بیماری پنجم و بررسی علائم، عفونت، خطرات و روش های درمان آن

پوست سرخی عفونی یا بیماری پنجم از پنج بیماری دردسرساز است که می تواند همراه با سرخک، سرخجه، آبله مرغان و تب مخملک (تب سرخ) سبب ایجاد دانه پوستی شود.

دانه های پوستی حلقه ای از علائم مشخص بیماری پنجم یا روبلا در نظر گرفته می شوند. اما تنها در یک چهارم از بیماران رخ می دهند. علاوه بر این، ویروس سرخجه به طور مستقیم سبب ایجاد این دانه ها نمی شود بلکه این دانه ها به علت پاسخ ایمنی بدن به یک عامل بیماری زا رخ می دهند. دانه های پوستی تا یک یا دو هفته پس از عفونت با ویروس سرخجه مشهود نیستند. این دانه ها ابتدا روی پوست صورت (خصوصا گونه ها و پیشانی) ظاهر می شوند و سپس به دست ها و پاها منتشر می شوند. با شکل متقارنی که دارند، این دانه های موج دار می توانند شبیه پروانه به نظر برسند. در طول دوره بیماری، شکل این دانه ها می تواند تغییر کند. در برخی از کودکان، این دانه های پوستی با خارش همراهند.

بعد از چند روز، دانه های پوستی ناپدید می شوند. اما می توانند دوباره در طول دوره یک یا دو ماهه ظاهر شوند. این اتفاق می تواند ناشی از نور خورشید یا دمای بالا باشد.

 کم خونی و بیماری پنجم

از آن جایی که ویروس روبلا به پیش ماده گلبول های قرمز خون (اریتروبلاست) حمله می کند، کم خونی می تواند در بیماری پنجم رخ دهد. در نهایت، این پیش ماده از بین می رود. در نتیجه، رشد گلبول های قرمز خون به تاخیر می افتد و کم خونی رخ می دهد. کم خونی با این علائم ظاهر می شود:

• خستگی
• رنگ پریدگی پوست: خون مسئول رنگ پوست عادی است، در نتیجه افراد با کم خونی معمولا پوستی رنگ پریده دارند.
• افزایش سرعت نبض: برای اطمینان از این که سلول های بدن با وجود کم خونی اکسیژن کافی دریافت می کنند، قلب خون را سریع تر پمپ می کند.

بیشتر بخوانید: غذاهایی برای پیشگیری از کم خونی یا آنمی در خانه

خطرات بیماری پنجم

در موارد شدید، کم خونی ناشی از بیماری پنجم می تواند تبدیل به یک بحران به نام کم خونی آپلاستیک شود. این اختلال شامل توقف کامل تولید خون است، در نتیجه افراد مبتلا به این اختلال به ترانسفیوژن خون (انتقال خون) وابسته هستند. افرادی که سلول های خونی شان به علت سایر بیماری ها (همچون تالاسمی و کم خونی سلول داسی شکل) دوره کوتاهی از زندگی دارند یا افرادی که سیستم ایمنی شان قادر به مقابله موثر با ویروس نیست مستعد کم خونی آپلاستیک هستند.

عفونت روبلا در دختران و زنان جوان می تواند منجر به پلی آرتریت (برای مثال التهاب چندین مفصل) شود. زانو، مچ پا و مفاصل انگشتان دست اغلب تحت تاثیر قرار می گیرند. این واکنش التهابی یک عکس العمل غلط سیستم ایمنی است اما معمولا به خودی خود برطرف می شود و به درمان خاصی نیاز ندارد.

انتقال بیماری پنجم

این ویروس معمولا از طریق عفونت ناشی از ذرات تنفسی (هنگام عطسه، سرفه و فوت کردن) منتشر می شود. فرد آلوده ذرات تنفسی کوچک را در اتاق پراکنده می کند که در این ذرات تنفسی کوچک، ویروس قرار دارد. سایر افراد نیز ممکن است این ذرات را تنفس کنند و آلوده شوند. ذرات بزاق که حاوی ویروس هستند می توانند روی پوست و اجسام نیز قرار بگیرند. عامل بیماری زا تا حد زیادی ثابت است و می تواند مدت طولانی دوام داشته باشد. اگر با فرد آلوده دست دهید، دسته کثیف در یا اسباب بازی آلوده را لمس کنید، این ویروس می تواند منتقل شود.

دوره نهفتگی بیماری پنجم

بیماری پنجم فورا بعد از آلوده شدن فرد، قابل تشخیص نیست. بین عفونت و ظاهر شدن علائم، معمولا دوره ای کمتر از ۲ هفته است. به این دوره، دوره نهفتگی می گویند.

دوره مسری بودن این بیماری

افرادی که تحت تاثیر قرار گرفته اند، چند روز بعد از عفونت و حتی قبل از ظهور دانه ها آلوده هستند (البته ممکن است دانه ای ظاهر نشود). به محض ظهور دانه ها، خطر عفونت وجود ندارد.

مسری بودن حتی قبل از ظهور علائم سبب می شود که عفونت ناشی از بیماری پنجم در مهدکودک و مدرسه خیلی رایج باشد. کودکانی که تحت تاثیر قرار گرفته اند معمولا اوایل عفونت در خانه نمی مانند چون عفونت مشخص نیست. به همین علت است که شاهد مسری بودن این ویروس (خصوصا در زمستان و بهار) هستیم. بعد از عفونت، افرادی که تحت تاثیر قرار گرفته اند، تا آخر عمر نسبت به بیماری ایمن خواهند بود.

بیماری پنجم در بزرگسالان و نوجوانان

به عنوان یک بیماری در کودکی، بیماری پنجم به ندرت بزرگسالان را تحت تاثیر قرار می دهد. با توجه به آزمایش خون، ۶۰ تا ۷۰ درصد از تمام افراد ۳۰ ساله در حال حاضر نسبت به این عفونت در امان هستند. این افراد قبلا با پاروویروس B19 تماس داشته اند (اغلب در کودکی) و نسبت به آن ایمن شده اند.

افراد بزرگسالی که با بیماری پنجم عفونی شده اند، به ندرت دانه های پوستی که کودکان تجربه می کنند را مشاهده می کنند. بیشتر بیماران بزرگسال (خصوصا زنان جوان) دچار التهاب حاد در چندین مفصل (پلی آرتریت) می شوند. علائم پلی آرتریت شبیه علائم آرتریت روماتوئید هستند. برای ایجاد تمایز میان پلی آرتریت و آرتریت روماتوئید، پزشک می تواند عامل روماتوئید را در خون بیماران بررسی کند. اگر جواب مثبت بود، احتمالا فرد آرتریت دارد. اما اگر عامل روماتوئید منفی بود و پادتن های خاصی در مقابل ویروس بیماری پنجم در خون یافت شوند، پلی آرتریت ناشی از بیماری پنجم است.

همچون سایر بیماری های کودکی، این عفونت می تواند سبب بروز علائم شدید و غیر معمول در بزرگسالان شود و درمان آن می تواند دشوار باشد. این بیماری می تواند برای زنان باردار و زنان با سیستم ایمنی ضعیف شده خطرناک باشد. زنان باردار و زنانی که در تماس نزدیک با زنان باردار هستند باید از خطرات عفونت آگاه باشند، از عفونت پیشگیری کنند و تماس خود با افراد آلوده را کاهش دهند.

بیماری پنجم در نوجوانان

این بیماری در مقایسه با کودکان، خود را به شکل مختلفی در افراد جوان نشان می دهد. این بیماری در نوجوانان سبب ایجاد دانه های پوستی می شود که محدود به مچ دست ها و مچ پاها هستند. جراحت و زخم پوستی با دانه های پوستی متفاوت است. تفاوت آن ها در این است که دانه های پوستی دانه های قرمز کوچک یا جوش هایی روی پوست هستند.

بیماری پنجم در دوره بارداری

دو سوم از زنانی که در سنین بچه دار شدن هستند، نسبت به این عامل بیماری زا ایمن هستند. این خبر خوبی است زیرا اگر زن باردار با ویروس روبلا آلوده شود، این موضوع می تواند تاثیرات جدی روی جنین داشته باشد.

درست است که پاروویروس B19 سبب هیچ گونه بدشکلی و ناتوانی مستقیمی نمی شود؛ اما می تواند از طریق جفت وارد جریان خون کودک شود، سلول ‌های بنیادی خونساز را آلوده کند و سبب کم خونی شود. این امر در ذخیره اکسیژن و مواد مغذی و انتقال آن ها به جنین تداخل ایجاد می کند. اگر به وجود سرخجه شک داشته باشید، بارداری باید با سونوگرافی تحت نظر گرفته شود. در نتیجه، با مشاهده اولین علائم کاهش جریان خون به جنین اقداماتی باید انجام شوند تا با این مشکل مقابله شود.

دلایل و عوامل مخاطره آمیز در بیماری‌پنجم

پاروویروس B19، کوچک ترین ویروس بیماری زای انسانی شناخته شده است که می تواند سبب بروز بیماری در انسان ها شود. پاروویروس B19 ساختار سطحی اریتروبلاست (پیش ماده گلبول های قرمز) را تشخیص می دهد و به این سلول ها نفوذ می کند. برخی از افراد این ساختار مخصوص را در سلول های خونی خود ندارند. در نتیجه از زمان تولد نسبت به پاروویروس در امان هستند.

عوامل بیماری زا گسترده و مسری هستند. علت این موضوع این است که افراد آلوده می توانند تنها چند روز پس از عفونت و حتی قبل از ظهور دانه ها، این ویروس را به دیگران منتقل کنند. این ویروس به میزان زیادی ثابت است و می تواند برای مدت طولانی بیرون از بدن دوام بیاورد. به همین علت احتمال انتشار آن بالاست. البته پاروویروس به اندازه سرخک، سرخجه و ویروس آبله، عفونی نیست. علاوه بر این، این ویروس می تواند سبب عفونت بدون ضرری شود که در بسیاری از موارد سبب بروز هیچ علائمی نخواهد شد. هیچ واکسنی در مقابله با پاروویروس B19 وجود ندارد. تنها راه محافظت از خودتان در برابر عفونت، پرهیز از تماس نزدیک با فرد آلوده و شستشوی منظم دست هاست.

آزمایش و تشخیص بیماری پنجم

پزشکان معمولا روبلای حلقه ای را بر اساس دانه های پوستی تشخیص می دهند. اگر علائم نامشخص بودند یا اگر بیماران دانه های پوستی نداشتند، آزمایش خون می تواند به تایید تشخیص کمک کند. در خون فرد آلوده، پادتن هایی در مقابله با ویروس سرخجه یا خود ویروس سرخجه یافت می شود.

حتی سال ها بعد از عفونت با بیماری پنجم، پادتن های خاصی در مقابله با عامل بیماری زا هنوز در خون فرد آسیب دیده جریان دارند. به همین دلیل زنانی که می خواهند بچه دار شوند می توانند قبل از بارداری یک آزمایش خون انجام دهند تا مشخص شود که آیا تا به حال با عامل بیماری زا در تماس بوده اند یا این که نسبت به ویروس سرخجه ایمن هستند یا نه. تنها در موارد نادر پزشک از نمونه مغز استخوان استفاده می کند. اگر فرد در بدن خود ویروس سرخجه را داشته باشد، پاروویروس B19 در نمونه او دیده می شود.

بیشتر بخوانید: بیماری های پوستی چه علائمی دارند و چگونه میتوان آنها را درمان کرد؟

درمان بیماری ‌پنجم

در بیشتر موارد این اختلال به خودی خود بهبود می یابد و به درمانی نیاز ندارد. تارگت تراپی با داروی ضد ویروس برای عفونت پاروویروس B19 در دسترس نیست. در موارد شدیدتر فرد می تواند تلاش کند که شدت علائم را کاهش دهد.

پزشکان اغلب داروهایی برای مقابله با تب و درد تجویز می کنند. کمپرس سرد به خارشی که همراه با دانه های پوستی رخ می دهد کمک می کند. در موارد شدید کم خونی، به انتقال خون نیاز است. بیماران با سیستم ایمنی ضعیف گاهی پادتن های خاصی دریافت می کنند تا به بدن در مقابله با عامل بیماری زا کمک کنند. اما این درمان پر هزینه است و تنها در مواردی که کم خونی شدید است نیاز است.

 دوره بیماری و پیش بینی بهبود در این بیماری

دوره بیماری پنجم می تواند متفاوت باشد. خیلی از افراد اصلا متوجه عفونت نمی شوند در حالی که سایر افراد علائمی نظیر آنفولانزا خواهند داشت که با دانه های پوستی همراه است. خصوصا در زنان جوان، سرخجه می تواند سبب درد مفاصل شود.

پیش بینی بهبود برای سرخجه نسبتا خوب است. معمولا بدن به تنهایی برای مقابله با عفونت تلاش می کند. با این حال زنان باردار، افراد با سیستم ایمنی ضعیف و افراد دچار کم خونی بیشتر در معرض عوارض جانبی ناشی از سرخجه هستند.

نگاه اجمالی به بیماری پنجم

دلیل:

پاروویروس B19

علائم:

اغلب هیچ علائمی و گاهی دانه های پوستی قرمز روشن، علائم شبیه آنفولانزا، در کودکان خارش پوست، در زنان جوان درد مفاصل

عفونت:

معمولا با ذرات ریز عفونی، به ندرت با لکه های عفونی

تشخیص:

دانه های پوستی، تست خون، در صورت لزوم نمونه مغز استخوان

عفونت ناشی از عامل بیماری زای پاروویروس B19، در سه چهارم از تمام موارد تشخیص داده نمی شود. تنها تعداد کمی از افرادی که عفونی شده اند، علائم سرخجه را از خود نشان می دهند. این علائم می توانند متفاوت باشند. دانه های پوستی، علائم شبیه آنفولانزا (همچون تب، سردرد و درد عضلات) و کم خونی می توانند با هم و یا به تنهایی رخ دهند.

درمان:

سرخجه (روبلا) حلقه ای اغلب به خودی خود بهبود پیدا می کند. علاوه بر این، علائم می توانند کاهش پیدا کنند. هیچ واکسن یا دارویی در مقابل این ویروس در دسترس نیست.

پیش بینی بهبود:

معمولا خوب، موارد شدید در زنان باردار و افراد با سیستم ایمنی ضعیف رخ می دهند.