علائم بیماری سل چیست؟ پیشگیری، تشخیص و درمان آن

بیماری سل، یک عفونت باکتریایی است که اغلب از ریه ها آغاز می شود و در صورت عدم درمان می تواند کشنده باشد. بیماری سل یکی از 10 عامل اصلی مرگ و میر در سراسر جهان می باشد. یکی از قدیمی‎ترین بیماری‎های شناخته شده برای انسان است. سل در قرن گذشته عامل اصلی مرگ و میر در ایالات متحده و اروپا بوده است. با پیشرفت علم و آنتی بیوتیک ها باعث کاهش مرگ و میر ناشی از این بیماری شده است.

در ایالات متحده آمریکا مراکز کنترل و پیشگیری از بیماری ها ( CDC) از 9،025 مورد سل در سال 2018 خبر دادند و آژانس تخمین می زند که تا 13 میلیون آمریکایی با نوعی سل بدون علامت زندگی می کنند. براساس CDC، یک چهارم از جمعیت جهان به باکتری سل مبتلا شده اند. با این حال در نظر داشته باشید که همه افراد آلوده به باکتری بیمار نمی شوند. در واقع به نوعی عفونت نهفته مبتلا می شوند. فرد مبتلا به سل نهفته علائمی را تجربه نمی کند و نمی تواند بیماری را به دیگران منتقل کند.

علائم بیماری سل

با توجه به CDC، مدت زمان لازم برای ایجاد علائم به محض آلوده شدن سل، از چند هفته تا چند سال متغیر است. علائم مشاهده شده از عفونت فعال سل شامل، سرفه کردن( سرفه همراه با خلط و خون)، درد قفسه سینه، خستگی و عرق شبانه می باشد. سل می تواند در طی عفونت به ریه ها آسیب برساند و باعث التهاب شود که نفس کشیدن را دشوار می کند.

بیمار مبتلا به عفونت فعال سل، عکس اشعه X قفسه سینه غیر طبیعی دارد. استاد میکروبیولوژی و ایمونولوژی در پزشکی ویل کورنل در نیویورک اظهار داشته است: اگرچه سل ممکن است با ذات الریه یا بیماری انسداد مزمن ریوی ( COPD) اشتباه گرفته شود، اما علائمی خاص و آزمایش تشخیصی سل می تواند کمک به تشخیصی صحیح کند.

از طرف دیگر عفونت نهفته سل، هیچ علائمی ایجاد نمی کند و فقط آزمایش تشخیصی می تواند نشان دهد که فرد سالم و در غیر این صورت مبتلا به سل است. عفونت نهفته می تواند سال ها زمان لازم داشته باشد تا به یک بیماری فعال تبدیل شود اما ممکن است در برخی افراد این عفونت نهفته هیچ زمان فعال نشود. استادیار بهداشت جهانی در دانشگاه هاروارد T.H گفت:

بیماری سل با یک جنگ سرد طولانی مدت با سیستم ایمنی بدن مشخص می شود. در واقع می توان گفت در عفونت نهفته و غیر فعال، سیستم ایمنی بدن تعداد باکتری های سل را کنترل می کند.

تشخیص بیماری سل

دو نوع آزمایش معمولاً برای تشخیص سل وجود دارد: آزمایش پوستی و آزمایش خون.

آزمایش پوستی سل یکی از رایج ترین روش ها در ایالات متحده برای تشخیص این بیماری می باشد. آزمایش پوستی با تزریق یک عصاره پروتئینی روی بازوی فرد صورت می گیرد. طی دو تا سه روز، فرد آزمایش شده برای سل باید به پزشک معالجه کند تا از وجود یا عدم واکنش مثبت در پوست اطمینان حاصل کنند. واکنش به این بیماری می تواند شامل سخت یا متورم شدن قسمت تزریق شده باشد.

در واقع واکنش مثبت به این معناست که فرد به بیماری سل مبتلا شده است. برای تشخیص عفونت فعال راه های دیگری نیز موجود میباشد مانند: گرفتن عکس از قفسه سینه یا معینه جسمی از دیگر روشهای رایج برای تشخیص این بیماری می باشد.

در کشورها و مناطقی که آمار مبتلایان به سل بالا می باشد، مانند هند، چین و اندونزی آزمایش خون در تشخیص سل موفق تر است. به دلیل آنکه افرادی که واکسن سل را دریافت کرده اند ممکن است به تست پوستی نتیجه مثبت کاذب نشان دهند. این واکسن ها در ایالات متحده کمتر استفاده می شود اما در کشورهای نام برده شده به دلیل شیوع بالای این بیماری واکسن بسیار رایج است.

در نظر داشته باشید که آزمایش خونی نیز به تنهایی نمی تواند این بیماری را به درستی تشخیص دهد. آزمایش خون گرفته شده برای تشخیص این بیماری به آزمایشگاهی فرستاده می شود که باکتری های این بیماری موجود است. گلبول های سفید خون اگر در قبل با این عفونت روبرو شده باشند ماده شیمیایی خاصی را تولید کرده باشند. از این رو نتیجه آزمایش خون مانند آزمایش پوستی نیز به طور قطع مبتلا شده به این بیماری را تایید نمی کند.

چگونه درمان می شود؟

عفونت های فعال سل با کوکتل های چند دارویی درمان می شوند. اولین آنتی بیوتیک های تجویز شده ایزونیازید، ریفامپین، اتامبوتول و پیرازین آمید هستند. طبق گزارشات CDC ممکن است روند درمان بین شش تا نه ماه زمان لازم داشته باشد. کسانی که دوره مصرف این آنتی بیوتیک ها را تکمیل نمی کنند ممکن است مبتلا به عفونت سل مقاوم به دارو ( MDR) یا گسترده مقاوم در برابر دارو ( XDR) شوند.

MDR-TB به عنوان مقاوم در برابر حداقل ریفامپین و ایزونیازید تعریف شده است، در حالی که XDR-TB به هر دو داروی خط اول و حداقل دو داروی خط دوم مقاوم است. سازمان جهانی بهداشت تخمین می زند كه در سال 2016 ، 4.1٪ موارد جدید مبتلا سل و 19٪ موارد جدیدی که در گذشته تحت درمان بوده اند به MDR  مبتلا شده اند.123  كشور تا به امروز حداقل یک مورد از XDR-TB را گزارش کرده اند.

بر اساس نتایج منتشر شده در یک مجله پزشکی، تمام مقاومت های ایجادشده در بدن تنها به دلیل تمام نکردن دوره آنتی بیوتیک نبوده است، بلکه اگر مقداری از باکتری ها در انتهای دوره مصرف آنتی بیوتیک باقی بمانند، باکتری ها شانس بیشتری برای مقاومت در برابر داروهای ساخته شده برای مقابله با آنها دارند.

دانشمندان می گویند یکی از اهداف تحقیقات فعلی در رابطه با بیماری سل، کشف داروهای جدید و تنظیم دقیق روش های درمانی موجود برای كاهش دوره های زمانی مصرف دارو است. آن ها بیان داشته اند اگر بتوانند طول مدت درمان به وسیله دارو را به دو ماه تبدیل کنند، گامی بزرگ به جلو برداشته اند.

پس از اتمام درمان باکتری های سل از بدن حذف می شوند. براساس گزارشات CDC ، اگرچه هنوز هم احتمال عفونت جدید وجود دارد، اما اکثر افراد سالم دیگر نیازی به درمان ندارند.

جلوگیری از بیماری سل

یک قرن پیش آلبرت کالمت و کامل گورین، هر دو محقق در انستیتوی پاستور در فرانسه واکسن سل را از سویه های ضعیف شده باکتری تهیه کردند. این واکسن BCG نام دارد، اشکال مختلف آن امروزه توسط تولید کنندگان مختلف در سراسر جهان تولید می شود ، اما در مورد کارایی آن اختلاف نظرهایی وجود دارد.

طبق اعلام خدمات ملی بهداشت ایالات متحده، واکسن BCG، 70 تا 80 درصد از انواع شدید سل از جمله مننژیت سل در کودکان را پیشگیری می کند اما در جلوگیری از سل تنفسی در بزرگسالان به میزان کمتری تاثیر دارد. بر اساس گزارشات CDC این واکسن به طور گسترده در ایالات متحده مصرف نمی شود اما اگر در منطقه ای خانواده ها از مناطقی با سن بالا باشند و سل در محل آن ها گزارش شده باشد، برای کودکان واکسن تجویز می شود.

یكی از رویكردهای WHO برای پیشگیری از سل، مدیریت عفونت های نهفته سل به منظور جلوگیری از پیشرفت آنها به بیماری فعال است. در سال 2018  CDC توصیه های خود را برای درمان سل نهفته به روز کرد. پس از تشخیص بیماری سل نهفته، ممکن است بیمار تحت درمان با ایزونیازید، ریفامپین یا ترکیبی از ایزونیازید و ریفاپنتین قرار گیرد.

مدت توصیه شده CDC برای این درمان بستگی به داروی مورد استفاده و اینکه بیمار فرد بالغ یا کودک است اما می تواند از سه تا نه ماه به طول بینجامد.  سل به عنوان بیماری فقر شناخته شده است. اگر شخصی به سل دچار باشد، سل به صورت فعال ظاهر می شود.

عوامل دیگری که این بیماری به بیماری پر خطر تبدیل می کند، پیری و نقص سیستم ایمنی می باشد. طیق گزارشات به دست آمده سل یکی از دلایل اصلی مرگ و میر در بیمارانی است که به HIV مبتلا هستند به دلیل اینکه HIV سیستم ایمنی بدن را تضعیف می کند.