اگر شما در یک واقعه ی ترسناک مانند تصادف وحشتناک بوده اید و یا یک گردباد قاتل و خشونت خانگی که زندگی شما را نابود کرده است را تجربه کرده اید، به احتمال زیاد احساس نابودی و شکستگی می کنید و مقابله و رویارویی دشوار را تجربه می کنید. با این حال، با گذشت زمان و با مراقبت های فردی خوب، حال شما بهتر می شود و زندگی عادی خود را پیش می گیرید. از طرف دیگر، اگر نتوانید بازسازی تجربیات را متوقف کنید و این بر عملکرد روزانه شما تاثیر بگذارد، ممکن است دچار اختلال استرس پس از سانحه (PTSD) شوید. اگر از این بیماری ناتوان کننده رنج می برید، شما تنها نیستید، گزینه های درمانی عالی ای وجود دارد.
یکی از معدود بیماری های روانی ناشی از دنیای خارج، رویداد آسیب زا است که شما می توانید با تجربه یا مشاهده کردن یک رویداد وحشتناک، از PTSD رنج ببرید. چه چیزی آسیب زا محسوب می شود؟
برخی رویدادهای آسیب زا می تواند آنقدر برای افراد ترسناک و هولناک باشد که باعث ایجاد تغییرات موقتی و گاهی دائمی در نحوه واکنش جسمانی و روانی به استرس در زندگی ما شود. شما خودتان باید پیدا کنید که چه نوع آسیبی می تواند باعث به وجود آمدن این تغییرات در واکنش های جسمانی و روانی ما شود.
هر گونه نقض یا بلاء غیرمنتظره به جسم و روحمان، می تواند یک آسیب محسوب شود. برخی از رایج ترین رویدادهای آسیب زا که ممکن است منجر به اختلال استرس پس از سانحه شود، عبارت است از:
- مرگ ناگهانی فردی که دوستش دارید
- جنگ
- تجاوز
- آدم دزدی
- وقایع طبیعی (به عنوان مثال، گردباد، زمین لرزه، طوفان)
- حملات تروریستی
- تصادفات ماشین یا هواپیما
- حمله
- سوء استفاده جنسی یا جسمی
- بی توجهی در دوران کودکی
چه کسانی دچار اختلال استرس پس از سانحه یا PTSD می شوند
قرار نیست همه ی افرادی که رویدادهای آسیب زا را تجربه می کنند، از PTSD رنج ببرند. همانطور که در بالا گفته شد، طبیعی است که کابوس داشته باشید، بترسید و به سختی اتفاقی که افتاده است را فراموش کنید. زمانی که دچار ترس و شوک می شوید و علائم شما بهبود نمی یابد یا بدتر می شود، احتمالا اختلال استرس پس از سانحه ای به وجود آمده است، زیرا بدن شما برای ترمیم تعادل دچار مشکل می شود.
تقریبا از هر 10 نفری که تحت تاثیر رویدادهای آسیب زا قرار می گیرد، 1 نفر دچار PTSD می شود. به طور میانگین، مردان 60 درصد و زنان 50 درصد، در طول زندگی خود یک واقعه ی آسیب زا را تجربه می کنند. از این تعداد، 4 درصد مردان و 10 درصد زنان در بعضی از نقاط زندگی اشان، مبتلا به PTSD می شوند. افرادی که تجاوز را تجربه می کنند، نسبت به دیگر رویدادهای آسیب زا، درصد بیشتری برای ابتلا به اختلال استرس پس از سانحه ای دارند. بنابراین، از آن جایی که زنان بیشتر از مردان مورد تجاوز قرار می گیرند (زنان 9 درصد، مردان 1 درصد)، این عدم توازن در آمار اختلال استرس پس از سانحه را در بین جنس ها را توضیح می دهد.
تحقیقات اضافی نشان می دهد که بیشتر افرادی که تحت تاثیر اختلال استرس پس از سانحه ای قرار دارند، از دیگر اختلالات روانی نیز رنج می برند (به عنوان مثال، افسردگی، اضطراب). این افراد همچنین مستعد ابتلا به مشکلات مربوط به سوء مصرف مواد مخدر یا الکل نیز هستند.
بیشتر بخوانید: خوابیدن چه تاثیری در علائم اختلال استرسی ناشی از تروما دارد؟
علائم اختلال استرس پس از سانحه یا PTSD
هیچ راهی برای شناخت اینکه چه کسی بعد از رویداد آسیب زا، به اختلال استرس پس از سانحه ای مبتلا شده است، وجود ندارد. براساس شواهد تحقیقات گذشته، بیشتر افرادی که شاهد یک رویداد آسیب زا بوده اند یا با آن زندگی کرده اند، لزومی ندارد که حتما از PTSD رنج ببرند. اکثریت ممکن است خاطره ای از آن حادثه به یاد داشته باشند، اما زندگی آن ها را تحت تاثیر منفی قرار ندهد و بر روی تعاملات روزانه شان تاثیری نداشته باشد.
علائم PTSD اغلب به انواعی طبقه بندی می شود. این نوع عبارت اند از: دوری، خاطرات سر زده، تغییرات در واکنش های احساسی و تغییرات منفی در فکر کردن و خلق و خوی. رایج ترین علائم اختلال استرس پس از سانحه، شامل وقفه زمانی، حساس شدن ( به معنای واقعی کلمه “زهر ترک شدن”) و بی اعتنایی عاطفی می باشد. این علائم ظهور پیدا می کنند و از بین می روند و از لحاظ شدت با هم متفاوت هستند. ما چهار نوع از علائم را در زیر توضیح دادیم:
علائم دوری کردن
- دوری کردن از صحبت یا فکر کردن درباره ی رویداد آسیب زا
- دوری از مکان ها، فعالیت ها یا افرادی که شما را به یاد رویداد آسیب زا می اندازند
خاطرات سرزده
- وقفه زمانی، بازسازی کردن رویداد به طوری که انگار دوباره اتفاق می افتد
- کابوس/خواب های ناراحت کننده درباره ی رویداد آسیب زا
- خاطرات مکرر از واقعه ی آسیب زا- حتی وقتی می خواهید درباره ی آن فکر نکنید- گویی آن ها فکر شما را رها نمی کنند.
- تجربه ی پریشانی عاطفی یا واکنش های جسمانی شدید به چیزهایی که شما را به یاد واقعه ی آسیب زا می اندازند
تغییرات در واکنش های احساسی در اختلال استرس پس از سانحه
- گناه یا شرم غافلگیر کننده
- حساس شدن. به راحتی می ترسید- به زبان عامیانه، زهر ترک می شوید
- اختلال در خواب
- مشکل در تمرکز کردن
- همیشه در حالت دفاعی هستید.- در برابر خطر گارد می گیرید
- تحریک پذیری
- طغیان عصبی
- رفتارهای خشونت آمیز
- رفتارهای خود مخرب (به عنوان مثال، رانندگی بی دقت؛ سوء مصرف مواد)
تغییرات منفی در فکر کردن و خلق و خوی
- احساس منفی نسبت به خودتان و دیگران
- کمبود علاقه به فعالیت هایی که یک زمانی از آن لذت می بردید
- مشکل در برقراری ارتباط با دیگران
- مشکلات حافظه- ناتوانی در به یادآوری بخش هایی از رویداد آسیب زا
- احساس ناامیدی به آینده (به عنوان مثال، ازدواج، شغل، زندگی کردن در مدت زمان عادی)
- بی تفاوتی احساسی- احساس بی اعتنایی از دیگران
- ناتوانی در تجربه ی احساسات مثبت
علائم PTSD در کودکان
کودکان و نوجوانان ممکن است علائم اختلال استرس پس از سانحه ای متفاوت تری نسبت به بزرگسالان نشان دهند. این علائم عبارت اند از:
- اضطراب شدید از جدایی-ترس جدایی از والدین خود
- بازی سامبر که نشان دهنده ی احیای وقایع آسیب زا است
- فوبیای غیرمرتبط به وقایع آسیب زا (به عنوان مثال، ترس از هیولا)
- اجرای تجربه آسیب زا از طریق تصاویر، بازی های اجتماعی یا داستان ها
- از دست دادن مهارت های به دست آمده (به عنوان مثال، پسرفت در آموزش دستشویی)
- مشکلات خواب و کابوس های غیر مرتبط با واقعه
- تحریک پذیری و خشونت
- آکنه و درد که هیچ علائم آشکاری ندارد
دلایل، عوامل خطر و تشخیص اختلال استرس پس از سانحه
اگر رویداد آسیب زای که تحمل می کنید، تهدیدی برای زندگی شما باشد یا به امنیت شخصی شما آسیب برساند، احتمالا شما دچار اختلال استرس پس از سانحه شده اید. علاوه براین، قرار گرفتن در معرض رویداد یا مواجهه طولانی مدت با رویداد آسیب زا، شانس شما را برای ابتلا به PTSD بیشتر می کند. دیگر عوامل خطر اختلال استرس پس از سانحه عبارت اند از:
- سابقه ی خانوادگی از PTSD و افسردگی
- سابقه ی سوء استفاده ی فیزیکی و جنسی
- سطح بالایی از استرس در زندگی روزانه
- کمبود مقابله با مهارت ها
- ناتوانی در کمک کردن و پشتیبانی بعد از رویداد آسیب زا
- پیشینه ی افسردگی، اضطراب یا دیگر بیماری های روانی
- سابقه ی سوء استفاده ی جسمی
- شغلی که شما را در معرض تجربیات آسیب زا قرار می دهد ( به عنوان مثال، ارتش، پلیس)
- تجربه ی رویدادهای آسیب زای قبلی، مخصوصا در زندگی فردی
- رویداد آسیب زای غیرقابل کنترل، غیر قابل اجتناب و غیرمنتظره
- انواع رویداد آسیب زا- عمدی، آسیب دیدن توسط انسان ( به عنوان مثال، تجاوز، سوء استفاده ی جنسی) نسبت به فعالیت های طبیعی (مانند طوفان، زمین لرزه) بیشتر منجر به PTSD می شوند.
رنج بردن از اختلال استرس پس از سانحه، می تواند شانس شما را برای بیماری های روانی مانند افسردگی و اضطراب، خودکشی، اختلالات خوردن و مشکلات مربوط به مواد مخدر و الکل افزایش دهد. بنابراین، اگر از PTSD رنج می برید، مهم است که از درمان ها پیروی کنید.
اگر هر کدام از این علائم را تجربه کردید یا در انجام فعالیت های روزانه خود ناتوان هستید، باید درمان هایی برای اختلال استرس پس از سانحه را دنبال کنید. افراد با علائم PTSD به صورت متفاوت تحت تاثیر قرار می گیرند. علائم PTSD در زنان، مردان و کودکان براساس آسیبی که تجربه کرده اند، متفاوت است.
تشخیص اختلال استرس پس از سانحه
تشخیص اختلال استرس پس از سانحه کاملا توسط متخصصان پزشکی انجام می شود. تشخیص شما باید براساس ارزیابی روانشناسی از نشانه ها و علائمتان باشد. برای تشخیص اختلال استرس پس از سانحه، شما باید معیارهای ذکر شده در دفترچه راهنمای تشخیصی و آماری اختلالات روانی را که توسط انجمن روانشناسان آمریکایی منتشر شده است را بررسی کنید. علاوه بر تجربه یا مشاهده ی رویداد آسیب زا، شما باید یک یا چند مورد از موارد زیر را زمانی که در معرض رویداد آسیب زا قرار می گیرید، تجربه کنید:
- بازسازی رویداد آسیب زا
- کابوس ها یا خواب های ترسناک درباره ی رویداد آسیب زا
- تجربه ی وقفه زمانی
- تجربه ی اختلال احساسی مرتبط با رویداد آسیب زا
در کنار این علائم، شما ممکن است یک ماه یا بیشتر بعد از رویداد آسیب زا، رفتارهای ناتوان کننده و احساسی ای را تجربه کنید. این رفتارها عبارت اند از: رفتارهای خشونت آمیز، از دست دادن حافظه، بی تفاوتی احساسی، رفتارهای خود مخرب و مشکل در خوابیدن.
پزشک یا متخصص سلامت روان شما، بعد از اینکه اختلال استرس پس از سانحه را تشخیص داد، گزینه های درمانی ای را به شما معرفی می کند.
گزینه های درمانی برای مبتلایان به اختلال استرس پس از سانحه
اگر از اختلال استرس پس از سانحه رنج می برید، گزینه های درمانی زیادی برای شما وجود دارد. روشی که اغلب برای درمان تجویز می شود، روان درمانی نام دارد. داروها و دیگر روش های درمان جسمی نیز تجویز می شود. پزشک شما بهترین درمان را برای وضعیت شما پیشنهاد می کند.
روان درمانی در اختلال استرس پس از سانحه
اغلب به عنوان صحبت درمانی نیز شناخته می شود که پاسخ های بزرگی از مبتلایان به اختلال استرس پس از سانحه ای را نشان می دهد. شناخت درمانی بر روی شناخت الگوهای تفکر که شما را در وضعیت عاطفی گیر انداخته اند، متمرکز می شود. به عنوان مثال، این نوع درمان ممکن است در شناخت الگوهای شناختی مرتبط با بینش منفی از شرایط عادی، به شما کمک کند.
اگر شما مبتلا به PTSD باشید، مواجهه درمانی اغلب همراه با شناخت درمانی استفاده می شود. مواجهه درمانی بر روی در معرض قرار گرفتن ایمن نسبت به آنچه باعث ترس شدید شما می شود، تمرکز دارد. این مواجهه شما را قادر می سازد تا با محرک، به طور موثر و منطقی کنار بیایید.
حساسیت زدایی حرکت چشم و پردازش مجدد (EMDR) یک نوع از درمان است که با مواجهه درمانی با هدایت حرکات چشم، ترکیب می شود. این ترکیب رویدادها در EMDR، به شما در پردازش شناختی رویدادهای آسیب زا کمک می کند و به شما این امکان را می دهد تا واکنش های خود را نسبت به این نوع رویدادها، به طور موثر تغییر دهید.
مصرف دارو جهت درمان اختلال استرس پس از سانحه
داروهایی که در درمان اختلال استرس پس از سانحه مفید هستند، شامل داروی ضد افسردگی و ضد اضطراب می باشد. مهار کننده های انتخابی بازگشت سروتونین (SSRIs) که شامل زولوفت (Zoloft) و پراکسیل (Paxil) می باشد، توسط سازمان غذا و دارو به عنوان درمان های ضد افسردگی برای PTSD تایید شده اند. داروهای ضد اضطراب به صورت کوتاه مدت برای کاهش شدت مشکلات اضطراب مرتبط با PTSD، تجویز می شود. این داروها باید به طور موقت تجویز شوند، زیرا این داروها اعتیاد آور هستند. داروهای سرکوب کننده کابوس (مانند پرازوسین) تجویز می شود، تا به فرد در خوابیدن کمک کند و پریشانی های کمتری داشته باشد.
بیشتر بخوانید: افسردگی چه علائمی دارد و چگونه میتوان آن را درمان کرد؟
حرف های آخر
اگر یک واقعه آسیب زای ترسناک را تجربه کرده اید و اکنون از اختلال استرس پس از سانحه رنج می برید، درمان های موجود را دنبال کنید تا به شما در بازسازی زندگی تان کمک کند. در کنار انجام دادن برنامه های درمانی خود، از توصیه های زیر نیز پیروی کنید:
- درباره ی اختلال خود و تاثیری که بر روی بدنتان گذاشته است، بیاموزید. این به شما امکان می دهد تا نشانه ها و علائم و استراتژی های مقابله را بشناسید.
- برنامه های درمانی که توسط پزشک و متخصص سلامت روان برای شما تجویز شده است را دنبال کنید- حتی اگر شما احساس می کنید که حالتان خوب است.
- برای بی تفاوت کردن احساساتتان، به سمت الکل و مواد نروید.
- سالم بمانید- وعده های غذایی متعادل بخورید و به طور منظم ورزش کنید.
- گروه پشتیبانی ای پیدا کنید که در زمان های مشکل به شما کمک کنند-و درباره ی هر چیزی بتوانید با آن ها صحبت کنید.