا آسیب مغزی) را کاهش می دهد.
به دلایل ذکر شده، پزشکان افرادی که در تماس نزدیک با فرد دچار مننگوکوکسمی بوده اند را هم درمان می کنند. دوره ۲۴ ساعته مصرف آنتی بیوتیک به کاهش انتشار باکتری کمک می کند اما خیلی از پزشکان دوره ۷ روزه مصرف این دارو را تجویز می کنند.
دوز مداوم آنتی بیوتیک می تواند به برطرف شدن باکتری کمک کند. در موارد شدید مننگوکوکسمی، پوست و بافت می توانند جریان اکسیژن را از دست بدهند. اگر چنین اتفاقی افتاد، ممکن است که قسمت آسیب دیده را قطع کنند.
پیشگیری
بهترین راه مقابله با بیماری مننگوکوکسمی، این است که واکسیناسیون را به موقع انجام دهید. داشتن عادات سالم همچون داشتن خواب کافی و پرهیز از تماس نزدیک با افراد بیمار نیز می تواند سودمند باشد.
واکسیناسیون برای افرادی که HIV دارند ضروری است چون افرادی که HIV دارند در خطر مننگوکوکسمی هستند. افرادی که در تماس نزدیک با فرد دچار مننگوکوکسمی هستند برای پیشگیری از بیمار شدن باید از پزشک درخواست تجویز آنتی بیوتیک کنند.
واکسن مننگوکوکسمی
پزشکان در ایالات متحده از انواع متفاوتی از واکسن مننگوکوکسمی استفاده می کنند (همچون واکسن MenACWY و MenB). کودکان بین سنین ۱۱ تا ۱۲ سالگی واکسن MenACWY را دریافت می کنند و بعد از آن در ۱۶ سالگی یک تزریق دیگر دریافت می کنند.
کسانی که در ۱۶ سالگی به بالا واکسن دریافت می کنند به واکسن تقویتی دیگری نیاز ندارند. پزشکان می توانند واکسن MenB را برای افراد بین ۱۶-۲۳ سال تجویز کنند. به علاوه می توانند این واکسن را برای کودکان ۱۰ سال به بالا که در خطر ابتلا به این عفونت هستند نیز تجویز کنند.
کودکان و بزرگسالانی که در خطر این عفونت هستند واکسن های مختلفی را در زمان های متفاوتی دریافت خواهند کرد. ممکن است که در کشورهای مختلف انواع متفاوتی از باکتری وجود داشته باشد؛ پس همیشه قبل از این که به خارج از کشور سفر کنید با پزشک تان مشورت کنید چون امکان دارد که به واکسن های بیشتری نیاز باشد.
نتیجه
مننگوکوکسمی نوعی مسمومیت جدی خون است. برخی از افراد در اثر مننگوکوکسمی، علائم جسمی، نورولوژیکی و روانشناختی را تجربه خواهند کرد. باکتری ای که سبب مننگوکوکسمی می شود به رگ های خونی آسیب می زند، سپس جریان اکسیژن به اندام های اساسی و بافت ها مسدود می شود و این عفونت می تواند منجر به این موارد شود:
- آسیب پوستی یا آسیب به بافت
- نارسایی اندام ها
- قطع عضو
- مرگ
اما اگر پزشک مننگوکوکسمی را به موقع تشخیص دهد و با آنتی بیوتیک درمان کند، فرد می تواند به طور کامل بهبود پیدا کند.