مسمومیت غذایی چیست؟ علائم، تشخیص و درمان آن

مسمومیت غذایی (یا بیماری های ناشی از مواد غذایی) زمانی اتفاق می افتد که غذا و یا نوشیدنی ای مصرف کنید که حاوی میکروب های مضر باشند (باکتری، ویروس، انگل). باکتری یک سم را در بدن تولید می کند. این سم است که در بدن باعث مشکل می شود.

علائم مسمومیت غذایی

علائم مسمومیت غذایی ممکن است چند ساعت و بعضا چند روز بعد از مصرف ماده غذایی بروز کنند. زمان بروز این علائم به بخشی از غذا که باعث مسمومیت می شود بستگی دارد و در عین حال به مقدار ماده غذایی که مصرف کرده اید نیز ربط دارد. این علائم عبارتند از:

• درد در شکم
• اسهال
• تب
• از دست دادن اشتها
• حالت تهوع
• استفراغ
• بی حالی و خستگی

مسمومیت غذایی ممکن است یک نفر و یا گروهی از افراد که ماده غذایی مسموم را مصرف کرده اند را تحت تاثیر قرار دهد. شدت مسمومیت غذایی بستگی به مقدار سم و میکروب مصرفی هر انسان دارد. همچنین به میزان نفوذپذیری و میزان حساس بودن فرد به سم و میکروبی که وارد بدنش می شود دارد.

علائم مسمومیت با غذاهای دریایی چیست؟

دو نوع مسمومیت غذایی وجود دارد که با خوردن غذای دریایی به آن مبتلا می شوید که عبارتند از مسمومیت سیگواترا (Ciguatera poisoning) و مسمومیت اسکروبوئید (Scombroid poisoning).

علائم مسمومیت سیگواترا عبارتند از گرفتگی عضلات شکم، حالت تهوع، استفراغ، اسهال. علائم ممکن است شامل سر درد، دردهای عضلانی، خارش، سوزن سوزن شدن یا بی حسی پوست. ممکن است در احساس سردی و گرمی مشکل پیدا کنید. ممکن است احساس کنید چیزی گرم است در حالی که در واقع سرد است.

علائم مسمومیت اسکروبوئید بین 20 تا 30 دقیقه بعد از خوردن ماهی ظاهر می شوند. این علائم شامل گرگرفتگی (سرخ شدن) صورت، حالت تهوع، استفراغ، کهیر و درد شکم هستند. این علائم مشابه سایر واکنش های آلرژیک می باشند. ابتلا به مسمومیت  اسکروبوئید به معنای حساسیت به ماهی نیست.

عفونت باکتری ویبریو ولنیفیکوس یک عفونت باکتریایی به ماهی دریایی است. این نوع عفونت در ماهی های صدف دار (به ویژه صدف) انواع غذاهای دریایی دیگر یا اقیانوسی یافت می شود. ممکن است با خوردن ماهی آلوده به این عفونت مبتلا شوید و یا با در تماس بودن با ماهی های دریایی و اقیانوسی به آن مبتلا شوید. این نوع عفونت واگیردار و متداول نیست. علائم مشابه هستند: تب، استفراغ، اسهال و درد شکم. علائم جدی تر شامل تب بالا، لرز، فشار خون پایین، قرمزی، تورم و تاول های پوستی است. اگر باکتریها وارد زخم های باز شوند، می توانند به یک عفونت جدی تر تبدیل شوند. وقتی این اتفاق بیفتد ممکن است عفونت در جریان خون پخش شده و زندگی را به خطر بیاندازد. برای تشخیص به آزمایش خون و مدفوع است. پزشک ممکن است تاول های پوستی را نیز معاینه کند.

برای جلوگیری می توانید از خوردن صدف و ماهی هایی که کم پخته شده اند پرهیز کنید. ظروف آشپزخانه را در آب گرم و صابون بشویید. در صورت داشتن زخم باز بر روی پوست، دستکش بپوشید. تا زمانی که بریدگی یا زخم شما بهبود نیاید، از در تماس بودن با آب اقیانوس خودداری کنید.

از آنتی بیوتیک ها برای درمان عفونت استفاده می شود. در موارد شدید، ممکن است در جایی که برش یا زخم به باکتری آلوده شده باشد، به عمل جراحی یا قطع عضو احتیاج داشته باشید.

چه چیزی باعث ایجاد این مسمومیت می شود؟

بسیاری از غذاها می توانند باعث مسمومیت غذایی شوند. به خصوص غذاهایی که باید در جای خنک نگهداری شوند، اما این مسئله دلیل اصلی مسمومیت نیست. به همین دلیل است که مسمومیت های غذایی در پیک نیک ها و بوفه ها بیشتر دیده می شود. در این موارد، مواد غذایی (مانند مایونز در سالاد سیب زمینی) اغلب برای مدت طولانی بیرون از یخچال می مانند.

بیشتر بدانید: ساده ترین درمان های مسمومیت غذایی!

عوامل رایج دیگر مسمومیت غذایی شامل موارد زیر است:

• گوشت یا مرغ خام یا پخته نشده
• فرآورده های لبنی غیرمستقیم
• صدف خام
• میوه های شسته نشده
• سبزیجات شسته نشده

چطور تشخیص داده می شود؟

بسیاری از موارد مسمومیت غذایی هرگز تشخیص داده نمی شوند. این به آن دلیل است که بیشتر افراد طی چند روز در خانه بهبود می یابند. اگر علائم شدید مسمومیت غذایی داشته باشید، پزشکتان ممکن است مسمومیت غذایی را تشخیص دهد. او ممکن است از بیمار آزمایش خون بگیرد تا مشخص شود که آیا مسمومیت غذایی ناشی از باکتریها است یا خیر. یا ممکن است او یک نمونه مدفوع جمع کند تا دریابد چه میکروبی باعث مسمومیت غذایی شود.

آیا می توان از مسمومیت غذایی جلوگیری کرد؟

بهترین راه برای جلوگیری از مسمومیت غذایی این است که همیشه بدانید که چه چیزی می خورید. بهترین راه برای جلوگیری توجه به مواد غذایی ای است که مصرف می کنید. باید از مواد غذایی به خوبی نگهداری کنید. هنگام مصرف غذا، از بوفه ها و رستوران ها محتاط باشید.

چند نکته برای اجتناب از مبتلا شدن به این مسمومیت

برای جلوگیری از مسمومیت غذایی می توانید چند قدم ساده بردارید:

• میوه و سبزیجات را کاملاً بشویید.
• قبل از قرار گرفتن در معرض مواد غذایی مختلف، پیشخوان ها، تخته های برش، چاقوها و ظروف را تمیز کنید.
• دست و وسایل خود را اغلب بشویید.
• گوشت های خام و پخته شده را در همان بشقاب قرار ندهید.
• اگر از چاقوها برای برش مرغ مرغ استفاده نشده استفاده می شود، از آنها برای برش مواد دیگری که پخته نمی شوند استفاده نکنید.
• گوشت را کاملاً بپزید. در صورت لزوم از دماسنج گوشت استفاده کنید. اطمینان حاصل کنید که گوشت گاو حداقل 160 درجه فارنهایت، مرغ و مرغ دیگر تا 180 درجه فارنهایت پخته شده و ماهی تا 140 درجه فارنهایت.
• از مواد غذایی بسته بندی شده منقضی شده استفاده نکنید.
• مواد غذایی را در قوطی های شکوفه یا دندانه دار دور کنید.
• اگر قرار نیست ظرف 4 ساعت خورده شود، غذای مانده را یخچال دهید.
• قارچ وحشی نخورید.
• اگر باردار هستید یا سیستم ایمنی ضعیفی ندارید، پنیرهای نرم (به ویژه وارداتی) نخورید.
• هنگام مسافرت به خارج از کشور، میوه یا سبزیجات خام نخورید که در یک شستشو ضد میکروبی شسته نشده باشند. از آب شیر آب فیلتر نشده (یا بدون استفاده) خودداری کنید.
• هنگامی که در رستوران ها یا اجتماعات اجتماعی هستید، از غذاهایی که برای مدت طولانی در یخچال باقی مانده اند، خودداری کنید.

بیشتر بدانید: این 10 نشانه نشانگر مسمومیت غذایی است!

چطور می توانیم از ابتلا به مسمومیت غذایی با ماهی جلوگیری کنیم؟

برای جلوگیری از مسمومیت با سیگواترا، ماهی هایی را که معمولاً زهر دارند، نخورید. این شامل عنبرجک، قورباغه، اسنپر، ماهی خاویاری، ماهی شاه ماهی مخملی، باراکودا و مارماهی می شود. سم بیشتر در اندام های داخلی ماهی متمرکز است، بنابراین شما هرگز نباید آن قسمت های ماهی را بخورید.

برای جلوگیری از مسمومیت با اسکروبوئید، هیچ ماهی که به درستی در یخچال نبوده، نخورید. هنگام خوردن ماهی مانند ماهی، ماهی ساردین، ماهی خال مخالی، مه یا مه یا آنچوی ها مراقب باشید.

درمان

بیشتر موارد مسمومیت غذایی طی چند روز اول خفیف است. در طی این مدت، هدف جلوگیری از کم آبی بدن است. کم آبی بدن باعث از بین رفتن مایعات و الکترولیتهایی می شود (مواد مغذی و مواد معدنی) که بدن شما به آن نیاز دارد. تا زمانی که استفراغ و اسهال تمام نشده باید از غذاهای جامد و لبنیات خودداری کنید. وقتی احساس بهتری پیدا کردید، دوباره به خوردن و نوشیدن راحت شوید. غذاهای غلیظ مانند کراکر، نان تست و موز را امتحان کنید. از غذاهای تند، غذاهای سرخ شده، لبنیات و غذاهای پر چربی و قند خودداری کنید. مایعات زیادی بنوشید، اما از شیر یا نوشیدنی های کافئین دار خودداری کنید. همچنین، از نوشیدنی های ورزشی (نام تجاری: Gatorade، ….) برای معالجه اسهال استفاده نمی شود. آنها برای جلوگیری از کم آبی، الکترولیت های بدن (نمک و مواد معدنی) را به درستی جایگزین نمی کنند.

چه زمانی باید به پزشک مراجعه کرد؟

اگر:

• اسهال شدید بیش از 3 روز ادامه دارد.
• استفراغ مکرر بیش از 2 روز ادامه دارد.
• شما خون را در مدفوع خود می بینید.
• شما در حال دیورتیک هستید و اسهال، حالت تهوع یا استفراغ دارید.
• شما بیش از 101 درجه فارنهایت تب دارید.

اگر:

• مدفوع شما به رنگ مارون یا سیاه است و یا در مدفوع خون زیادی مشاهده می کنید.
• شما خون را استفراغ می کنید.
• شما در تنفس مشکلی دارید.
• شما درد شدید شکمی یا گرفتگی معده دارید.
• شما بینایی مضاعف دارید و یا در حرکت قسمت هایی از بدن مشکل دارید.
• شما علائم کم آبی شدید دارید (لیست زیر را ببینید).
• شما در بلع مشکلی دارید.
• احساس می کنید قلب تپش دارد.
• شما از خوردن قارچ یا صدف مسمومیت غذایی دارید.

درمان مسمومیت غذایی با ماهی چیست؟

مسمومیت با سیگواترا با داروهایی درمان می شود که به کاهش علائم شما کمک می کند. هیچ دارویی که مسمومیت با سیگواترا را درمان کند وجود ندارد. علائم به خودی خود به مرور زمان از بین می روند. مسمومیت با سوکروبوئید با استفاده از آنتی هیستامین (یک نام تجاری: Benadryl) درمان می شود. آنتی هیستامین دارویی است که هیستامین را در خون شما مسدود می کند.

چه مدت بیمار خواهم ماند؟

علائم مسمومیت سیگواترا می تواند 1 تا 2 هفته ادامه داشته باشد. دقیقا چه مدت ماندگاری آنها بستگی به میزان سمی که در بدن دارید بستگی دارد. علائم می تواند هر زمان که ماهی مسموم بخورید برگردند. علائم مسمومیت اسکومبروئید معمولاً 24 ساعت یا کمتر طول می کشد. این علائم هر زمان که ماهی بخورید که به درستی یخچال نشده باشد، می تواند برگردد. مسمومیت با سیگواترا و اسكومبروئید به ندرت كشنده است.

بیشتر بدانید: مواد غذایی که باعث مسمومیت غذایی می‌شود

از کجا بدانم که بدنم کم آب شده است؟

علائم کمبود آب بدن عبارتند از:

• ادرار کمی یا بدون، یا ادرار که تاریک تر از حد معمول است
• دهان خشک
• خواب آلودگی یا خستگی
• تشنگی شدید
• سردرد
• گیجی
• احساس سرگیجه یا سرخوشی می کنید
• کم شدن اشک

برای درمان کمبود آب بدن خفیف، سعی کنید از نوشیدنی ها در مقادیر بالا استفاده کنید. سوپ های بدون مواد، نوشابه هایی با رنگ شفاف، و آب میوه های مخلوط شده نیز می توانند کمک کنند. از قهوه، چای، نوشابه های تیره و سایر نوشیدنی های کافئین دار خودداری کنید. این نوشیدنی ها می توانند کم آبی بدن را بدتر کنند. به کودکانی که کم آبی دارند آب و یا داروهای دهانی ضد کم آبی (ORS) دهید. ORS حاوی ترکیب مناسبی از نمک، شکر، پتاسیم و سایر مواد مغذی برای جایگزینی مایعات از دست رفته بدن است. شما می توانید ORS را در اکثر فروشگاه های مواد غذایی و داروخانه ها خریداری کنید. اگر کمبود آب بدن شما شدید باشد، ممکن است لازم باشد که در بیمارستان معالجه شوید. در آنجا، پزشکان مایعات و الکترولیتها را از طریق ورید (از طریق IV) به شما تزریق می کنند.

آیا مسمومیت غذایی مشکل بزرگی است؟

میتونه باشه. کمبود آب بدن و انواع خاصی از مسمومیت های غذایی نیز ممکن است خطرناک باشند. مسمومیت غذایی ناشی از باکتری لیستریا می تواند برای جنین خطرناک باشد. این عفونت معمولاً برای مادر بسیار خفیف است، اما می تواند باعث سقط جنین، زایمان زودرس  و مشکلات رشدی در نوزادان شود. افرادی که سیستم ایمنی بدن ضعیفی دارند نیز در معرض عوارض لستریا هستند. مسمومیت غذایی ناشی از باکتری Escherichia coli (E. coli) می تواند باعث سندرم همولیتیک اورمیک (HUS) شود. HUS می تواند باعث نارسایی کلیه بویژه در افرادی شود که سیستم ایمنی بدن را ضعیف کرده اند.

زندگی با مسمومیت غذایی

مسمومیت غذایی شرایطی است که برای هرکسی ممکن است پیش بیاید. با این حال، شما بیشتر از سایر افراد می توانید مسمومیت غذایی داشته باشید.

کودکان و افراد مسن به احتمال زیاد دچار مسمومیت غذایی می شوند. همچنین:

• کسانی که به یک بیماری مزمن مانند دیابت و مشکلات کلیوی مبتلا هستند
• باردار هستند
• اخیراً به مناطقی خارج از ایالات متحده سفر کرده اند. و کسانی بیشتر در معرض میکروب هایی هستند که می توانند باعث مسمومیت غذایی شوند.
• سیستم ایمنی ضعیفی دارند. این می تواند ناشی از داروهایی باشد که پس از پیوند عضو، برخی داروهای شیمی درمانی یا عفونت با ویروس نقص ایمنی بدن (HIV) ایجاد می شود.

سوالاتی که باید از دکتر خود بپرسید

• چگونه بدانم علائم من ناشی از مسمومیت غذایی است؟
• آیا داروهای جلوگیری از مسمومیت غذایی وجود دارد؟
• آیا مسمومیت غذایی خطرناک است؟ چه موقع باید با شما تماس بگیرم؟
• مسمومیت غذایی با سایر اختلالات گوارشی چگونه متفاوت است؟
• چه مدت طول می کشد تا من از مسمومیت غذایی بهبود یابم؟
• آیا من آلرژی غذایی دارم؟
• چه مدت احساس می کنم با یک عفونت Vibrio vulnificus مریض شوم؟
• من بیماری کلیوی دارم آیا باید از خوردن صدف پرهیز کنم؟

بیشتر بدانید: راه های بینظیر جلوگیری از مسمومیت غذایی