دیابت شرایطی است که توانایی بدن در پردازش و کنترل گلوکز خون یا قند خون مختل می شود. در ایالات متحده آمریکا تخمین زده می شود تعداد افراد بالای 18 سال تشخیص داده شده و نشده مبتلا به دیابت 30.2 میلیون نفر باشد که نشانگر 9/27 و 7/32 درصد از جمعیت می باشد.
بدون مدیریت مداوم و دقیق، دیابت می تواند منجر به ایجاد قند در خون شود که می تواند ریسک عوارض خطرناک از جمله سکته مغزی و بیماری های قلبی را افزایش دهد. انواع مختلفی از دیابت ایجاد می شود که مدیریت آنها بستگی به نوع آن دارد. همه انواع دیابت ناشی از اضافه وزن یا داشتن سبک زندگی غیرفعالانه نمی باشد. در حقیقت این بیماری در برخی از افراد، از زمان کودکی وجود دارند.
انواع دیابت
انواع مختلفی از دیابت وجود دارد.
سه نوع عمده دیابت عبارتند از: نوع 1، نوع 2 و دیابت حاملگی.
- دیابت نوع یک: همچنین به عنوان دیابت نوجوانان نیز شناخته می شود. این نوع زمانی ایجاد می شود که بدن نتواند انسولین تولید کند. افراد مبتلا به دیابت نوع یک وابسته به انسولین هستند. یعنی برای زنده ماندن باید روزانه انسولین صناعی مصرف کنند.
- دیابت نوع 2: دیابت نوع 2 بر نحوه استفاده بدن از انسولین تأثیر می گذارد. در حالی که بدن قادر به ساخت انسولین می باشد ، برخلاف نوع یک، سلول های بدن پاسخ دهی قبلی را ندارند. طبق اعلام موسسه ملی دیابت و گوارش و بیماری های کلیوی، این نوع رایج ترین نوع دیابت است و با چاقی نیز ارتباط دارد.
- دیابت حاملگی: این نوع در زنان طی دوران بارداری اتفاق می افتد که بدن می تواند نسبت به انسولین حساس تر شود. دیابت حاملگی در همه خانم ها بروز نمی کند و معمولاً بعد از زایمان برطرف می شود.
انواع ناشایع دیابت شامل دیابت مونوژنیک و دیابت مرتبط با فیبروز کیستیک است.
پیش دیابت
پزشکان به بعضی افراد مبتلا به پیش دیابت اشاره می کنند که قند خون آنها معمولاً بین 100 تا 125 میلی گرم در دسی لیتر (mg/dL) است. میزان قند خون طبیعی بین 70 تا 99 میلی گرم در دسی لیتر است در حالی که فرد مبتلا به دیابت، قند خون ناشتای بالاتر از 126 میلی گرم در دسی لیتر دارد.
سطح پیش دیابت به این معنی است که قند خون بالاتر از حد معمول است اما نه به حدی که منجر به دیابت شود. با این حال افراد مبتلا به پیش دیابت در معرض خطر ابتلا به دیابت نوع 2 هستند، اگرچه که معمولاً علائم دیابت کامل را نشان نمی دهند.
عوامل خطر ابتلا به پیش دیابت و دیابت نوع 2 مشابه هستند. آنها شامل موارد زیر هستند:
– اضافه وزن داشتن
– سابقه خانوادگی دیابت
– داشتن کلسترول لیپوپروتئین با چگالی بالا (HDL) پایین تر از 40 میلی گرم در دسی لیتر یا 50 میلی گرم در دسی لیتر
– سابقه فشار خون بالا
– داشتن دیابت حاملگی یا تولد کودک با وزن بیش از 9 پوند
– سابقه سندرم تخمدان پلی کیستیک (PCOS)
– وجود نژاد آمریکایی آفریقایی، بومی آمریکایی، آمریکای لاتین یا آسیای اقیانوس آرام
– سن بیش از 45 سال
– داشتن سبک زندگی بی تحرک
در صورت تشخیص پزشک مبنی بر ابتلای فرد به دیابت، وی توصیه می کند که فرد عادات سالمی را ایجاد کند تا به طور ایده آل از پیشرفت آن به دیابت نوع 2 جلوگیری شود. اغلب کاهش وزن و داشتن رژیم غذایی سالم می تواند به پیشگیری از این بیماری کمک کند.
اختلالات انسولین چگونه ایجاد می شود
پزشکان علت دقیق ابتلا به دیابت نوع یک را نمی دانند. دیابت نوع 2 که همچنین به عنوان دیابت مقاوم به انسولین شناخته می شود، دلایل ابتلای واضح تری دارد. انسولین به گلوکز موجود در مواد غذایی فرد اجازه می دهد تا به سلولهای بدن دسترسی پیدا کند تا به تامین انرژی بپردازد. مقاومت به انسولین معمولاً نتیجه چرخه زیر است:
یک فرد دارای ژن یا محیطی است که باعث می شود فرد قادر به تولید انسولین کافی برای پوشش گلوکز موجود در بدن نباشد. بدن تلاش می کند که برای پردازش قند خون اضافی، انسولین اضافی تولید کند. پانکراس نمی تواند با افزایش تقاضا و قند اضافی خون بدن تطبیق پیدا کند که همین عامل باعث آسیب می شود.
با گذشت زمان انسولین نمی تواند گلوکز را به طور موثری به سلول برساند و همین عامل سبب افزایش قند خون در بدن می شود. در دیابت نوع 2 مقاومت به انسولین به تدریج صورت می گیرد. به همین دلیل پزشکان اغلب برای کاهش سرعت یا معکوس کردن این چرخه، تغییر در سبک زندگی را توصیه می کنند.
ورزش و رژیم غذایی برای دیابت
اگر پزشک یک فرد مبتلا به دیابت نوع 2 را تشخیص دهد، اغلب توصیه می کند برای کاهش وزن و بهبود سلامتی، تغییراتی در شیوه زندگی خود ایجاد کند. پزشک ممکن است فرد مبتلا به دیابت یا پیش دیابت را به متخصص تغذیه ارجاع دهد.
یک متخصص می تواند به فرد مبتلا به دیابت کمک کند تا یک شیوه زندگی فعال و متعادل داشته باشد و شرایط را مدیریت کند. رژیم غذایی سالم می تواند به پیشگیری، معکوس کردن یا مدیریت دیابت کمک کند.
اقداماتی که فرد می تواند برای تغییر سبک زندگی با دیابت انجام دهد، شامل موارد زیر است:
– داشتن رژیم غذایی مملو از مواد غذایی مغذی و تازه از جمله غلات سبوس دار، میوه، سبزیجات، پروتئین های بدون چربی، لبنیات کم چرب و منابع سالم چربی مانند آجیل.
– پرهیز از مصرف غذاهای پر قند کم فایده و فاقد کالری از جمله جوش شیرین ، غذاهای سرخ شده و دسرهای پر قند.
– ممانعت از نوشیدن مقادیر زیاد الکل یا مصرف کمتر از یک لیوان در روز برای زنان یا دو لیوان در روز برای آقایان.
– حداقل 5 روز در هفته 30 دقیقه در روز ورزش کنید مانند پیاده روی، ایروبیک، دوچرخه سواری یا شنا.
– هنگام ورزش علائم قند خون از جمله سرگیجه، گیجی، ضعف و عرق زیاد را تشخیص دهید.
– همچنین افراد می توانند برای کاهش شاخص توده بدنی (BMI)خود اقدام کنند که می تواند به برخی از افراد مبتلا به دیابت نوع 2 کمک کند که بدون دارو درمان شوند.
– کاهش وزن آهسته و پایدار می تواند به فرد کمک می کند تا مزایای بلند مدت را حفظ کند.
استفاده از انسولین
افراد مبتلا به دیابت نوع یک و برخی از افراد مبتلا به دیابت نوع 2 ممکن است به تزریق یا استنشاق انسولین نیاز داشته باشند تا قند خونشان بیش از حد بالا نرود. انواع مختلف انسولین در دسترس است و اغلب آنها با توجه به ماندگاری اثرشان گروه بندی می شوند. انسولین رگولار، رپید ، متوسط الاثر و طولانی الاثر وجود دارد.
برخی افراد از تزریق انسولین با عملکرد طولانی مدت برای حفظ سطح قند خون به طور مداوم استفاده می کنند. برخی از افراد ممکن است از انسولین با عملکرد کوتاه یا ترکیبی از انواع انسولین ها استفاده کنند. در هر نوعی از انسولین ها، شخص معمولاً سطح قند خون خود را با استفاده از انگشت بررسی می کنند.
این روش برای بررسی میزان قند خون شامل استفاده از دستگاه مخصوص و قابل حمل به نام گلوکومتر است سپس فرد مبتلا به دیابت نوع یک از طریق خواندن سطح قند خون خود، میزان انسولین مورد نیاز خود را استفاده می کند. خود اندازه گیری تنها راهی است که فرد می تواند میزان قند خون خود را دریابد.
چه میزان انسولین برای دیابت کافی است؟
انسولین به افراد مبتلا به دیابت کمک می کند تا شیوه زندگی فعالی ایجاد کنند. با این حال می تواند عوارض جانبی جدی نیز داشته باشد به ویژه اگر فردی انسولین بیش از حدی تجویز کند. انسولین زیاد می تواند باعث هیپوگلیسمی یا قند خون بسیار کم شود و منجر به حالت تهوع، تعریق و لرزش شود. ضروری است که افراد انسولین را به دقت اندازه گیری کرده و رژیم غذایی مداومی را مصرف کنند تا میزان قند خون را تا حد ممکن متعادل کنند.
سایر داروها
علاوه بر انسولین، داروهای دیگری نیز در دسترس است که می تواند به فرد در مدیریت وضعیت خود کمک کند.
متفورمین
برای دیابت نوع 2 پزشک ممکن است متفورمین را به صورت قرص یا شربت تجویز کند که می تواند به اندازه انسولین در کاهش قند خون موثر باشد. این دارو همچنین می تواند به کاهش وزن کمک کند که داشتن وزن سالم می تواند تاثیر دیابت را کاهش دهد و همچنین دیابت ممکن است خطرات دیگری نیز داشته باشد و برای کنترل این موارد ممکن است به دارو نیاز داشته باشد. پزشک در مورد نیازهای بیمار به فرد توصیه می شود.
مهار کننده های SGLT2 و آگونیست های گیرنده GLP 1
در سال 2018 دستورالعمل های جدید، تجویز داروهای اضافی برای مبتلایان زیر را توصیه کرد:
– بیماری قلبی عروقی آترواسکلروتیک
– بیماری مزمن کلیوی
این داروها مهارکننده های سدیم – گلوکز 2 (SGLT2) یا آگونیست های گیرنده گلوکاگون- پپتید 1 (GLP هستند. برای کسانی که بیماری قلبی عروقی آترواسکلروتیک و خطر بالای نارسایی قلبی دارند، دستورالعملها به پزشکان توصیه می کند که یک داروی مهار کننده SGLT2 تجویز کنند.
آگونیست های گیرنده GLP 1 با افزایش مقدار انسولین تولیدی در بدن فعالیت می کنند و میزان گلوکز ورودی خون را کاهش می دهند. این دارو تزریقی است و افراد ممکن است آن را همراه با متفورمین یا به تنهایی استفاده کنند. عوارض جانبی شامل مشکلات گوارشی مانند تهوع و از بین رفتن اشتها است.
مهارکننده های SLGT2 نوع جدیدی از داروهای کاهش سطح قند خون است که جدای از انسولین کار می کنند و ممکن است برای افرادی که آمادگی استفاده از انسولین ندارند، مفید باشد. افراد می توانند آن را از طریق دهان مصرف کنند. عوارض جانبی آن شامل افزایش خطر عفونت ادراری و تناسلی و کتواسیدوز است.
نکات مربوط به خود کنترلی برای دیابت
خود کنترلی میزان قند خون برای مدیریت موثر دیابت، کمک به تنظیم برنامه ریزی وعده های غذایی، فعالیت بدنی و زمان مصرف دارو از جمله انسولین بسیار با اهمیت است. اگر چه مدل های دستگاه های کنترل قند خون متفاوت هستند ولیSMBG) خود کنترل می عموماً شامل یک گلوکومتر و نوار تست برای خواندن میزان و وسیله ای برای سوراخ کردن پوست جهت خارج سازی مقدار کمی خون هستند.
هر مدل به دستورالعمل های خاص گلوکومتر مراجعه کنید چون متفاوت خواهند بود. با این حال اقدامات احتیاطی و مراحل زیر برای بسیاری از دستگاه های موجود در بازار اعمال می شود:
– از تمیزی و خشکی هر دو دست قبل از تماس با نوارهای تست یا گلوکومتر اطمینان حاصل کنید.
– بیش از یک بار از نوار تست استفاده نکنید و آنها را در قوطی اصلی خود نگه دارید تا از هر گونه تغییر رطوبتی در امان باشد.
– قوطی را بعد از انجام تست بسته نگه دارید.
– همیشه تاریخ انقضا را بررسی کنید.
– ممکن است گلوکومترهای قدیمی قبل از استفاده نیاز به رمزگذاری داشته باشند. دستگاه مورد استفاده را از آن جهت بررسی کنید.
– گلوکومتر و نوارها را در محلی خشک و خنک نگه دارید.
– گلوکومتر و نوارها را با مشاوره از یک پزشک یا متخصص مراقبت های اولیه تهیه کنید تا بتوانند اثربخشی آنها را بررسی کنند.
– خود کنترلی می تواند برای تعدیل قند خون بسیار حیاتی باشد.
اقدامات احتیاطی زیر را انجام دهید:
– مناطق نمونه گیری را با صابون و آب گرم تمیز کنید تا از ورود مواد غذایی به داخل دستگاه و تحریف خواندن جلوگیری شود.
– برای حداکثر راحتی، لانست کوچک و باریکی را انتخاب کنید.
– لانست باید دارای تنظیمات عمق باشد.
– بسیاری از گلوکومترها تنها به یک قطره خون نیاز دارند.
– نمونه خون را از کنار انگشت خون تهیه کنید، زیرا باعث درد کمتری می شود. ممکن است استفاده از انگشت میانی، انگشت حلقه و انگشت کوچک راحت تر باشد.
– در حالی که امکان نمونه گیری از سایر محل های آزمایش مانند ران و بازوها توسط وجود دارد، نوک انگشتان یا کف دست نتایج دقیق تری نشان می دهند.
– به جای اینکه به محل سوراخ فشار وارد کنید، خون را با حرکتی مانند “دوشیدن شیر ” به سطح پوست بیاورید.
– برای رهایی از شر اشیاء تیز متناسب با مقررات محلی رفتار کنید.
دیابت یک بیماری جدی و مزمن است. براساس اعلام انجمن دیابت آمریکا (ADA) این بیماری هفتمین علت مرگ و میر در ایالات متحده آمریکا است. در حالی که دیابت خود قابل کنترل است ولی عوارض آن می تواند به شدت روی زندگی روزمره فرد تأثیر بگذارد و در صورت عدم درمان سریع ممکن است کشنده باشد.
عوارض دیابت شامل موارد زیر است:
– بیماری های دندان و لثه
– اختلالات چشمی و کاهش بینایی
– اختلالات پا از جمله بی حسی منجر به زخم و صدمات و بریدگی های درمان نشده
– آسیب عصبی مانند نوروپاتی دیابتی
– سکته مغزی
– بیماری کلیوی
در مورد بیماری کلیوی، این عارضه می تواند منجر به نارسایی کلیه، احتباس آب به دلیل عدم دفع صحیح آب شود و فرد قادر به کنترل مثانه نمی شود.
نظارت منظم بر میزان گلوکز خون و تعدیل میزان مصرف گلوکز می توانند به افراد کمک کنند تا از عوارض دیابت نوع 2 جلوگیری کنند. برای مبتلایان به دیابت نوع 1، مصرف انسولین تنها راه برای تعدیل و کنترل اثرات بیماری است.
دیابت اختلالی است که زندگی را تغییر می دهد که نیاز به مدیریت قند خون و شیوه زندگی سالم دارد. چندین نوع مختلف از بیماری وجود دارد. نوع یک زمانی ایجاد می شود که بدن انسولین تولید نکند. نوع 2 وقتی اتفاق می افتد که افزایش مصرف غذاهای حاوی قند فراوان، خون را مملو از گلوکز خون می کند و باعث کاهش تولید و اثر انسولین می شود.
افراد می توانند برای مدیریت اختلال و بهبود جذب گلوکز، انسولین مکمل را مصرف کنند. اگر فردی به دیابت مبتلا باشد می تواند خطر ابتلا به دیابت کامل را از طریق ورزش منظم و رژیم متعادل و کم قند کاهش دهد. عوارض دیابت می تواند شدید از جمله نارسایی کلیه و سکته مغزی باشد، بنابراین مدیریت این بیماری بسیار مهم است. هرکسی که گمان می کند مبتلا به دیابت است باید به پزشک مراجعه کند.
سوال:
اگر پیش دیابت هیچ علایمی نداشته باشد، چگونه از ابتلا به آن اطلاع یابم و برای معکوس کردن شرایط چه اقدامی کنم؟
پاسخ:
به طور کلی افرادی که در معرض خطر دیابت هستند، اغلب در مطب پزشک معاینه می شوند. عوامل خطر در بالا ذکر شده است و درباره زمان و تعداد غربالگری گروه های مختلف توصیه های کمی متفاوت می باشد. اغلب اوقات ما از آزمایشی به نام هموگلوبین A1C استفاده می کنیم که به ما چگونگی کنترل قندها طی 3 ماه گذشته را بیان می کند.
این آزمایش همچنین می تواند به پزشک معالج احتمال ابتلا به دیابت در آینده نزدیک را بیان کند که هرچه این میزان بالاتر باشد، احتمال آن بیشتر است. اقدامات اصلی برای پیشگیری از پیش دیابت همان مواردی است که در بالا درباره آنها صحبت کردیم یعنی کاهش وزن در صورت داشتن اضافه وزن، ورزش منظم و مصرف رژیم غذایی متعادل.