بیماری های لثه یا پریودنتال نوعی بیماری مربوط به لثه است که به دو شکل ژنژیویت و پیوره یا پیرادندان آماس بروز می کند. بیماری ژنژیویت فقط باعث التهاب بافت خود لثه می شود اما پیوره هم روی لثه و هم روی استخوان دندان ها تاثیر منفی می گذارد و بنابراین می تواند در نهایت با تخریب استخوان دندان ها باعث ریزش آنها شود. اما همه موارد ابتلا به ژنژیویت یا التهاب لثه به پیوره پیشرفته تبدیل نمی شوند.
چند نوع بیماری لثه وجود دارد؟
همانطور که اشاره شد، دو نوع بیماری لثه وجود دارد:
- التهاب لثه یا ژنژیویت که باعث تورم بافته های نرم اطراف دندان می شود
- پیوره یا پیرادندان آماس که که شکل پیشرفته تری از بیماری های مربوط به لثه است و در بافت های زیرین دندان یعنی استخوان های دندان هم نفوذ می کند
روش های درمانی مورد استفاده برای درمان بیماری های لثه به نوع آن بستگی دارد و فرایند درمان هر کدام از این بیماری ها با دیگری متفاوت است.
چه عواملی باعث بروز بیماری های لثه می شوند؟
علت اصلی ایجاد بیماری های لثه تشکیل پلاک و تارتار روی دندانهاست. پلاک و تارتار توسط باکتری های پلاک ساز دهان ایجاد می شوند و در صورت برطرف نشدن شما را در معرض ابتلا به بیماری های لثه قرار می دهند. اگر به طور منظم مسواک نزنید میکروارگانیسم های موجود در دهانتان از باقیمانده های مواد غذایی بین دندان ها تغذیه و مواد اسیدی تولید می کنند. این اسید باعث ایجاد پلاک و تارتار یا همان جرم دندان می شود.
در چنین شرایطی بدن ما درست مثل یک شمشیر دو لبه رفتار می کند. همزمان که بدن برای مبارزه با عفونت میکروبی ایجاد شده توسط باکتری ها دست به کار می شود، سلول های سیستم ایمنی بدن موادی آزاد می کنند که با وجود از بین بردن باکتری های مضر، تاثیر مخربی روی بافت های لثه می گذارد. همین مساله باعث التهاب و آسیب دیدن بافت لثه می شود.
در مراحل اولیه این بیماری، لثه فقط دچار التهاب و تورم می شود که به آن ژنژیویت می گویند اما با گذشت زمان و افزایش تجمع پلاک ها بافت لثه و استخوان آلوئول در معرض تخریب قرار می گیرند. این مساله باعث بروز بیماری جدی تری به نام پیوره یا پیرادندان آماس می شود.
ایجاد پلاک و جرم زیر خط لثه ها به تدریج اوضاع را وخیم می کند و به این ترتیب فضای بین دندان ها عمیق تر و بزرگ تر می شود. به این عارضه پاکت پریودنتال یا پاکت لثه ای می گویند. پاکت پریودنتال زمینه را برای تجمع هر چه بیشتر پلاک ها فراهم می کند و به این ترتیب با دشوار شدن پاکسازی و تمیز کردن پلاک ها بافت های لثه دچار تخریب های اساسی می شوند.
در صورت عدم درمان بیماری های لثه دندان ها به طور ناگهانی دچار ریزش می شوند چون در این شرایط ساختارهای پشتیبان بافت لثه مثل رباط پریودنتال، لیگامان پریودنتال و استخوان آلوئول همگی به دلیل گسترش التهاب از بین می روند.
یکی دیگر از عواقب تجمع پلاک ها روی سطح دندان تشکیل تارتار یا جرم دندان است که به آن کلکولوس هم گفته می شود. تارتارها در واقع شکل فرم سفت و سخت شده همان پلاک ها هستند که به راحتی با مسواک زدن از بین نمی روند و سخت تر و محکم تر از مینای دندان هستند. انباشته شدن پلاک ها و عدم پاکسازی آنها منجر به تشکیل تارتار می شود و افزایش تارتارها هم به نوبه خود باعث بروز بیماری های لثه می شوند.
بیشتر بدانید: علایم هشدار دهنده بیماری لثه،جدی و خطرناک
چه عواملی خطر بروز بیماری های لثه را افزایش می دهد؟
برخی عوامل شما را مستعد ابتلا به بیماری های لثه می کند. این عوامل عبارتند از:
-
سیگار کشیدن
یکی از مهمترین عوامل خطرساز برای ابتلا به بیماری های لثه سیگار کشیدن و استعمال هر نوع دخانیات است. بسته سال یا pack-years که از ضرب تعداد سیگارهای مصرفی روزانه در سال های مصرف سیگار به دست می آید میزان شدت بیماری پریودنتال را در فرد تعیین می کند. افراد سیگاری مبتلا به بیماری های لثه به درمان پاسخ مثبتی نشان نمی دهند اما مشخص شده است که ترک سیگار باعث افزایش روند بهبودی بیماری می شود.
-
دیابت
یکی از عوارض مهم دیابت ابتلا به بیماری های لثه است. تحقیقات نشان می دهند که بیماری های لثه در افراد دیابتی به دلیل بالا بودن میزان قند خون شدت بیشتری دارد. علاوه بر این درمان این بیماری در افرادی که دیابت کنترل نشده دارند توصیه نمی شود.
-
ژنتیک عامل بروز بیماری های لثه
در برخی موارد همه چیز به ژن های شما مربوط می شود. ژنتیک نیز یکی دیگر از عوامل خطرساز موجود برای ابتلا به بیماری های لثه محسوب می شود. با اینکه برخی افراد به دلایل ژنتیکی بیش از سایرین در معرض ابتلا به این بیماری قرار می گیرند اما پیشگیری و درمان مناسب می تواند روند بیماری را کنترل کند.
بیشتر بدانید: دهانشوی های خانگی برای درمان بیماری لثه
-
استرس
استرس و تنش تاثیر مستقیمی روی سیستم ایمنی بدن دارد و با تضعیف آن باعث پیشرفت بیماری لثه می شود و درمان آن را دشوار می کند.
-
ناهنجاری های دندان
تراز نبودن، شلوغی و کج بودن دندان ها هم می تواند فضای مناسب برای رشد باکتری ها و تشکیل پلاک و تارتار را در دهان فراهم بیاورد. در صورت عدم رعایت بهداشت دهان و دندان این وضعیت منجر به بروز بیماری های لثه می شود.
-
نوسانات هورمونی
خانم ها در مراحل مختلف زندگی شان دچار نوسانات هورمونی می شوند و این مساله تاثیر مخربی روی بافت لثه ها می گذارد. دوران بلوغ یا بارداری جزو مراحل مهم زندگی همه زنان است و طی این مدت باید اقدامات احتیاطی در خصوص مراقبت از دهان و دندان هایشان را جدی تر دنبال کنند چون ممکن است در این دوران بیماری های لثه به طور موقت تشدید شوند.
-
داروها می تواند عامل بروز بیماری های لثه باشد
مصرف برخی داروهای خاص مثل داروهای ضد صرع مانند فنیتوئین، داروهای ضد فشار خون مثل نیفدیپین و همینطور داروهای سرکوب کننده سیستم ایمنی بدن مثل سیکلوسپورین باعث بزرگ شدن لثه ها می شود. اگر به بیماری لثه مبتلا هستید و از این داروها استفاده می کنید از پزشک بخواهید داروهای دیگری جایگزین آنها کند.
بیماری های لثه با چه علائم و نشانه هایی همراه است؟
دهان ما آینه کل بدن ماست و می تواند نواحی بیمار و سالم بدن را نمایان کند. لثه های سالم و طبیعی صورتی رنگ هستند و از قوام و استحکام خوبی برخوردارند. بیماری های التهابی لثه که به دلیل باکتری های مضر به وجود می آیند رنگ و استحکام بافت لثه را تحت تاثیر قرار می دهند. از آنجایی که ممکن است بیماری لثه بدون هیچ نوع دردی ایجاد شود آگاهی از علائم و نشانه های آن در حفره دهان بسیار مهم است.
بیشتر بدانید: چه ارتباطی بین بیماری لثه و مرگ زودهنگام زنان وجود دارد؟
علائم و نشانه های بیماری ژنژیویت شامل موارد زیر می شود:
- تورم لثه ها
- خونریزی از لثه ها
- لثه های قرمز یا سرخابی
- خط لثه غیر معمولی
علائم بیماری پیوره نیز شامل موارد زیر است:
- حساس و متورم شدن لثه ها
- خونریزی از لثه ها
- لثه های قرمز یا سرخابی
- بو یا طعم بد دهان
- حرکت یا فرو رفتن لثه به سمت ریشه
- لق شدن دندان ها
- چرک و عفونت قابل مشاهده در دندان ها و لثه های اطراف
بیماری های لثه چه مراحل مختلفی دارند؟
بیماری لثه در مرحله ژنژیویت یا التهاب لثه قابل برگشت است و با برداشتن پلاک و تارتار از روی دندان و لثه ها می توان آن را درمان کرد. پیوره خفیف تا متوسط نیز با پرهیز غذایی و رعایت بهداشت دهان و دندان به طور منظم و دقیق به همراه مراحل درمانی دیگر معالجه می شود. اما اگر بیماری در مراحل پیشرفته باشد تنها روش درمانی موثر خارج کردن دندان های خراب شده است.
چه درمان های مختلفی برای بیماری های لثه وجود دارد؟
درمان بیماری لثه شامل موارد زیر می شود:
-
اسکالینگ
این روش توسط دندانپزشک و برای از بین بردن پلاک و تارتار از روی دندان و لثه ها انجام می شود. رسوبات سخت و نرمی که روی دندان تشکیل می شوند محل مناسبی برای تجمع باکتری ها هستند و زمینه را برای ابتلای شما به بیماری های لثه فراهم می کنند. به طور ایده آل توصیه می شود که هر 6 ماه یکبار با مراجعه به دندان پزشک دندان هایتان را معاینه و در صورت لزوم نسبت به پاکسازی جرم و پلاک از روی آنها اقدام کنید.
-
کورتاژ لثه
این روش در واقع نوعی پاکسازی و تمیز کردن عمیق است که طی آن بافت متورم و ملتهب لثه برداشته می شود تا بافت های حامی دندان به تدریج بهبود پیدا کنند.
-
درمان بیماری های لثه با جراحی فلپ
جراحی فلپ لثه نوعی روش جراحی برای درمان بیماری های پریودنتال است که طی آن جراح بافت لثه را از دندان جدا می کند تا به ریشه و استخوان دندان ها برسد. سپس بافت های آسیب دیده و رسوبات سخت از سطح ریشه و استخوان دندان برداشته می شوند و در نهایت لثه ها به محل قبلی شان برمی گردند و بخیه می شوند.
بیشتر بدانید: بیماری لثه دارید؟! شاید به این بیماری نیز مبتلا هستید و نمیدانید!
-
جراحی پلاستیک پریودنتال
پیوند لثه یا جراحی پلاستیک پریودنتال نوعی روش درمانیست که در آن پزشک فرم و عملکرد بافت آسیب دیده لثه را با از بین بردن پلاکت ها و رسوبات مخرب اصلاح می کند.
-
اسپلینتینگ
بیماری لثه می تواند دندان های شما را شل کند و باعث ریزش آنها بشود. در روش اسپلینتینگ برای محکم کردن دندان های شل از قطعه های ثابت کننده استفاده می شود.
چطور می توان از ابتلا به بیماری های لثه جلوگیری کرد؟
درست مثل بسیاری از بیماری های دیگر، بیماری های لثه نیز قابل پیشگیری هستند به شرط اینکه نکات زیر به بخشی از عادات روزمره شما تبدیل بشود:
روش صحیح مسواک زدن را یاد بگیرید
از دندانپزشکتان بخواهید روش صحیح مسواک زدن را با توجه به وضعیت لثه هایتان به شما آموزش بدهد. مسواک زدن درست و اصولی بخش مهمی از برنامه پیشگیری از بیماری های لثه را به خود اختصاص می دهد.
روزی 2 بار مسواک بزنید
برای پیشگیری از ابتلا به بیماری های لثه باید هر روز 2 بار صبح و شب مسواک بزنید. فراموش نکنید که موقع مسواک زدن حتما مسواک را روی زبانتان هم بکشید چون زبان محل مناسبی برای پنهان شدن باکتری های پلاک ساز است.
بیشتر بدانید: از شایع‌ترین بیماری لثه یعنی ژنژیویت بیشتر بدانید!
جلوگیری از بیماری های لثه با نخ دندان بکشید
قسمت های غیر قابل دسترس دندان که با مسواک قابل پاک شدن نیستند را با نخ دندان تمیز کنید. نخ دندان مانع از ایجاد پلاک در مناطق دور از دسترس دهان می شود.
دهانتان را با دهان شویه شستشو بدهید
دهان شویه ها می توانند باکتری هایی که بعد از مسواک زدن و نخ دندان کشیدن هنوز در دهان باقی مانده اند را از بین ببرد. برخی دهان شویه ها نیز توانایی مقابله با پلاک و تارتار دندان را دارند.
از خطرات مختلف آگاه باشید
اگر به بیماری های سیستمیک خاصی مبتلا هستید و داروهایی که در همین مطلب به آنها اشاره شد را مصرف می کنید باید از خطرات مصرف آنها در هنگام ابتلا به بیماری های لثه آگاه باشید. بهترین کار مشورت با دندانپزشک در این خصوص است.
برای جلو گیری از بیماری های لثه به پریودنتیست مراجعه کنید
وقتی به بیماری لثه مبتلا می شوید دندانپزشک شما را به پریودنتیست که متخصص درمان بیماری های لثه و استخوان آلوئول است ارجاع می دهد.
داروهای خانگی برای درمان بیماری های لثه چیست؟
لیست زیر شامل داروها و مواد موثر برای درمان بیماری های لثه است:
نمک
خاصیت ضد عفونی کننده و ضد باکتریایی نمک می تواند به طور موثری مانع از فعالیت باکتری های تولید کننده پلاک شود. علاوه بر این نمک التهاب درد لثه را هم کاهش می دهد. برای درمان بیماری لثه با استفاده از نمک 2 قاشق غذا خوری نمک را در یک لیوان آب ولرم حل کنید. سپس کمی از این محلول را حدود 1 دقیقه در دهانتان بچرخانید و بعد آن را بیرون بریزید. همین کار را دوباره انجام بدهید. از این روش 2 تا 3 بار در روز استفاده کنید تا بیماری لثه بهبود پیدا کند.
می توانید به جای این کار کمی نمک و روغن خردل را با هم مخلوط کنید تا به شکل یک خمیر دربیایند. بعد از مسواک زدن این خمیر را روی لثه ها بمالید و اجازه بدهید حدود 5 دقیقه به همین شکل در دهان باقی بماند. سپس دهانتان را کاملا با آب گرم بشویید. این کار را هر روز صبح تکرار کنید.
بیشتر بدانید: علائم بیماری لثه (پریودونتال) چیست؟
روغن کشی
در طب سنتی از روغن کشی برای تقویت دندان ها و لثه ها و همینطور جلوگیری از بوی بد دهان، خونریزی لثه، ترک خوردن لب و خشکی گلو استفاده می شود. علاوه بر این روغن کشی می تواند سلامت لثه ها را هم افزایش بدهد.
برای این کار کافیست کمی روغن نارگیل یا کنجد ارگانیک و تصفیه نشده را به مدت 15 تا 20 دقیقه در دهانتان بچرخانید. بعد روغن را بیرون بریزید و دهانتان را با آب گرم بشویید. هر روز این کار را قبل از مسواک زدن انجام بدهید.
زردچوبه دارویی برای بیماری های لثه
زردچوبه به راحتی می تواند باکتری های موجود در لثه را از بین ببرد و درد و التهاب ناشی از بیماری لثه را تسکین بدهد. زردچوبه دارای نوعی ماده موثر به نام کورکومین است که خواص ضد التهابی و آنتی اکسیدانی فقو العاده ای دارد. علاوه بر این مصرف زردچوبه به افزایش سلامت کلی دهان و دندان هم کمک می کند.
برای درمان بیماری لثه با استفاده از زردچوبه باید با استفاده از یک مسواک نرم و کمی پودر زردچوبه دندان ها لثه هایتان را مسواک بزنید. این کار را 2 بار در روز و به مدت چند هفته انجام بدهید.
روش دیگر استفاده از زردچوبه تهیه خمیر با استفاده از پودر زردچوبه، آب و یا روغن ویتامین E است. این خمیر را شب ها قبل از خواب روی لثه هایتان بمالید و صبح روز بعد دهانتان را با آب گرم کاملا شستشو بدهید. این کار را یک بار در روز و برای چند هفته ادامه بدهید.
گواوا
گواوا سرشار از ویتامین C است و به همین دلیل گزینه بسیار خوبی برای درمان بیماری های لثه محسوب می شود. ویتامین C ضد پلاک و تارتار است و می تواند علاوه بر از بین بردن پلاک های موجود در دندان و لثه، به دلیل خاصیت ضد التهابی اش تورم و درد لثه ها را هم کاهش دهد.
کمی از برگ های گواوا را بعد از اینکه کاملا شستید در دهان بگذارید و خوب بجوید. بعد محتویات دهانتان را بیرون بریزید. این کار به طور مرتب تکرار کنید تا خونریزی لثه متوقف وجلوی عفونت آن نیز گرفته شود. راه دیگر این است که برگ های گواوا را تکه تکه کنید و روی آنها کمی نمک بپاشید. بعد این برگ ها را کاملا بجوید. این کار به کاهش پلاک ها کمک و دندان های شما را تقویت می کند.
بیشتر بدانید: ارتباط بیماری لثه و سرطان مری
چریش
چریش نام دیگر گیاه Neem است که در درمان بیماری های لثه بسیار موثر عمل می کند. خواص ضد باکتریایی این گیاه نه تنها باعث از بین رفتن باکتری های مضر می شود بلکه بوی بد دهان را هم برطرف می کند و دندان های شما را سالم نگه می دارد.
برای استفاده از گیاه چریش باید عصاره مقداری از برگ های آن بگیرید و بعد این عصاره را روی لثه هایتان بمالید. اجازه بدهید 5 دقیقه عصاره چریش روی لثه ها باقی بماند و بعد دهانتان را با آب گرم بشویید. روزی 1 تا 2 بار به همین شکل از این گیاه پر خاصیت استفاده کنید. علاوه بر این می توانید به جای مسواک از شاخه های کوچک و نرم چریش برای مسواک زدن استفاده کنید و روزی دو بار با آن دندان ها و لثه هایتان را تمیز کنید.
ریحان مقدس دارویی برای بیماری های لثه
ریحان مقدس نام گیاهیست که می توان از آن برای درمان یکی از شایع ترین علائم بیماری پیوره یعنی خونریزی از لثه ها استفاده کرد. این گیاه به دلیل دارا بودن خواص ضد باکتریایی باکتری های مضر دهان را از بین می برد و از دندان ها و لثه ها در برابر درد و عفونت محافظت می کند.
برای استفاده از ریحان مقدس فقط کافیست 1 قاشق چایخوری برگ خشک شده و پودر شده آن را با کمی روغن خردل مخلوط کنید تا خمیر شود. بعد این خمیر را روی دندان ها و لثه هایتان بمالید و با یک مسواک نرم به آرامی مسواک بزنید. این کار را 2 بار در روز و به مدت چند هفته انجام بدهید. علاوه بر این برای شستشوی دهان و جلوگیری از بیماری های لثه می توانید هر روز چند فنجان دمنوش ریحان مقدس بنوشید.
فلفل هندی
خاصیت ضد التهابی موجود در فلفل هندی در کاهش التهاب و تورم ناشی از بیماری پیوره بسیار موثر است. از آنجایی که فلفل هندی منبع غنی ماده ای به نام کپسایسین نیز محسوب می شود می تواند درد دندان و لثه را هم کاهش بدهد. چند قطره از تنتور فلفل هندی را روی مسواکتان بریزید و بعد لثه هایتان را چند دقیقه با آن مسواک بزنید. سپس دهانتان را کاملا با آب بشویید. برای کاهش درد و التهاب ناشی از بیماری های لثه می توانید روزی یک بار به همین روش از فلفل هندی استفاده کنید.
روغن درخت چای
خواص ضد باکتریایی و ضد التهابی موجود در روغن درخت چای آن را به یک داروی طبیعی موثر برای درمان بیماری های لثه و مبارزه با باکتری های مضر تبدیل کرده است. علاوه بر این می توان از روغن درخت چای برای کاهش التهاب و خونریزی لثه هم استفاده کرد. تحقیقات نشان می دهند که این روغن در درمان مشکلات دیگر دهان و دندان مثل برفک دهان و تبخال نیز موثر است.
دو بار در روز و به مدت چند هفته کمی روغن درخت چای را روی مسواکتان بریزید و دندان ها و لثه ها را به آرامی با آن مسواک بزنید. روش دیگر استفاده از روغن درخت چای ریختن یک قطره از آن در خمیر دندان معمولی است. به این ترتیب می توانید هر روز موقع مسواک زدن از خواص فوق العاده روغن درخت چای بهره مند شوید.