جراحی تعویض مفصل زانو یکی از رایج ترین جراحی های مربوط به زانو است. بسیاری از افراد به آرتروز زانو مبتلا هستند و به علت ساییدگی مفصل زانو مجبور به تعویض آن می شوند. اما آیا می دانید که زمان مناسب برای انجام این جراحی چه موقع است یا این جراحی با چه خطرات و ریسک هایی همراه است؟ شاید شما هم مثل خیلی های دیگر سوالات زیادی درباره جراحی مفصل زانو، زمان انجام آن، مراقبت های بعد از جراحی و مواردی از قبیل داشته باشید. در این مطلب ما به همه این سوالات جواب خواهیم داد.
چرا مفصل زانو به تعویض نیاز پیدا می کند؟
کلمه آرتریت به معنای التهاب مفاصل است. خیلی ها وقتی اسم آرتریت به گوششان می رسد به فرسودگی غضروف در مفصل فکر می کنند. این مساله دقیقا همان نتیجه نهایی التهاب مفاصل است. جراحی تعویض مفصل زانو زمانی انجام می شود که دیگر علائم درد با روش های غیر جراحی قابل کنترل نباشند.
در این روش جراح مفصل آسیب دیده را بر می دارد و آن را با ایمپلنت فلزی و پلاستیکی جایگزین می کند. جراحی تعویض کامل مفصل زانو جزو یکی از جراحی های مهم و اساسی به شمار می رود و تصمیم گیری درباره انجام آن تصمیم بزرگی محسوب می شود.
بیشتر بخوانید: جراحی تعویض مفصل زانو + راهنمایی کامل
چه عواملی باعث تخریب مفصل زانو می شوند؟
آرتروز زانو یا همان التهاب مفاصل زانو یکی از دلایل اصلی از بین رفتن مفصل زانو است. شایع ترین نوع آرتروز استئوآرتریت است که باعث سایش و پارگی مفصل زانو می شود. ساییدگی مفصل زانو یکی از مشکلات رایج پیری است اما علاوه بر افزایش سن عوامل دیگری مثل آسیب دیدگی مفصل زانو، جراحی، ضعف عضلات و یا اضافه وزن و چاقی نیز باعث افزایش فشار وارده روی زانو و در نتیجه سایش و پارگی مفصل زانو می شوند.
از این گذشته، بیماری های مثل روماتیسم، نقرس و یا عفونت نیز احتمال پارگی و ساییدگی مفصل زانو را افزایش می دهند. نکته مهم و جالب این است که اگر فقط 10 کیلوگرم از وزنتان را کاهش دهید می توانید فشار وارده روی زانوها را به نصف رسانید.
آرتروز مفصل زانو چه علائمی دارد؟
نشانه اصلی و بارز ساییدگی و پارگی مفصل زانو درد است. این درد ممکن است تیز و شدید باشد و یا با تورم همراه باشد. از آنجایی که مفاصل به طور یکسان در همه جای زانو گسترده نشده اند ممکن است با گذشت زمان زانوها دچار دفورمیتی و بدشکلی شوند. این مساله می تواند باعث ایجاد زانوی پرانتزی یا ناهمگونی یک طرفه زانوها شود. همچنین ممکن است حرکت هر دو زانو و به خصوص حرکات کششی آن با مشکل روبرو شود.
آرتروز مفصل زانو چطور تشخیص داده می شود؟
فیزیوتراپیست با معاینه فیزیکی شما به دنبال علائمی مثل حرکت محدود زانو، بدشکلی، تورم و از همه مهمتر درد خواهد بود. در اکثر موارد اشعه ایکس برای تصویر برداری از میزان پارگی و ساییدگی مفصل زانو کافیست اما در مواردی هم ممکن است از ام آر آی برای آسیب شناسی بافت نرم استفاده شود.
بیشتر بخوانید: تاثیرات فیزیوتراپی پیش از تعویض مفصل ران یا زانو
جراحی تعویض مفصل زانو چطور انجام می شود؟
هنگام تعویض مفصل زانو، استخوان و غضروف واقع در انتهای استخوان ران (استخوان فمور) و قسمت بالایی استخوان ساق پا (استخوان درشت نی) برداشته می شود. این کار برای باز کردن فضای کافی برای قرار دادن ایمپلنت و با استفاده از ابزارهای دقیق جراحی انجام می شود. در مرحله بعد از یک کاشت فلزی و پلاستیکی جایگزین استفاده می شود تا به عنوان مفصل جدید در زانو کار کند. بسته به وضعیت غضروف زیر زانو، ممکن است در طی جراحی کاسه زانو هم تعویض شود.
جراحی تعویض مفصل زانو چه خطراتی دارد؟
عمل جراحی تعویض مفصل زانو جزو روش های جراحی رایج است اما با این حال هنوز هم خطراتی وجود دارد. خوشبختانه عمل جراحی تعویض مفصل زانو در بیش از 90 درصد از بیماران با موفقیت انجام می شود. عوارض جانبی این نوع جراحی به ندرت اتفاق می افتند اما به هرحال امکان بروز آنها وجود دارد. این عوارض عبارتند از:
- لخته شدن خون
- خونریزی
- عفونت محل تعویض مفصل زانو
- سفتی و سختی در محل تعویض مفصل زانوبیشتر بخوانید: علل و عوامل خطر بروز پوکی استخوان
توانبخشی بعد از جراحی تعویض مفصل زانو چگونه است؟
جراحی تعویض مفصل زانو جزو جراحی های بسیار موفقیت آمیز محسوب می شود اما موفقیت این روش تا حدودی به توانبخشی بعد از عمل جراحی بستگی دارد. برای اینکه بیماران بتوانند از جراحی شان بهترین نتیجه را بگیرند باید دوره توانبخشی را با جدیت پیگیری کنند. این توانبخشی بلافاصله بعد از جراحی تعویض مفصل انجام می شود و به محض اتمام جراحی فیزیوتراپ شروع به کار با بیمار می کند.
در مراحل اولیه توانبخشی، تاکید اولیه روی حفظ حرکت زانو و اطمینان از این مساله است که بیمار به راحتی می تواند راه برود. بعد از جراحی، بدن با ایجاد بافت اسکار به عمل جراحی واکنش نشان می دهد و اگر بیمار روی خم و صاف کردن زانو بعد از جراحی تمرکز نکند ممکن است زانو هیچ وقت حرکت طبیعی اش را به دست نیاورد.
چه روش هایی برای جایگزینی جراحی تعویض مفصل زانو وجود دارد؟
درمان التهاب مفصل زانو با ابتدایی ترین گزینه ها شروع می شود و بسته به شدت درگیری زانو برای برخی افراد جراحی توصیه می شود. به طور کلی می توان گفت که جراحی تعویض مفصل زانو برای بیمارانی مناسب است که همه روش های دیگر را امتحان کرده اند و همچنان با درد قابل توجهی مواجه اند. در سایر موارد و برای بیمارانی که دردهای گهگاه دارند و هنوز می توانند به فعالیت های عادی شان ادامه بدهند از روش های غیر جراحی استفاده می شود. این روش ها عبارتند از:
- کاهش وزن
- اصلاح و تعدیل فعالیت ها
- استفاده از داروهای ضد التهاب
- مصرف مکمل ها
- تزریق کورتیزون
- تزریق اسید هیالورونیکبیشتر بخوانید: درمان خانگی زانو درد با استراحت، کمپرس گرم و سرد و رژیم غذایی
بهترین تمرین های ورزشی بعد از جراحی تعویض مفصل زانو
بعد از عمل جراحی تعویض مفصل زانو پزشک شما را تشویق می کند که هر چه سریع تر زانویتان را حرکت بدهید. ورزش کردن بعد از این جراحی باعث افزایش خونرسانی و گردش خون در مفاصل زانو می شود و شانس موفقیت جراحی را بالا می برد. ممکن است تا مدتی موقع حرکت دادن زانویتان احساس درد کنید اما این مساله موقتی است و با گذشت زمان برطرف می شود.
طبق اعلام آکادمی جراحان ارتوپدی آمریکا، رمز اصلی موفقیت در توانبخشی موثر بعد از جراحی تعویض مفصل زانو تمرکز روی انجام حرکات ورزشی مناسب است. در طول دوره فیزیوتراپی بعد از عمل، شما یاد می گیرید که حرکت، تعادل، عملکرد و استحکام مفصل‌تان را دوباره پیدا کنید و برای رسیدن به این مسئله باید تمرین کنید. نکته مهم این است که در طول روند بهبودی باید به آرامی حرکت کنید تا از آسیب دیدگی مفصل زانو جلوگیری شود. تمرینات و ورزش هایی که در ادامه به آنها اشاره می شود جزو موثرترین حرکات برای افزایش خونرسانی و کاهش تورم و التهاب بعد از جراحی تعویض مفصل زانو می باشند.
پیاده روی
بعد از جراحی مفصل زانو و در همان بیمارستان از شما خواسته می شود که به آرامی شروع به قدم زدن و راه رفتن کنید. پیاده روی بهترین روش برای توانبخشی بعد از جراحی مفصل زانو است. در ابتدا ممکن است برای راه رفتن از عصا یا واکر استفاده کنید اما بعد از یک یا دو هفته از شما خواسته می شود که به تنهایی و بدون کمک راه بروید و وزنتان را روی زانو بیندازید. هر چه بیشتر راه بروید به تدریج نیاز کمتری به واکر یا عصا پیدا می کنید. بعد از چند روز پیاده روی به این شکل می توانید مسیر و مدت پیاده روی تان را افزایش بدهید و برای راه رفتن در بیرون از بیمارستان نیز آمادگی پیدا کنید.
بالا رفتن از پله ها
بعد از یکی دو روز پیاده روی، کم کم شروع کنید و به آرامی از پله ها بالا بروید. بالا رفتن از پله باعث افزایش انعطاف پذیری و استحکام مفاصل زانو می شود. مهمترین نکته این است که هر بار فقط یک قدم بردارید و به آرامی این کار را انجام دهید.
دفعات اول با عصا یا واکر از پله بالا بروید و حتما از دوستان یا خانواده تان بخواهید که موقع حرکت کردن مراقب شما باشند و به شما در حرکت کردن کمک کنند. یادتان باشد که اولین قدم را با پای سالم و قوی تان بردارید و قدم دوم را با پایی که جراحی شده. در ضمن نباید از پله هایی که ارتفاعشان خیلی بلند است بالا بروید. با گذشت زمان و کمتر شدن درد می توانید عصا را کنار بگذارید و به تنهایی حرکت کنید.
تمرینات تقویتی
بعد از پیاده روی و بالا رفتن از پله ها شما مرحله اول بازیابی مفصل را با موفقیت پشت سر گذاشته اید اما مفصل زانو هنوز ضعیف است و نمی تواند به طور کامل و مناسب از بدن پشتیبانی کند. برای برطرف کردن این مسئله باید روی تمرین هایی تمرکز کنید که باعث تقویت مفصل زانو می شوند. این تمرینات شامل خم و راست کردن زانو و انجام حرکات کششی است. هر تمرین را 8 تا 15 بار یا تا حدی که راحت هستید انجام بدهید.
بعد یکی دو دقیقه استراحت کنید و دوباره شروع کنید. حتما همه حرکات را به آرامی و آهستگی انجام بدهید و عجله نکنید. در صورت تمایل می توانید حرکات را روی پای سالم‌تان هم انجام بدهید تا بدنتان کاملا شل شود.
بیشتر بخوانید: علائم بروز آرتریت در زانو
تمرینات مخصوص زانو
خم کردن زانو در حالت ایستاده
برای انجام این حرکت صاف بایستید و با دستتان یک نرده یا جایی که بتواند شما را نگه دارد را بگیرید. بعد پایتان را بلند و زانو را خم کنید. 5 تا 10 ثانیه زانو را به همین حالت نگه دارید و بعد دوباره آن را صاف کنید. این حرکت را 10 بار یا تا زمانی که خسته نشده اید تکرار کنید.
خم کردن زانو با کمک
به پشت دراز بکشید و یک حوله یا دستمال را دور مچ پا حلقه بزنید. حالا زانویتان را خم کنید و دو طرف حوله را بکشید تا زانو بیشتر خم شود. 5 تا 10 ثانیه به همین حالت بمانید و بعد زانو را صاف کنید. چند بار این حرکت را تکرار کنید.
اسکات زدن
برای حفظ تعادل مقابل میز بایستید. بعد پنجه پایتان را جلو ببرید و آرام بالا تنه تان را به حالتی که انگار قرار است بنشینید پایین بیاورید. در این حالت زانوها باید خم شوند. 10 بار این حرکت را تکرار کنید.
یادتان باشد که باید با بدنتان مهربان باشید و همه حرکات را به آرامی انجام بدهید. صبور باشید و عجله نکنید. بهبودی کامل به زمان نیاز دارد و نباید از خودتان انتظارات غیر واقع بینانه داشته باشید.