فتق ناف چیست؟ علائم، دلایل، تشخیص و درمان آن

فتق ناف چیست؟ شکاف در بافت هموندی شکم در ناحیه ناف. ورم یا بیرون زدگی در ناحیه ناف، اگر اندام ها درگیر شده باشند از علائم شایع آن می باشد. علائم احتمالی شامل تب، حالت تهوع، تنگی نفس، درد و خون در ادرار خواهد بود.

دلایل ابتلا به این عارضه، ترکیب ضعف بافت هموند و افزایش فشار داخلی به شکم که به دلایلی از جمله چاقی، بارداری، بلند کردن اجسام سنگین، یا بیماری های خاصی مانند استسقا اتفاق می افتد، می باشد.

با معاینه دستی و در صورت لزوم سونوگرافی تشخیص داده می شود و  در کودکان خود به خود درمان می شود. در بزرگسالان گاهی اوقات باید جراحی انجام شود.

فتق ناف چیست؟

فتق ناف مانند یک استخوان نمی شکند حتی اگر نام آن گویای این حرف باشد. بلکه یک شکاف یا پارگی در ناحیه ای که به آن فاسیای دیواره شکمی می گویند در ناحیه ناف به وجود می آید. این غلاف بافت همبندی است (پوست ماهیچه) که دیواره شکمی را درجای خود نگه می دارد. این نوع فتق از نوع فتق خارجی است که پارگی دیواره شکمی می باشد. فتق داخلی نیز وجود دارد مانند فتق دیافراگمی.

بیشتر بدانید: علت درد دور ناف چیست؟

دهانه فتق، کیسه فتق و محتویات فتق

در پشت ناف فقط یک فاسیا نازک و چند بافت همبندی وجود دارد. این ضعف در دیواره شکم ممکن است در شرایط خاصی تقلیل برود و سپس شکاف در دهانه فتق به وجود می آید. اگر فقط صفاق – لایه درونی دیواره شکم – از این شکاف عبور کند، یک صفاق کوچک (برآمدگی) ایجاد می شود که به آن کیسه فتق می گویند و معمولاً ناراحتی ایجاد نمی کند. با این حال، با افزایش فشار در حفره شکم، قسمت هایی از اندام های شکمی (مانند حلقه روده) نیز می تواند از طریق دهانه فتق به صفاق ( محتویات فتق) فشار وارد کند. این اتفاق می تواند همراه با درد باشد و اگر اندام ها درگیر شوند تهدید کننده زندگی نیز است.

در این نوع فتق، اندام های شکمی به واسطه ضعف طبیعی دیواره شکمی به بیرون زده می شوند. خطر عارضه هایی از جمله اینتراپمنت در بزرگسالان مبتلا به این نوع فتق حدود 30 درصد است.

درمان

درمان آن بسته به عواملی از جمله شدت فتق و سن بیمار دارد. برای مثال، فتق ناف مادرزادی به هیچ عنوان درمان نمی شود: در حدود 90 درصد بیماران خود به خود در سال های اول زندگی بهبود می باد.

گاهی اوقات استفاده از باند آن توصیه می شود. این باند کرستی برای ثابت نگه داشتن دیواره شکمی استفاده می شود. هرچند این نوع مدل درمان معمولا مناسب نیست. زیرا باند نمی تواند مانع از گرفتگی احتمالی عضلات شکم شود. علاوه بر آن ممکن است باعث فشار به پوست و تضعیف دیواره شکم نیز بشود.

جراحی این نوع فتق تقریبا در بزرگسالان ضروری و در کودکان اصلا رایج نمی باشد.

جراحی

اگر دهانه ناف هنوز در کودکان تا سن پیش دبستانی رشد نکرده باشد معمولا جراحی انجام می شود. هم چنین این فتق در بزرگسالان نیاز به جراحی دارد. فقط در مواردی که فتق ناف به اندازه ای کوچک باشد که ناراحتی ایجاد نکند جراحی صورت نمی گیرد. دکتر باید صبر کند و به طور مرتب دهانه ناف را معاینه کند.

اگر اندام های شکمی (حلقه روده) در دهانه ناف گیر بیفتند (اینتراپمنت) باید بلافاصله جراحی انجام شود چون جان بیمار ممکن است به خطر بیفتد.

بر اساس اندازه کیسه فتق و وضعیت سلامتی بیمار، جراحی های مختلفی انجام می شود. به طور کلی، پزشک با جراحی محتویات ناف را به درون حفره شکمی باز می گرداند و احتمالا کیسه فتق را خارج می کند.

در مواردی که فتق ناف کوچک تر است، پزشک می تواند به طور مستقیم بند ناف را بخیه بزند. از طرف دیگر برای فتق های بزرگتر، او برای ثابت نگه داشتن آن ابتدا یک تور پلاستیکی را زیر دیواره شکمی بخیه می زند.

برای تمام جراحی های آن بستری در بیمارستان ضروری نیست. گاهی اقات حتی به صورت سرپایی نیز قابل انجام است. بر طبق قانون، بیمار برای جراحی بیهوش می شود. گاهی اوقات بیمار را به صورت نیمه بی هوش عمل می کنند.

بیشتر بدانید: تمرینات فتق دیسک گردن که می توانید در خانه انجام دهید

فتق ناف: علائم

یکی از مهم ترین علائم آن ورم یا برآمدگی در ناحیه ناف است. هرچند فتق ناف های کوچک گاهی اوقات اصلا قابل مشاهده نمی باشد. فقط با افزایش فشار به شکم برای مثال با سرفه کردن یا بلند کردن اجسام ممکن است برآمدگی مشخص شود.

معمولا فتق ناف های کوچک هیچ گونه مشکلی ایجاد نمی کنند. که آن را به اصطلاح فتق بدون علامت می نامند. اگر همراه با علائم ظاهر شد به آن فتق ناف علامت دار می گویند.

بیشتر بدانید: علائمی از فتق که نادیده گرفته می شود!

فتق محبوس: علائم

اگر برآمدگی در ناحیه ناف بزرگ تر شود ممکن است به دلیل بخش هایی از اندام هاب شکمی ( مانند حلقه روده ) که خودشان را به سمت شکاف فتق ناف فشار می دهند، باشد. گاهی اوقات می توان محتویات کیسه فتق را به درون حفره شکم هل داد ( کاهش فتق). اگر نه، تشخیص بیماری این نوع فتق غیر قابل کاهش است.

محتویات کیسه فتق فشرده است ( فتق محبوس). سپس درد شدید ناگهانی و حس فشار به دیواره شکمی (پریتونیت) به عنوان علائم فتق ناف اضافه می شوند. درد معمولا در ناحیه فتق ایجاد می شود و می تواند طولانی و قولنجی باشد. این دردها معمولا با حالت تهوع، استفراغ، تب، تپش قلب و تعریق همراه اند. ممکن است فرد یبوست نیز بگیرد. گاهی اوقات پوست بالای فتق ناف قرمز می شود.

درد شدید ناگهانی با یک دیواره شکمی خیلی حساس، اغلب با حالت تهوع یا استفراغ همراه است و به عنوان ” شکم حاد” شناخته می شود. این بیماری جدی است و باید سریع درمان شود زیرا ممکن است خطر مرگ به همراه داشته باشد.

دلایل فتق ناف

پزشکان بین آن مادرزادی و اکتسابی تمایز قائل می شوند:

مادرزادی

در دوران رشد جنین، یک فتق ناف طبیعی (فیزیولوژیکی) “استاندارد” است: بدن جنین در این مرحله برای این که بتواند حلقه های روده کوچک که به سرعت در حال رشد اند را در خود جای دهد، هنوز خیلی کوچک است. هرچند این شرایط موقتی است و معمولا با رشد جنین از بین می رود. کودکان با فتق ناف متولد می شوند. این نوع فتق مادرزادی رایج ترین فرم آن با فراوانی 98  درصد است.

بیشتر بدانید: باد فتق در نوزادان و درمان های خانگی آن

اکتسابی

دیواره شکمی انسان دارای نقاط ضعف است که دلیل فتق دیواره شکمی می باشد. این هم در مورد نوزادان و هم بزرگسالان صدق می کند. ناف یک نقطه ضعیف معمول است به این دلیل که بند ناف به آن جا وصل شده است. بنابراین ناف کم و بیش حالت زخم دارد و فقط با پوست ماهیچه ای نازک پشتیبانی می شود.

در این نقطه ضعیف از بافت همبندی دیواره شکمی، با افزایش فشار یک شکاف ممکن است در حفره شکمی ایجاد شود – فاق ناف به وجود آید – افزایش فشار در حفره شکم می تواند به دلایل زیر اتفاق بیفتد:

• اضافه وزن
• بارداری
• سرفه
• بلند کردن اجسام سنگین
• آب آوردن شکم

غالباً این نوع فتق اکتسابی روی نوزادان نارس که از عفونت ریه رنج می برند و اغلب سرفه یا گریه می کند، تأثیر می گذارد. این، بار سنگینی بر دیواره شکمی قرار می دهد. افزایش فشار بر روی دیواره شکمی منجر به فتق ناف می شود.

اغلب در بزرگسالان اگر ناف مدت زمان زیادی تحت فشار باشد فتق ناف ایجاد می شود. زنان بین 40 تا 50 سال که معمولا چند دوره حاملگی را پشت سر گذاشته اند یا بافت همبندی ضعیف دارند اغلب دچار این عارضه می شوند. دیگر عوامل خطر برای این نوع فتق در بزرگسالان افزایش وزن، کاهش وزن شدید، آسیت و فعالیت شدید بدنی می باشد. کشیدن سیگار نیز تاثیر منفی می گذراد: این امر باعث اختلال در متابولیسم کلاژن و در نتیجه پایداری بافت همبند می شود که از دلایل فتق ناف است.

بارداری یکی دیگر از عوامل خطر است: فشار کودک در حال رشد در شکم و اندام های داخلی منجر به این نوع فتق می شود. یک فتق ناف کوچک معمولا هیچ گونه ناراحتی ایجاد نمی کند و بی خطر است، اغلب بعد از تولد ناپدید می شود و نیاز به درمان ندارد. انجام ژیمناسیتک نیز می تواند کمک کند زیرا باعث قوی شدن ماهیچه ها می شود. اگر شکاف بسته نشود و به جراحی نیاز باشد، نباید تا چند هفته بعد از تولد انجام شود.

بیشتر بدانید: فتق دیسک کمر؛ 7علامت، 5 عامل و 8 راه درمان!

در کودکان

این فتق اغلب در کودکان شایع است و معمولا بی خطر. به طور کلی خود به خود در مان می شود: حلقه ناف – نقطه ای که بند ناف از رحم عبور می کند – معمولاً بعد از تولد زخم می شود. با این حال  این اتفاق در حدود یک پنجم کلیه نوزادان رخ نمی دهد – شکاف در ناحیه ناف همچنان باقی می ماند.

با این که فتق تاف در کودکان شایع و اغلب بی خطر است اما والدین باید کودک شان را به متخصص نشان بدهند. اگر فتق ناف هیچ گونه عوارضی نداشته باشد دکتر آن را به عقب باز می گرداند. اگر حلقه عضلانی قوی تر شود، ابن فتق خود به خود درمان می شود. هرچند اگر قطر فتق ناف بیش از یک سانتی متر شود یا کودک درد داشته باشد جراحی صورت می گیرد.

آزمایشات و تشخیص

برای تشخیص معمولا دکتر بیمار را به صورت خوابیده معاینه می کند. او معمولا می تواند برآمدگی و پارگی را به خوبی حس کند. در 95 درصد بیماران فتق ناف به خوبی از بیرون قابل مشاهد است. به علاوه دکتر سعی می کند کیسه فتق را به داخل حفره شکم فشار دهد. این کار معمولا بدون هیچ مشکلی انجام می شود. اگر انجام این کار امکان پذیر نباشد ( غیر قابل انعطاف )، می تواند نشان دهنده یک هشدار باشد که اندام های شکمی جلو آمده و ممکن است جان فرد به خطر بیفتد. دکتر با نجام سونوگرافی تشخیص می دهد که فتق محبوس است یا خیر.

تشخیص از بیماری های دیگر

برآمدگی در ناحیه ناف همیشه فتق ناف نیست. گاهی اوقات به دلیل لیپوما است که یک تومور خوش خیم چربی است. علائم احتمالی این نوع فتق مانند درد شکمی می تواند نشانه بیماری های دیگر نیز باشد مانند: بیماری های التهابی روده مانند انتروکولیت (سندرم روده تحریک پذیر – روده بزرگ تحریک پذیر) یا انسداد روده (ایلئوس).

گاهی اوقات شکل دیگری از فتق، نسبت به فتق پشت ناف وجود دارد. که می تواند فتق اپی گاستریک (فتق دیواره شکمی بین ناف و استرنوم) یا یک فتق (parumbilical) باشد. حالت دوم فتق در کنار ناف است.

فتق ناف: پیشگیری

هر چیزی که ناحیه ناف را ضعیف کند می تواند خطر ابتلا به فتق را افزایش دهد. برای پیشگیری، نباید اضافه وزن داشته باشید یا از انجام فعالیت های شدید کاری خودداری کنید. وقتی اجسام سنگین بلند می کنید  باید مواظب باشید که فشار زیادی به دیواره شکمی تان وارد نشود. با انجام ورزش های خاص می توانید عضلات شکم و بدن تان را تقویت کرده و بدین صورت خطر ابتلا به فتق ناف را کاهش دهید.

بیشتر بدانید: فتق کشاله ران چیست؟ علائم، انواع و درمان آن