گروه ترجمه/ فرزانه پاشایی: اسهال – حرکات روده ای منبسط، آبکی و معمولا متداوم- مشکلی شایع است. خبر خوش این است که اسهال معمولاً طولانی نیست و نهایتا چند روز طول می کشد. اما، اگر اسهال برای هفته ها به صورت مداوم وجود داشت، نشان از مشکل بزرگتری است. اگر برای هفته هاست که مبتلا به اسهال هستید، ممکن است به بیماری هایی مانند اختلال روده تحریک پذیر یا یک مشکل جدی تر مانند عفونت مداوم یا بیماری التهابی روده مبتلا باشید.
علائم اسهال کدامند؟
علائم و نشانه های مرتبط با اسهال معمولا عبارتند از:
- مدفوع سست و آبکی
- انقباظ شکم
- درد شکم
- تب
- وجود خون در مدفوع
- وجود مخاط در مدفوع
- نفخ شکم
- حالت تهوع
- نیاز فوری به تخلیه روده
به چه دلایلی دچار اسهال می شویم؟
بیماری ها و مشکلات مختلفی باعث اسهال می شوند:
- ویروس ها از جمله ویروس هایی که می توانند باعث اسهال شوند می توان به ویروس نورواک، ویروس سیتومگالو و هپاتیت ویروسی اشاره کرد. روتاویروس دلیل شایع اسهال حاد در کودکان است. ویروس عامل بیماری کرونا ویروس 2019 (COVID-19) نیز با علائم گوارشی، از جمله حالت تهوع، استفراغ و اسهال همراه است.
- باکتری ها و انگل ها. غذا یا آب آلوده می تواند باعث سرایت باکتری ها و انگلی ها به بدن شود. اسهال ناشی از باکتری و انگلی هنگام سفر به کشورهای در حال توسعه، اغلب اسهال مسافرتی نامیده می شود. کلستریدیوم دیفیسیل باکتری دیگری است که می تواند باعث عفونت های جدی شده و عامل ایجاد اسهال باشد. همچنین ممکن است پس از طی کردن دوره مصرف آنتی بیوتیک یا در طول مدت بستری در بیمارستان ایجاد شود.
- داروهای زیادی از جمله آنتی بیوتیک ها می توانند باعث ایجاد اسهال شوند. آنتی بیوتیک ها باکتری های مفید و مضر را از بین می برند و این امر باعث تداخل تعادل طبیعی باکتری ها در روده می شود. دیگر داروهایی که باعث اسهال می شوند، داروهای سرطانی و آنتی اسیدهای حاوی منیزیم هستند.
- عدم تحمل لاکتوز. لاکتوز قندی است که در شیر و سایر محصولات لبنی وجود دارد. افرادی که در هضم لاکتوز مشکل دارند پس از مصرف محصولات لبنی دچار اسهال می شوند. عدم تحمل لاکتوز با افزایش سن افزایش می یابد زیرا با افزایش سن سطح آنزیمی که به هضم قطره لاکتوز کمک می کند کاهش می یابد.
- فروکتوز. فروکتوز قندی است که به صورت طبیعی در میوه ها و عسل وجود دارد. این ماده گاهی به منظور شیرین سازی به برخی از نوشیدنی ها افزوده می شود؛ که این امر در افرادی که در هضم فروکتوز مشکل دارند، می تواند منجر به اسهال شود.
- شیرین کننده های مصنوعی. سوربیتول و مانیتول – شیرین کننده های مصنوعی موجود در آدامس ها و سایر محصولات فاقد شکر – در برخی افراد باعث اسهال می شوند.
- عمل جراحی. جراحی های برداشتن شکم یا کیسه صفرا گاهی باعث اسهال می شوند.
- سایر اختلالات گوارشی. اسهال مزمن دارای دلایل دیگری مانند بیماری کرون، کولیت اولسراتیو، بیماری سلیاک، کولیت میکروسکوپی و سندرم روده تحریک پذیر می باشد.
اسهال در بدن چه عوارضی دارد؟
اسهال باعث کم آبی بدن می شود و این مشکل در صورت تداوم و عدم درمان می تواند کشنده باشد. کم آبی بدن در کودکان، افراد مسن و افرادی که دارای سیستم ایمنی پایین هستند تهدید کننده است.
اگر علائم کم آبی جدی وجود دارد، به مراکز درمانی مراجعه کنید.
علائم کم آبی بدن در بزرگسالان بر اثر اسهال
- تشنگی شدید
- خشکی دهان یا پوست
- کم بودن مقدار ادرار
- ضعف، سرگیجه
- خستگی
- ادرار تیره رنگ
چگونه از اسهال ویروسی پیشگیری کنیم؟
مرتبا دست های خود را بشویید تا از گسترش اسهال ویروسی جلوگیری کنید. برای اطمینان از شستن مناسب دست ها:
- دستان خود را قبل و بعد از آماده سازی و صرف غذا بشویید. دستان خود را پس از لمس گوشت خام، استفاده از توالت، تعویض پوشک، عطسه، سرفه و خالی کردن بینی بشویید.
- حداقل 20 ثانیه با صابون بشویید. پس از برداشتن صابون، دستان خود را به مدت 20 ثانیه به هم بمالید.
- ضدعفونی کننده های الکی جایگزین شستن دست ها نمی شوند و تنها در صورتی که به سینک دستشویی دسترسی ندارید، از محلول ضدعفونی کننده استفاده کنید. ضدعفونی کننده را همانند لوسیون بر روی دست ها بمالید و مطمئن شوید که پشت و روی دست ها کاملا آغشته شده اند. از محصولی استفاده کنید که حداقل شامل 60 درصد الکل باشد.
چگونه از اسهال مسافرتی پیشگیری کنیم؟
اسهال اغلب در افرادی که به کشورهایی سفر می کنند که در آن ها بهداشت رعایت نمی شود یا غذای سالم و بهداشتی وجود ندارد، ایجاد می شود. به منظور کاهش خطر:
- به غذاهایی که می خورید توجه کنید. غذاهای داغ و پخته شده بخورید. از مصرف میوه ها و سبزیجات خام مگر در مواردی که بتوانید پوست آن ها را جدا کنید، اجتناب کنید. همچنین از مصرف گوشت خام یا نیمه پخته و غذاهای لبنی خودداری کنید.
- به نوشیدنی ها توجه داشته باشید. از آب بطری، نوشابه و آبمیوه ای که در بطری اصلی خود قرار دارد، بنوشید. از مصرف آب لوله کشی و یخ های خانگی خودداری کنید. حتی برای مسواک زدن نیز از آب معدنی استفاده کنید. هنگام دوش گرفتن دهان خود را بسته نگه دارید.
- نوشیدنی های تهیه شده با آب جوشانده شده مانند قهوه و چای خطر کمتری به همراه دارند. فراموش نکنید که الکل و کافئین باعث تشدید اسهال و کم آبی بدن می شوند.
- در مورد مصرف آنتی بیوتیک ها از پزشک خود اطلاعات کسب کنید. اگر برای مدت زمان زیادی قصد سفر به کشور در حال توسعه ای را دارید، حتما از پزشک خود در مورد مصرف آنتی بیوتیک ها سوال کنید.
درمان اسهال و دلپیچه با مصرف قرص یا مایعات؟
در بیشتر موارد اسهال به خودی خود و پس از چند روز برطرف می شود. اگر با تغییر شیوه زندگی و امتحان کردن داروهای خانگی بهبود پیدا نکردید، به پزشک مراجعه کنید تا علت و درمان دقیق ویروس را در اختیار شما قرار دهد.
مصرف آنتی بیوتیک در اسهال ویروسی بی اثر است!
آنتی بیوتیک ها ممکن است به درمان اسهال ناشی از باکتری یا انگل کمک کنند. اگر عامل ایجاد اسهال ویروسی باشد، آنتی بیوتیک ها کمکی نمی کنند.
درمان جایگزینی مایعات برای رفع اسهال
پزشک به احتمال زیاد به شما توصیه می کند که مایعات و نمک ها را جایگزین غذای اصلی کنید. برای بیشتر بزرگسالان، این تجویز با نوشیدن آب یا آبغوره همراه است. اگر نوشیدن مایعات معده شما را آزرده می کند یا باعث استفراغ می شود، پزشک استفاده از سرم را تجویز می کند.
نوشیدن آب روش خوبی برای جایگزینی مایعات است، اما حاوی املاح و الکترولیت ها یا مواد معدنی مانند سدیم و پتاسیم که برای داشتن عملکرد صحیح ضروی است، نیست. با نوشیدن آب میوه به حفظ پتاسیم یا خوردن سوپ به حفظ سدیم و به طور کلی به پایداری سطح الکترولیت بدن خود کمک کنید. اما برخی از آب میوه ها مانند آب سیب باعث تشدید اسهال می شوند.
به منظور جلوگیری از کمبود آب در کودکان یا جایگزینی مایعات از دست رفته، از پزشک خود در مورد استفاده از محلول آب رسانی دهانی مانند پدیالیت اطلاعات کسب کنید.
سبک زندگی و درمان های خانگی اسهال
اسهال اغلب بدون درمان رفع می شود. برای کنترل شرایط تا برطرف شدن کامل مشکل از موارد زیر پیروی کنید:
- مایعات شفاف زیادی از جمله آب، آبغوره و آب میوه بنوشید. از مصرف کافئین و الکل دوری کنید.
- غذاهای نیمه جامد و کم فیبر را کم کم به برنامه غذایی خود اضافه کنید تا واکنش های روده را به حالت عادی باز گردانید. نان تست، تخم مرغ، برنج یا مرغ غذاهای مناسبی هستند.
- به مدت چند روز از مصرف برخی از مواد غذایی مانند لبنیات، غذاهای چرب، غذاهای حاوی فیبر زیاد یا غذاهای بسیار تند پرهیز کنید.
- از داروهای ضد اسهال کمک بگیرید. داروهای ضد اسهال بدون نسخه (OTC) مانند لوپرامید و بیسموت ساب سالسیلات، می توانند به کنترل حرکات روده و کاهش مدفوع آبکی کمک کنند.
برخی از بیماری ها و عفونت های پزشکی – باکتریایی و انگلی – با مصرف این داروها تشدید می شوند زیرا این داروها باعث رهایی از اسهال می شوند اما مشکل اصلی را برطرف نمی کنند. همچنین، امکان ایجاد خطر در کودکان وجود دارد. قبل از مصرف این داروها یا دادن آن ها به کودک با پزشک خود مشورت کنید.
- مصرف پروبیوتیک را در دستور کار قرار دهید. این میکروارگانیسم ها با افزایش سطح باکتری های مفید می توانند به برقراری تعادل صحیح در روده کمک کنند، اما اثربخشی آن ها بر روی طول دوره اسهال مشخص نیست. پروبیوتیک ها به صورت کپسول یا مایع در دسترس هستند و به برخی مواد غذایی مانند برندهایی از ماست نیز افزوده می شوند. برای فهم بیشتر تاثیر این باکتری ها بر اسهال به تحقیقات بیشتری نیاز است.