آنچه که باید در مورد احتباس آب بدانید

احتباس آب یا مایعات زمانی رخ می دهد که در یک یا چند مکانیسم بدن، برای حفظ سطح مایعات، یک مشکل به وجود می آید. علائم اصلی احتباس آب، تورم و ناراحتی است.

سیستم گردش خون، کلیه‌ ها، سیستم لنفاوی، عوامل هورمونی و دیگر سیستم‌ های بدن، همگی به حفظ سطوح مایعات سالم کمک می‌کنند . اگر یک یا بیشتر از یک مشکل در این سیستم ‌ها ایجاد شوند، احتباس مایعات که به عنوان ادم شناخته می شود، می‌تواند رخ دهد .

ادم می‌تواند بر روی هر ناحیه ای از بدن تاثیر بگذارد که به دلایل مختلفی می تواند اتفاق بیفتد.

این مقاله به برخی از علل و علائم احتباس آب و نیز نحوه درمان آن نگاه خواهد کرد.

علائم احتباس آب

علائم احتباس مایعات بستگی به منطقه ای دارد که بر روی آن تاثیر می گذارد که شامل نواحی متداولی مانند قسمت پائینی پاها، دست ها ، شکم و قفسه سینه می شود.

علائم احتباس آب در اندام ها، پاها و دست ها عبارتند از:

• ورم
• بروز تغییراتی در رنگ پوست
• پوست صیقلی و باد کرده
• مناطقی از پوست که با فشار انگشت فرو رفته می شوند که با عنوان ورم حفره ای شناخته می شود.
• درد و حساسیت در اندام های فوقانی
• سفتی مفاصل
• افزایش وزن

احتباس مایعات می تواند بر روی نواحی زیر نیز اثر بگذارد:

احتباس آب در مغز

احتباس مایعات در مغز که با عنوان هیدروسفالی نیز شناخته می‌شود ، می‌تواند موجب بروز علائمی از جمله استفراغ ، تاری دید، سردرد و مشکل در تعادل شود . این وضعیت می‌تواند زندگی فرد را تهدید کند .

ریه ‌ها

مایع اضافی در ریه ‌ها یا ادم ریوی می‌توانند یک مشکل جدی را در رابطه با قلب یا سیستم تنفسی نشان دهد . علائم این بیماری شامل مشکل در نفس کشیدن، سرفه ، درد قفسه سینه و ضعف است چون می‌تواند بر توانایی ریه ‌ها در تامین اکسیژن بدن اثر بگذارد .

درمان احتباس آب

بسیاری از موارد تورم بدون هیچ گونه درمانی، از بین می روند.

اگر یک بیماری اساسی وجود داشته باشد ، پزشک بر روی درمان آن تمرکز خواهد کرد .

دیورتیک ها یک گزینه درمانی هستند . آنها می‌توانند به کلیه‌ها کمک کنند تا مایعات را از بدن خارج کند . با این حال، دیورتیک ها معمولا یک گزینه درمانی کوتاه ‌مدت هستند چون آنها می‌توانند اثرات جانبی نظیر کم آبی ، افزایش احتباس آب و آسیب کلیوی را ایجاد کنند.

علل احتباس آب

بدن انسان از یک سیستم پیچیده برای تنظیم سطح آب استفاده کند . عوامل هورمونی، سیستم قلبی عروقی ، سیستم ادراری ، کبد و کلیه ها همگی نقش خود را در این زمینه ایفا می‌کنند . اگر برای هر یک از این قسمت ها، مشکلی پیش بیاید، ممکن است بدن نتواند مایعات را آنطور که باید و شاید از بدن خارج کند.

بخش ‌های زیر به بحث در مورد علل احتمالی احتباس مایعات، با جزئیات بیشتر می‌پردازد.

آسیب مویرگی

مویرگ ‌ها رگ ‌های خونی بسیار ریز و کوچکی هستند که نقش کلیدی در مدیریت تعادل مایعات در بدن دارند . برخی داروها ، مانند داروهای فشار خون بالا ، می‌توانند به مویرگ ‌ها آسیب بزنند.

مویرگ ‌ها مایعات را به بافت‌ های اطراف منتقل می‌کنند . این مایع که مایع بینابینی نامیده می‌شود ، مواد غذایی و اکسیژن را به سلول ‌ها منتقل می‌کند . پس از انتقال مواد مغذی ، مایعات به مویرگ ‌ها برمی گردند

اگر مویرگ ‌ها آسیب ببینند، ادم می‌تواند رخ دهد . مشکلات احتمالی عبارتند از تغییراتی در فشار درون مویرگ ‌ها و دیواره های مویرگی که بیش از حد نشتی دارند.

اگر این مشکلات رخ دهد ، مایعات بسیار زیادی می‌تواند از مویرگ ‌ها خارج شود و به فضای بین سلول ‌ها وارد شود. اگر مویرگ‌ ها نتوانند مایعات را جذب کنند ، در بافت باقی خواهند ماند و باعث تورم و احتباس آب خواهند شد.

برخی افراد این نوع ادم را تجربه می‌کنند چون دارای یک وضعیت و بیماری نادر هستند که به عنوان سندروم نشت مویرگی سیستمیک شناخته می‌شود.

نارسایی احتقانی قلب

عمل پمپاژ قلب به حفظ فشار نرمال درون رگ‌ های خونی کمک می‌کند . اگر قلب فرد به طور موثری کار خودش را متوقف کند ، فشار خون درون مویرگ ها تغییر خواهد کرد و احتباس مایعات می‌تواند ناشی از این حالت باشد .

ممکن است تورم در ساق پاها ، پاها و قوزک پا وجود داشته باشد بعلاوه وجود مایعات در ریه ها که می‌تواند منجر به سرفه های بلند مدت یا مشکلات تنفسی شود .

سرانجام ، نارسایی احتقانی قلب می‌تواند منجر به بروز مشکلات تنفسی و فشار بر روی قلب شود که می‌تواند زندگی فرد را تهدید کند.

سیستم لنفاوی

سیستم لنفاوی، وظیفه حمل لنف ها را در بدن به عهده دارند.. لنف مایعی است که شامل سلول های سفید خون است که به سیستم ایمنی بدن کمک می کند تا از بدن در برابر عفونت محافظت کند. همانطور که سیستم لنفاوی، مایعات لنفاوی را آزاد و باز جذب می کند ، به بدن نیز کمک می کند تا تعادل مایعات را حفظ کند.

اگر بروز یک مشکل، مانع از کار درست سیستم لنفاوی شود، مایعات می‌توانند در اطراف بافت ‌ها تجمع کنند. تجمع مایعات در اطراف بافت ها، می‌تواند باعث تورم در بخش ‌های مختلف بدن از جمله شکم ، مچ پا ، ساق پاها و پاها شود .

سرطان ، عفونت و انسداد می‌توانند باعث بروز تمام این مشکلات در سیستم لنفاوی شوند.

کلیه ها

کلیه‌ها ، خون را تصفیه می‌کنند و به حفظ سطوح مایعات در بدن کمک می‌کنند.

مواد زائد ، مایعات و مواد دیگر به داخل لوله ‌های کوچکی در کلیه ‌ها منتقل می‌شوند که به عنوان یک تصفیه کننده عمل می‌کنند. جریان خون هر چیزی را که بدن می‌تواند از آن مجددا استفاده کند را تغییر می‌دهد و مواد زائد را از طریق ادرار دفع می‌کند.

اگر کلیه‌ ها به درستی کار نکنند، نمی‌توانند مواد زائد از جمله مایعات و سدیم را از بدن خارج کنند. بنابراین مایعات در داخل بدن باقی خواهند ماند.

برای مثال افراد مبتلا به بیماری مزمن کلیوی ممکن است متوجه تورم در اندام تحتانی، دست‌ ها و یا صورت شوند.

احتباس آب و بارداری

در طول دوران بارداری ، بدن بیشتر از حد معمول آب را در خود نگه می دارد‌ که می‌تواند منجر به تورم در اندام های تحتانی  به ویژه در هوای گرم و یا پس از ایستادن برای مدت طولانی شود .

تغییرات هورمونی و تحمل وزن اضافه در شکم نیز می‌تواند در ورم نقش داشته باشد.

این حالت معمولا خطرناک نیست و اغلب بعد از زایمان برطرف می شود.

اگر ورم به طور ناگهانی شدیدتر شود ، ممکن است نشانه ای از پره اکلامپسی باشد. پره اکلامپسی نوعی فشار خون بالا است که می تواند به مادر و جنین آسیب برساند.

هرکسی که سردرد ، استفراغ ، درد زیر دنده ها را تجربه می کند و یا دارای مشکلات بینایی همراه با تورم زیاد در دوران بارداری می باشد، باید به دنبال فوریت های پزشکی باشد.

عدم فعالیت فیزیکی

افرادی که در تحرک خود دارای مشکل هستند و یا دارای یک سبک زندگی بدون ‌تحرک هستند، می‌توانند تورم را در قسمت تحتانی پاهای خود تجربه کنند. گرفتگی می‌تواند باعث شود که ماهیچه ساق پا نیروی خود را از دست بدهد .

به منظور کمک به پیشگیری از ورم، کارهای زیر را انجام دهید:

• پاها را بالا نگه دارید.
• جوراب واریس( جوراب های فشرده سازی) بپوشید.
• تمریناتی مانند بالا و پایین آوردن پا و یا چرخاندن مچ پا را انجام دهید.

چاقی

افراد چاق به دلیل دارا بودن وزن اضافی، ممکن است دچار تورم شوند . چاقی همچنین خطر فشار خون بالا ، بیماری‌ های کلیوی و بیماری ‌های قلبی را نیز افزایش می‌دهد که همگی آنها می‌توانند منجر به تورم شوند.

چاقی همچنین خطر سندروم متابولیک را افزایش می‌دهد که شامل دیابت نوع ۲ ، فشار خون بالا و مسائل بهداشتی دیگر می‌شود .

سوء تغذیه

آلبومین نوعی پروتئین است که به بدن انسان کمک می کند تا مایعات را مدیریت و کنترل کند. زمانی که فرد با کمبود شدید پروتئین مواجه می شود، ممکن است برای بدن آنها سخت باشد که مایع بینابینی را به داخل مویرگ ها حمل کند.

زمانی که یک فرد دچار سوء تغذیه شدید می‌شود ، ممکن است بیماری کواشیورکور(نوعی سوء تغذیه ناشی از کمبود پروتئین در رژیم غذایی که معمولا بر روی کودکان خردسال در مناطق گرمسیری تاثیر می گذارد) ایجاد شود. علائم این بیماری شامل از دست دادن توده عضلانی و بزرگ شدن شکم می باشد که به خاطر احتباس مایعات در بافت ‌های بدن است.

عفونت ها و آلرژی ها

نقش سیستم ایمنی بدن، دفاع از بدن در برابر بیماری و عفونت است. وقتی سیستم ایمنی بدن یک مهاجم ناخواسته مانند یک باکتری یا یک ماده ای که باعث حساسیت می شود را تشخیص می دهد، یک حمله ای را انجام خواهد داد که التهاب بخشی از این فرآیند است.

وقتی التهاب رخ می‌دهد، بدن هیستامین را رها می‌کند . هیستامین باعث گسترش شکاف بین سلول ‌های دیواره مویرگ‌ ها می‌شود. این کار به این منظور انجام می شود تا به سلول ‌های سفید خون که وظیفه مبارزه با عفونت ها را دارند، اجازه داده شود تا به محل التهاب دسترسی پیدا کنند.

با این حال، می‌تواند به مایعات اجازه نشت از مویرگ‌ ها به بافت های اطراف را نیز بدهد . تورم حاصل از این وضعیت، معمولا کوتاه ‌مدت است.

بیشتر بخوانید: درمان های خانگی آلرژی

داروهای احتباس آب

برخی از داروها نیز می توانند منجر به احتباس مایعات شوند.

این داروها عبارتند از:

• مسدود کننده های کانال کلسیم
• داروهای ضد التهابی غیراستروئیدی
• گاباپنتین
• بعضی از داروهای هورمونی مانند برخی از قرص های ضد بارداری
• پردنیزون ، که یک نوع کورتون است
• برخی از داروهای دیابت

هر کسی که درباره استفاده از این داروها و بروز ورم، دچار نگرانی می شود، باید با پزشک خود صحبت کند . آنها ممکن است بتوانند میزان مصرف را تغییر دهند و یا یک داروی جایگزین را پیشنهاد کنند.

شرایط هورمونی

عدم تعادل هورمونی می‌تواند منجر به احتباس مایعات به روش‌ های زیر شود:

قاعدگی

بروز تغییراتی در تعادل هورمونی می تواند باعث تجمع مایعات قبل از قاعدگی شود و فرد ممکن است نفخ و حساسیت پستان را تجربه کند.

مشکلات تیروئید

غده تیروئید هورمون هایی را آزاد می کند که این هورمون ها در مدیریت سطح مایعات نقش بازی می کنند. بنابراین افرادی که دارای شرایطی هستند که بر روی غده تیروئید آنها تاثیر می گذارد، ممکن است احتباس مایعات را تجربه کنند.

سندرم کوشینگ

این شرایط باعث می شود که غده آدرنال، هورمون های استروئیدی زیادی را تولید کند که منجر به ورم در ساق پاها می شود.

درمان‌های خانگی عارضه احتباس آب

برخی از علل احتباس مایعات، به درمان پزشکی نیاز دارند ، اما درمان‌های خانگی نیز می‌توانند به تسکین علائم کمک کنند.

داروهای گیاهی

برخی گیاهان، ادرار آور طبیعی هستند . برای مثال عصاره گل قاصدک (Taraxacum officinale) می‌تواند به کاهش مقدار آبی که بدن در طول یک روز نگه می دارد،کمک کند .

مرکز ملی بهداشت یادآور می‌شود که گل قاصدک به عنوان یک ماده غذایی ، به طور کلی بی‌خطر است، اگرچه که هیچ مدرک علمی برای تائید این موضوع وجود ندارد که آیا مصرف دارویی دارد و یا به عنوان یک درمان ایمن می توان بر روی آن حساب کرد یا خیر. برخی افراد ممکن است به این گیاه آلرژی داشته باشند.

فرد باید قبل از استفاده از این گیاه و یا هر نوع درمان گیاهی دیگر، با پزشک صحبت کند. برای مثال ممکن است داروهای ادرار آور برای افراد مبتلا به نارسایی کلیوی، خطر داشته باشد.

بیشتر بخوانید: هشت درمان طبیعی حبس بول و ادرار آور

بالا نگهداشتن پاها

چنانچه فردی در اندام های تحتانی خود دچار ورم می باشد، انجام دادن کارهای زیر، ممکن است  به او کمک کنند:

• بنشینید و هر روز و چندین بار پاهای خود را بالاتر از سطح قلب خود بالا بیاورید.
• اندام متورم را بر روی یک بالش بگذارید و بخوابید و آن را بالاتر از سطح قلب خود قرار دهید
• از ماساژ استفاده کنید به این صورت که ناحیه آسیب دیده را محکم اما با ملایمت، به سمت قلب ماساژ دهید.

لباس

افراد مبتلا به ادم، تمایل به پوشیدن لباس های گشاد دارند چون راحت تر هستند و باعث گردش مایعات در بدن می شوند.

به منظور افزایش گردش خون در اندام های تحتانی از جوراب ساق بلند( جوراب واریس) استفاده کنید.

رژیم غذایی و کنترل احتباس آب

یک روش برای مدیریت و کنترل احتباس مایعات، داشتن یک رژیم غذایی کم نمک است.

همچنین ، یک مطالعه نشان داد که افزایش مصرف منیزیم و ویتامین B6 ، علائم سندرم قبل از قاعدگی از جمله تورم را کاهش می‌دهد . منابع غذایی حاوی منیزیم عبارتند از لوبیا ، آجیل ، غلات کامل و سبزیجات دارای برگ سبز، در حالی که ویتامین B6 در موز ، گردو و سیب ‌زمینی یافت می شود.

مکمل هایی مانند ویتامین B6 و منیزیم را به صورت آنلاین می توان تهیه کرد. قبل از مصرف هرگونه مکمل، همیشه با پزشک خود مشورت کنید.

پیشگیری از احتباس آب

برای کاهش یا پیشگیری از احتباس آب ، سعی کنید موارد زیر را رعایت کنید:

• مدیریت و کنترل وزن
• انجام منظم تمرینات ورزشی
• در صورت تاثیر ورم بر روی اندام تحتانی، جوراب ساق بلند( جوراب واریس) بپوشید.
• از نشستن یا ایستادن به مدت خیلی زیاد و طولانی خودداری کنید
• استراحت و راه رفتن در طول سفرهای طولانی
• اجتناب از قرار گرفتن در دمای شدید مانند حمام های آب گرم ، دوش گرفتن و سونا

اگر چه که همیشه پیشگیری از احتباس مایعات ممکن نیست، اما داشتن یک رژیم غذایی سالم و ورزش کردن زیاد می‌تواند میزان خطر را کاهش دهد.