زنبور هراسی یا ترس شدید از زنبور که به آن ملیسوفوبیا (melissophobia) یا اپی فوبیا (apiphobia) هم گفته می شود زمانی بروز می کند که فرد ترس شدید و غیر معمولی نسبت به زنبورها دارد. این ترس معمولا زیاد است و اضطراب شدیدی در فرد ایجاد می کند. ملیسوفوبیا یا زنبور هراسی یکی از ترس ها یا فوبیاهای خاص محسوب می شود. ترس خاص نوعی اختلال اضطراب است که افراد مبتلا به آن از یک حیوان، شئ و یا یک وضعیت به طور شدید، غیر طبیعی و خاص می ترسند و هراس دارند. فوبیای خاص مساله شایع و متداولی است. انستیتوی ملی بهداشت روان آمریکا تخمین می زند که 12.5 درصد از بزرگسالان در طول زندگی شان دچار هراس خاص از چیزی می شوند. در این مطلب به بررسی ملیسوفوبیا یا زنبور هراسی می پردازیم.
چه عواملی باعث ایجاد زنبور هراسی می شود؟
فوبیای مربوط به حشرات مثل ملیسوفوبیا یا زنبور هراسی جزو ترس های خاص رایج است اما هنوز دقیقا مشخص نیست که چه عواملی باعث ایجاد چنین ترسی می شوند. به طور کلی محققان معتقدند که عوامل زیر در ایجاد این هراس موثرند:
- تجارب منفی و ناخوشایند: این ترس ممکن است به یک تجربه یا اتفاق ناخوشایند مرتبط باشد. به عنوان مثال، احساس درد ناشی از نیش زنبور یا واکنش ناخوشایند به نیش این حشره می تواند باعث ترس از زنبورها شود.
- رفتار آموخته شده: ممکن است فرد از منابع مختلفی یاد بگیرد که باید از یک چیز بخصوص بترسد. مثلا مواردی مثل ترس والدین از زنبور یا شنیدن اخبار و حوادث مرتبط با زنبورهای قاتل می تواند باعث ترس از زنبورها شود.
- عوامل فردی: فرایند ترس و اضطراب در افراد مختلف متفاوت است. برخی ها ممکن است به طور طبیعی نسبت به بقیه روحیه اضطرابی بیشتری داشته باشد.
ملیسوفوبیا یا زنبور هراسی چه علائمی دارد؟
علائم ترس های خاص هم شامل نشانه های جسمی می شوند و هم علائم روانی. اگر به ملیسوفوبیا مبتلا باشید علائم روانی زیر را تجربه می کنید:
- احساس ترس و اضطراب شدید هنگام دیدن یا فکر کردن به زنبورها
- آگاهی از اینکه اضطرابتان غیر منطقی است اما شما قادر به کنترل آن نیستید
- تغییر مسیر برای جلوگیری از قرار گرفتن در مکان ها و موقعیت هایی که ممکن است شما را با زنبور مواجه کند
علاوه بر موارد گفته شده، ترس از زنبور باعث بروز برخی علائم جسمی نیز می شود. این علائم عبارتند از:
کودکان مبتلا به ملیسوفوبیا نیز هنگام دیدن زنبور واکنش های زیر را نشان می دهند:
- گریه کردن
- چسبیدن به پدر یا مادر
- سرد شدن بدن
- کج خلقی کردن
چطور می توان با ترس از زنبور مقابله کرد؟
اگر متوجه شدید که دچار زنبور هراسی هستید مواردی را می توانید برای مدیریت این ترس انجام بدهید که شامل موارد زیر می شوند:
- اوضاع را برای خودتان بازسازی کنید: با اینکه دلایل زیادی برای ترس از زنبورها وجود دارد اما باید بدانید که این حشرات برای حیات ما بسیار ضروری اند. زنبورها با گرده افشانی به حفظ اکوسیستم زمین کمک می کنند و متاسفانه تعدادشان هم در حال کاهش است.
- در خانه از خودتان مراقبت کنید: در فصل زمستان هر قسمتی از خانه که ممکن است محل خوبی برای سکونت زنبورها باشد را بازرسی کنید. اگر کلونی یا کندویی پیدا کردید با یک زنبوردار تماس بگیرید.
- زنبورها را به خودتان جذب نکنید: زنبورها به سمت رنگ های تیره، عطرها و ادکلن ها جذب می شوند. اگر نمی خواهید زنبوری به طرف شما از این موارد استفاده نکنید.
- در برابر احساس فرار از زنبورها مقاومت کنید: برای اینکه احساس راحتی بیشتری کنید سعی کنید کم کم به زنبورهای کوچک نزدیک بشوید. برای این کار می توانید به یک پارک بروید و از دور در کنار زنبورها باشید یا قدم بزرگتری بردارید و به تماشای زنبورداران مشغول به کار بروید. این روش تحت عنوان مواجهه درمانی شناخته می شود.
- سعی کنید آرامشتان را حفظ کنید: برای کاهش استرس واضطرابتان از تکنیک های آرامش مثل یوگا، مدیتیشن و تمرین های تنفسی استفاده کنید.
- به یک گروه پشتیبانی ملحق شوید: بعضی اوقات صحبت با افرادی که تجربیات مشابهی با شما دارند می تواند به مقابله با اضطراب و ترس کمک کند.
- سالم بمانید: مراقبت کردن از خود مساله بسیار مهمی است. سعی کنید مرتب ورزش کنید، رژیم غذایی متعادلی داشته باشید و به اندازه کافی بخوابید.
- داروی اپی پن (EpiPen) را همراه داشته باشید: اگر ترس شما از زنبورها به دلیل حساسیت و آلرژی تان است حتما همیشه اپی پن همراه داشته باشید.
چطور به کودکی که زنبور هراسی دارد کمک کنیم؟
علاوه بر اقدامات بالا، با استفاده از موارد زیر می توانید به کودکتان که دچار زنبور هراسی شده کمک کنید:
- پذیرای احساسات فرزندتان باشید: اجازه بدهید کودکتان درباره ترس ها و احساساتش با شما صحبت کند. به او بگویید که همیشه برای شنیدن حرف هایش آماده هستید و در صورت نیاز به او کمک می کنید.
- رفتارهای مثبت نشان بدهید: کودکان اغلب با تماشا و نگاه کردن به دیگران مسائل مختلف را یاد می گیرند. اگر با زنبور مواجه شدید سعی کنید آرامشتان را حفظ کنید و از بروز رفتارهایی مثل فرار کردن و یا ضربه زدن به زنبور خودداری کنید.
- بزرگنمایی نکنید: هنگام مواجهه با زنبور سعی کنید عکس العمل عادی داشته باشید و مسیرتان را تغییر ندهید چون این کار نه تنها به کودکتان می آموزد که زنبورها خطرناک هستند بلکه فرصت مواجهه با این ترس را هم از بین می برد.
- کودکتان را تحسین کنید: مواجهه با ترس برای همه ما دشوار است. بنابراین اگر کودکتان این کار را چه با نزدیک شدن به عکس زنبورها و چه رفتن به محلی که زنبور در آن وجود دارد، حتما او را تحسین کنید.
چه زمانی باید به پزشک مراجعه کرد؟
با اینکه خیلی ها از زنبور می ترسند و دلشان نمی خواهد با این حشره روبرو شوند اما اگر این ترس باعث ایجاد اضطراب و پریشانی قابل ملاحظه ای در شما شده و یا روی زندگی و فعالیت های روزمره تان در خانه، محل کار، مدرسه و یا اجتماع تاثیر منفی گذاشته است باید به پزشک مراجعه کنید. بسیاری از فوبیاها قابل درمان هستند. در ضمن درمان سریع تر و وزدتر نتایج موثرتری هم به همراه دارد.
ملیسوفوبیا یا زنبور هراسی چطور تشخیص داده می شود؟
هیچ آزمایشگاهی وجود ندارد که بتواند یک ترس خاص مثل ملیسوفوبیا یا زنبور هراسی را تشخیص بدهد. برای تشخیص این اختلال، پزشک سابقه پزشکی و راونپزشکی شما را بررسی می کند و در مرحله بعد سوالاتی از شما می پرسد.
این سوالات شامل اطلاعات بیشتر درباره ترس های شما، علائمی که تجربه می کنید و اینکه چه مدت است به این ترس دچار هستید می باشد. علاوه بر این ممکن است پزشک از معیارهایی مثل کتاب راهنمای تشخیصی و آماری اختلالات روانی (DSM-5) که توسط انجمن روانپزشکی آمریکا منتشر شده است استفاده کند.
ملیسوفوبیا یا ترس از زنبور چطور درمان می شود؟
درمان ملیسوفوبیا یا زنبور هراسی شامل استفاده از روش هاییست که توسط یک روانپزشک انجام می گیرد. چندین گزینه درمانی برای درمان ترس از زنبور وجود دارد که عبارتند از:
رفتار درمانی شناختی (CBT) برای زنبور هراسی
هدف از رفتار درمانی شناختی تغییر شیوه تفکر و رفتار شما در رابطه با موضوع ترستان است. روانپزشک با استفاده از تکنیک هایی به شما کمک می کند تا اضطراب ناشی از این ترس را درک و مدیریت کنید. در طول این فرایند درمانی، این ایده در شما تقویت می شود که علت ترس شما ( مثلا ترس از زنبورها) کاملا بی خطر است. همچنین تمرین های تنفسی و آرامبخشی هم به شما آموزش داده می شوند تا برای مقابله با اضطراب ناشی از ترس از آنها استفاده کنید.
مواجهه درمانی
همان طور که از اسم این روش مشخص است، مواجهه درمانی با نزدیک شدن تدریجی به موضوع ترس انجام می شود. هدف از اجرای این روش این است که با گذشت زمان واکنش شما نسبت به موضوع ترس تغییر پیدا کند و بتوانید اضطرابتان را مدیریت کنید. این روش اغلب با رفتار درمانی شناختی ترکیب می شود.
برای درمان ملیسوفوبیا یا زنبور هراسی، ممکن است روانپزشک از شما بخواهد که فقط درباره زنبورها حرف بزنید یا به آنها فکر کنید. سپس به تدریج یک زنبور در حال حرکت به شما نشان می دهد و در نهایت شما را در محلی که زنبور در آن وجود دارد قرار می دهد تا با ترستان مواجه شوید.
داروها برای درمان زنبور هراسی
معمولا برای درمان ترس های خاص از دارو استفاده نمی شود اما در برخی موارد ممکن است مصرف دارو به مدت کوتاهی و برای کاهش علائم اضطراب به شما کمک کند. داروهایی که به این منظور تجویز می شوند شامل موارد زیر می شوند:
- بنزودیازپین ها که آرام بخش هستند و باعث ایجاد آرامش در شما می شوند
- مسدود کننده های بتا که می توانند برخی علائم جسمی ناشی از اضطراب مثل فشار خون بالا و تپش قلب را کاهش بدهند.
جمع بندی
ترس خاص نوعی هراس از یک حیوان، موقعیت و یا یک شئ است. این ترس در مقایسه با تهدیدی که از موضوع ترس ایجاد می شود اغراق آمیز و غیر طبیعی است. فوبیای مربوط به حشرات مثل ترس از زنبور که به آن ملیسوفوبیا یا زنبور هراسی گفته می شود یکی از ترس های خاص شایع است.
برای درمان ملیسوفوبیا یا زنبور هراسی می توان از چند روش درمانی مثل رفتار درمانی شناختی، مواجهه درمانی و مصرف دارو استفاده کرد. شروع زود هنگام درمان نیز در موثرتر بودن نتایج آن نقش دارد. اگر ترس شما از زنبورها باعث اختلال در زندگی و فعالیت های روزمره تان شده است به روانپزشک مراجعه کنید تا با ارزیابی علائمتان یک برنامه درمانی مناسب برای شما تدوین کند.