خاکشیر چیست ؟
خاکشیر (flixweed) که نام علمی آن descrainia Sophia می باشد، گیاهی دارویی و به صورت علفی و بوته ای یک یا دوساله با طبع سرد و تر می باشد. این گیاه خودرو بوده که با ارتفاع ۲۰ سانتی متر تا یک متر و گل های زرد رنگ است که در قسمت های پایین کرک دار و در قسمت های بالا بدون کرک و گاهی دارای انشعاباتی می باشد.
خاکشیر در ایران به ویژه رشته کوه های البرز و مناطق شمالی ایران،اروپا، شمال آفریقا، افغانستان، پاکستان، هند و چین، در بیابان ها و جنگل ها رشد می کند. این گیاه دو نوع دارد که یک نوع آن دانه های قرمز رنگ و ریز داشته و مزه ی آن تلخ می باشد و نوع دیگر آن دانه های قهوه ای یا قرمز تیره تر و بزرگتری را دارا بوده و مزه ی آن شیرین می باشد.
خاصیت اصلی در دانه ها وجود دارد که پس از رسیدن میوه در ماه مرداد و یا شهریور جمع اوری می شود. گیاه خاکشیر از زمان قدیم تا کنون به منظورهای مختلفی استفاده می شود که در ادامه به بررسی کامل آن خواهیم پرداخت.
مطابق با تحقیقات سایت رویکا www.royka.ir خاکشیر از حدود سال 1307 قمری اولین بار در ایران مورد استفاده ایرانیان قرار میگرفت اما این استفاده بصورت خودسرانه انجام نشد و ابوعلی سینا دانشمند بزرگ ایران باستان اولین نسخه برای پیرمردی جهت درمان یبوست ارائه داد و سپس بصورت گسترده در میان ایرانیان آن دوره مورد استفبال قرار گرفت . رفته رفته دانشمندان طب سنتی بزرگی همچون ایواکوما از ژاپن نیز به بررسی مزایای این گیاه پرداختند و اطلاعات بسیاری را در اختیار مجامع بین الملل قرار دادند . پس از ایواکوما و افراد بسیاری به بررسی خواص خاکشیر پرداختند از جمله این محققان میتوان به یونگ مینگ کانگ از چین اشاره کرد که برای اولین بار داروی زخم معده را خاکشیر اعلام نمود . گفتنی است که تحقیقات یونگ مینگ کانگ بصورت قطعی به نتیجه محققان طب مدرن نرسیده است بطوریکه برخی آنرا برای زخم و التهاب معده مضر می دانند ، اما بسیاری از نظریه آنها را دانشمندان طب نوین نیز تایید نموده اند، ما در این مقاله میخواهیم هر آنچه را که طب سنتی و طب نوین که باهم به خواص قطعی و به جنبه های فیتوشیمیایی آن پی برده اند مورد بررسی قرار دهیم.
ترکیبات شیمیایی خاکشیر
- اسیدهای چرب:
- ویتامین ها
- مواد معدنی:
- گلوکز اینولات ها:
- پروتئین
- صمغ
- ترکیبات ازت دار
- موسیلاژ : این ماده در تماس با آب حالت ژلاتینی و در نتیجه حجیم شدن پیدا می کند که دارای خاصیت نرم کنندگی، چسبندگی و ضد التهابی می باشد.
- چربی
ارزش غذایی (100 گرم) خاکشیر
کالری: 0 پروتئین: 27.5 گرم چربی: 33 گرم فیبر: 0
فواید خاکشیر
- درمان گرمازدگی
در فصل تابستان معمولا ممکن است در صورت قرار گیری طولانی مدت در معرض آفتاب و گرما دچار گرمازدگی شویم، خاکشیر می تواند با کاهش دمای بدن جهت درمان و یا پیشگیری از گرمازدگی موثر واقع شود.
- رفع تشنگی
یکی از مهم ترین خواص خاکشیر رفع تشنگی با تامین آب مورد نیاز بدن می باشد به این دلیل که دانه های خاکشیر در دستگاه گوارش قابلیت جذب آب تا چند برابر ظرفیت خودشان را دارند و پس جذب این آب، به تدریج آن را به بدن باز می گردانند و آب مورد نیاز بدن را در مدت زمانی طولانی تامین می کنند.
- افزایش وزن
مصرف خاکشیر در هنگام ناشتا بودن، موجب تقویت معده و همچنین افزایش اشتها خواهد شد.
برای افزایش تاثیر آن می توان خاکشیر را در کنار شیر تازه مصرف نمود.
- کاهش وزن
برعکس مورد قبل خاکشیر با بهبود بخشیدن به حرکات روده سبب پاکسازی و سم زدایی و افزایش دفع چربی بدن شده و از این طریق به کاهش وزن کمک می کند.
برای کاهش وزن نیز می توان صبح ناشتا مقداری خاکشیر را با آب ولرم نوشید. البته توجه شود که بدون شکر و یا مقدار بسیار کم شکر مصرف شود زیرا شکر به دلیل دارا بودن کالری بالا خود عاملی برای افزایش وزن خواهد بود.
- درمان تب
خاصیت ضدمیکروبی خاکشیر که به علت وجود ایزوتیوسیانات ها می باشد سبب درمان تب شود.
همچنین به دلیل اینکه خاکشیر می تواند دمای بدن را کاهش دهد و بنابراین جهت درمان تب نیز می توان از آن استفاده نمود.
- دفع سنگ کلیه
خاصیت دیورتیک خاکشیر سبب افزایش تولید ادرار و درنتیجه دفع سنگ کلیه می شود.
می توان شربت آن را با مقداری ترنجبین تهیه نمود و روزانه یک لیوان از آن را مصرف کرد.
برای تهیه آن ۳قاشق ترنجبین را در یک لیوان به مدت پنج ساعت خیس نموده و صاف کنید، سپس آن را با دو قاشق غذاخوری مخلوط نموده و بنوشید.
- درمان یبوست
طبق مطالعات فارماکولوژیکی صورت گرفته خاکشیر دارای صمغ و موسیلاژ می باشد که با جذب آب متورم می شوند و ژل حجیمی را به وجود آورده که می تواند با خاصیت نرم کننده ای که دارد و با افزایش حرکات روده سبب سهولت در خروج مدفوع و اثر ملین آن شده، بنابراین به پیشگیری و حتی درمان یبوست کمک کند که برای این منظور بهتر است شربت آن را با آب گرم تهیه نمود.
زنان باردار با توجه به اینکه بیشتر دچار کم آبی بدن و درنتیجه یبوست می شوند نیز با مشورت پزشک می توانند از خاکشیر استفاده کنند.
از خاکشیر برای درمان یبوست در کودکان نیز میتوان استفاده کرد البته برای کودکان زیر سه سال حتما باید با مشورت پزشک مصرف گردد.
- درمان اسهال
در صورتی که خاکشیر با مقداری شکر و آب خنک مخلوط شده و مصرف شود، می تواند به پاکسازی روده ها از سموم و مواد زائد گشته و اسهال را نیز درمان کند.
جهت مصرف خاکشیر برای این منظور ابتدا باید مقداری از آن را بو داده و با آب و عسل مخلوط کرده و سپس میل کنید.
- از بین بردن بوی بد دهان
خاکشیر با دارا بودن خاصیت سم زدایی می تواند خلط های موجود در سیستم تنفسی را سم زدایی نموده و از این طریق به از بین بردن بوی بد دهان کمک کند.
- درمان فشار خون
استفاده موضعی از خاکشیر می تواند سبب تسکین درد شود به این صورت که مقداری از آن را کوبیده و کم کم به آن آب اضافه کنید و هم بزنید تا به صورت خمیری شکلی در آید سپس آن را روی قسمت های مورد نظر ضماد نمایید.
- درمان کبد چرب
مصرف بیش از حد چربی های اشباع، برخی قندها، داروهایی نظیر تتراسایکلین، راکوتان و... سسب بیماری کبد چرب می شوند که در این حالت، چربی بدن به پنج تا ده درصد میرسد که در این حالت فرد دچار بی حالی، بی اشتهایی، کاهش وزن،خارش و تورم پاها و... خواهد شد.
خاکشیر به دلیل دارا بودن خاصیت دیورتیک (ادرار آوری) طبیعی می تواند چربی های اضافه کبد را پاکسازی نموده و دفع کند و به درمان بیماری کبد چرب کمک کند.
- کمک به زایمان طبیعی
استفاده از خاکشیر در ماه های پایانی دوران بارداری می تواند سبب باز شدن دهانه رحم و در نتیجه سهولت زایمان طبیعی شود.
به شرطی که حتما با مشورت پزشک مصرف شود.
- درمان جوش صورت
خاصیت ضدباکتریایی خاکشیر سبب پاکسازی پوست و از بین بردن جوش های صورت می شود.
برای این منظور می توان دو قاشق غذاخوری از آن را با نصف فنجان عرق کاسنی و نصف فنجان عرق شاتره مخلوط کرده و مصرف نمود.
- از بین بردن لک های صورت
خاکشیر می تواند با از بین بردن سمومی که سبب تیرگی پوست و ایجاد لک شده اند لک های صورت را بهبود بخشد و سبب روشن شدن رنگ پوست شود.
جهت تاثیرگذاری بیشتر می توان آن را به همرا ترنجبین مصرف نمود.
- درمان بواسیر و واریس
در صورت مصرف خاکشیر در همان ابتدای بروز بیماری هایی چون بواسیر و واریس، می تواند آنها را به طور کامل درمان کند. البته در صورت مصرف آن پس از گذشت مدتی از بیماری هم می تواند در جلوگیری از پیشرفت بیماری نقش مهمی داشته باشد.
- تقویت قوای جنسی آقایان
در صورتی تقویت قوای جنسی در آقایان به کمک خاکشیر صورت می گیرد که ضعف آن به علت غلبه سودا ایجاد شده باشد. که خاکشیر می تواند به اصلاح مزاج و درمان ناباروری در آقایان کمک بسیاری کند.
- درمان التهابات مجاری ادراری و کلیوی
گاهی اوقات بر اثر سنگ کلیه و موارد دیگر مجاری ادراری ملتهب می شود که جهت درمان آن می توان از خاکشیر استفاده نمود.
- تسکین بیماری های ناشی از کمبود ویتامین
100 گرم خاکشیر تازه دارای 48 میلی گرم ویتامین C است (80٪ میزان توصیه شده روزانه ویتامین C). ویتامین C یک آنتی اکسیدان قوی است که به بدن انسان در ایجاد مقاومت در برابر عوامل عفونی کمک می کند و رادیکال های آزاد اکسیژن مضر را از بین می برد.
- درمان شوره سر
در صورتی که اختلال در عملکرد کبد سبب ایجاد شوره ی سر شده باشد (عدم توانایی کبد در دفع سموم بدن از راه های معمول و دفع این گونه مواد از طریق سر به صورت شوره) مصرف خاکشیر می تواند با بهبود عملکرد کبد، سبب از بین بردن شوره های سر شود.
- درمان گلو درد و سرما خوردگی
موسیلاژ موجود در خاکشیر، در تماس با آب حالت ژلاتینی و در نتیجه حجیم شدن پیدا می کند که دارای خاصیت نرم کنندگی و ضدالتهابی بوده و سبب نرم کردن و از بین بردن درد و التهابات گلو، در دوران سرماخوردگی می شود.
- کنترل ضربان قلب
در مقالات علمی رویکا آمده است که برگهای خاکشیر حاوی مقدار زیادی مواد معدنی مانند منگنز ، کلسیم ، پتاسیم ، منیزیم ، مس و روی هستند. پتاسیم یکی از اجزای مهم مایعات سلول و بدن است که به کنترل ضربان قلب و فشار خون کمک می کند. بدن از منگنز و مس به عنوان عامل تولید آنزیم آنتی اکسیدان ، سوپراکسید دیسموتاز استفاده می کند.
- درمان مسمومیت
جهت ایجاد تهوع و قی کردن بیمار و رفع مسمومیت، پنج گرم خاکشیر را با گلاب و آب خالص جوشانده و مقدار کمی از آن را به فرد مسموم می دهیم تا از طریق قی کردن بتواند مسمویت را رفع کند. این عمل را چند بار تکرار می کنیم.
- بهبود آلرژی و حساسیت ها
جهت جلوگیری از آلرژی کافیست یک قاشق غذاخوری از آن را با یک لیوان آب سیب طبیعی ترکیب نموده و ۲ الی ۳ بار در روز میل نمایید.
از دیگر فواید خاکشیر می توان به موارد زیر اشاره کرد:
- از بین بردن دل ضعفه
- بهبود بیماری هایی چون نقرس،ورم گوش و دستگاه تناسلی
- خنک کننده در بیماری هایی چون حصبه و آبله مرغان و تیفوئید
- بهبود زخم ها و جراحات
- درمان اگزما
- درمان ریزش مو (در صورتی که ناشی از سوء مزاج باشد)
- از بین بردن ترشحات زنانه و اب آوردن نسوج
- دفع کرم
- برطرف نمودن التهاب کلیه
- درمان سرخک و مخملک
- باز کردن گرفتگی صدا
- درمان ورم لوزه ها
- درمان زکام
- از بین بردن کهیر و التهابات پوست
روش شستن خاکشیر
ابتدا آن ها را در ظرفی ریخته و مقداری آب به آن اضافه می کنیم تا به خوبی دانه های آن از هم جدا شوند. سپس کمی صبر می کنیم تا خاکشیرها ته نشین شده و برگ های آن روی سطح آب قرار گیرند. پس از آن آب را خالی کرده تا برگ ها بروند و مجددا ظرف را آب می کنیم و این کار را تا زمانی که برگی روی سطح آب قرار نگیرد انجام می دهیم.
سپس مقداری آب به آن افزوده و هم میزنیم، ظرف دیگری برداشته و خاکشیر ها را به آرامی درون ان منتقل میکنیم تا شن های موجود در خاکشیرها ته ظرف اولیه باقی بماند. این کار را نیز تا زمانی که دیگر شنی نماند انجام می دهیم.
بهترین زمان مصرف خاکشیر صبح و ناشتا و یا در طول روز هم زمانی که معده خالیست می باشد که بتواند بهترین اثرگذاری را به ارمغان آورد.
روش های مصرف خاکشیر
- شربت
پس از شستشوی مناسب خاکشیر می توان آن را با مقداری آب، زعفران یا آبلیمو و گلاب و شکر مخلوط نموده و سپس مصرف نمود.
- جوشانده
یکی از راه های مصرف خاکشیر دمنوش آنمی باشد که پس از شستشوی آن، مقداری آب را با آن مخلوط نموده و ۱۰ دقیقه می جوشانیم.
- ضماد
در این مورد که به صورت موضعی خاکشیر مصرف می شود، باید مقداری از آن را کوبیده و به آرامی به آن آب افزوده و هم بزنیم تا به صورت خمیری دراید سپس در محل مورد نظر مصرف کنیم.
عوارض و مضرات خاکشیر
- عدم شستشوی مناسب خاکشیر، ممکن است دچار سنگ کلیه شود
- افرادی که دچار زخم معده و یا ورم معده هستند بهتر است از مصرف خاکشیر خودداری نمایند
- بهتر است در ۳ماه اول بارداری مصرف نشود (پس از آن هم با مشکرت پزشک مصرف گردد) چراکه ممکن است به دلیل باز شدن دهانه رحم که یکی از خواص خاکشیر می باشد، سقط جنین اتفاق بیفتد
- استفاده بیش از حد و طولانی مدت از خاکشیر سبب افزایش احتمال ابتلا به مگاکولون(انبساط روده بزرگ و در نتیجه عدم توانایی دفع مدفوع و گاز از بدن) می شود. همچنین ممکن است روده ها تنبل شوند و بدون ماده ملین نتوانند عمل دفع را انجام دهند
- به دلیل اینکه خاکشیر طبع سرد و تر دارد، افرادی که به آرتروز و یا روماتیسم مبتلا هستند بهتر است آن را همراه با عسل و یا عرق نعناع مصرف نمایند
- برای کودکان زیر سه سال مصرف نشود و در صورت مصرف ابتدا آن را صاف نموده و فقط آب آن را به کودک بدهید
- افرادی که با مصرف خاکشیر دچار سردرد می شوند، باید آن را به همراه کتیرا مصرف کنند
- در دوران شیردهی، زیاده روی در مصرف خاکشیر می تواند سبب دل درد و ایجاد نفخ در مادر و نوزاد شود