برای چه بیماری هایی به متخصص طب فیزیکی و توانبخشی مراجعه کنیم؟

اگرحداقل یکبار به متخصص طب فیزیکی و توانبخشی مراجعه کرده اید، با مطالعه این مطلب با حیطه های بیشتری از این تخصص و نقش این متخصصین در پیشگیری، تشخیص، درمان و توانبخشی بیماری ها آشنا می شوید. اگر هم تاکنون به پزشک طب فیزیکی و توانبخشی مراجعه نکرده اید، با مطالعه این متن با این تخصص آشنا می شوید و می توانید برای تشخیص و درمان مشکلات مربوط به این حیطه پزشکی از آنها کمک بگیرید.

• برای چه بیماری هایی به متخصص طب فیزیکی و توانبخشی مراجعه کنیم؟

برای پاسخ به این سوال ابتدا باید در مورد رشته طب فیزیکی و توانبخشی اطلاعاتی داشته باشیم. رشته طب فیزیکی و توانبخشی یکی از ۲۶ رشته های تخصص پزشکی در ایران است، که متخصصین این رشته ابتدا پس از گذراندن دوره پزشکی عمومی در امتحان دستیاری شرکت کرده با رتبه های برتر (جز پنج رشته پرطرفدار امتحان تخصص پزشکی) وارد این مقطع تحصیلی می شوند و پس از سه سال این رشته فارغ التحصیل می شوند. اما بهتر است برای شناخت بهتر این رشته کمی به عقب برگردیم و تاریخچه این رشته را در جهان و ایران به طور مختصر مرور کنیم.

• فعالیت متخصصین طب فیزیکی و توانبخشی در بخش بستری را می توان در موارد ذیل خلاصه کرد:

• توانبخشی سیستم عصبی شامل: بیماران آسیب نخاعی، ضربه مغزی، سکته مغزی، ام اس، پارکینسون، فلج مغزی کودکان
• توانبخشی قلبی-ریوی شامل: سکته قلبی، نارسایی قلبی، آسم و COPD و دیگر بیماری های ریوی
• توانبخشی ارتوپدی شامل: توانبخشی قبل و بعد از جراحی های ارتوپدی، شکستگی ها و …
• توانبخشی اطفال شامل: فلج مغزی، بیماری های عضلانی کودکان مثل میوپاتی ها و دیستروفی های ارثی
• سایر موارد مورد نیاز به توانبخشی مثل: نقص عضو، سوختگی، سرطان، پیوند و هر بیماری که در عملکرد شخصی و اجتماعی فرد اختلال به وجود آورد.

متخصصین این رشته در بخش سرپایی در مطب های شخصی، کلینیک های درد و یا مراکز جامع توانبخشی حضور دارند و به ارائه خدمت در موارد زیر می پردازند:

• پیگیری روند توانبخشی موارد بستری که در بالا به آنها اشاره شد و نظارت بر ادامه درمان آنها توسط تیم توانبخشی
• پیشگیری، تشخیص، درمان و توانبخشی بیماری های مربوط به استخوان، عصب و عضله
• درمان بیماری های اسکلتی-عضلانی
• تشخیص و درمان انواع کمردرد با روشهای فیزیکی
• تشخیص و درمان بیرون زدگی دیسک کمر (سیاتیکا)
• تشخیص و درمان بیرون زدگی دیسک گردن
• انجام درمان های غیرجراحی در اختلالات ستون فقرات و دیسک
• پیشگیری، تشخیص، درمان و توانبخشی پوکی استخوان
• درمان آرتروز مفاصل
• تشخیص و درمان آسیب های تاندونی
• به کارگیری انواع روش های تزریقی تخصصی در بیماری های اسکلتی-عضلانی
• درمان آرتروز زانو با تزریق پلاسمای غنی از پلاکت (PRP)، ژل هیالورونیک، پرولوتراپی، ازن و …
• تشخیص و درمان انواع اختلالات شانه مثل پارگی ها و آسیب های تاندونی، شانه یخ زده
• تشخیص و درمان گیرافتادگی های عصب در نقاط مختلف مثل مچ دست و آرنج
• تشخیص علت و درمان گزگز، مورمور، سوزن سوزن شدن و خواب رفتگی دست ها و پاها
• ورزش درمانی در آسیب های اسکلتی- عضلانی
• درمان کمردرد و گردن درد با تجویز تمرینات تخصصی
• تشخیص، درمان و توانبخشی انواع آسیب های ورزشی
• به کارگیری انواع حرکات اصلاحی در درمان انحراف ستون فقرات (اسکولیوز، گودی کمر)، زانوها، افتادگی شانه ها
• به کارگیری روش درمان دستی (مانیپولاسیون ستون فقرات یا منوآل تراپی) مشابه آنچه در کایروپراکتیک و استئوپاتی انجام می شود
• تزریق بوتولینیوم توکسین (بوتاکس) در درمان اسپاسم و اسپاستیسیتی عضلات در بیماری هایی مثل MS، سکته مغزی، آسیب نخاعی
• نوار عصب و عضله
• تشخیص و درمان آسیب های اسکلتی- عضلانی مرتبط با شغل و ارائه راهکار جهت پیشگیری از این مشکلات
• درمان انواع بی اختیاری ادرار و مدفوع با روش هایی همچون بیوفیدبک
• درمان گرفتگی ها و اسپاسم های عضلانی
• تجویز و به کارگیری انواع مدالیته ای فیزیکی فیزیوتراپی مثل لیزرپرتوان (High Power Laser)، مگنت تراپی (Magnet Therapy) و شاک ویو (Shock wave)
• تشخیص و درمان دفورمیتی (بدشکلی ها) پا مثل کف پای صاف و چرخش مچ
• درمان فتق دیسک کمر با روش های تزریق تخصصی ستون فقرات مثل تزریق اپیدورال و کودال

 

• متخصصین طب فیزیکی و توانبخشی برای تشخیص بیماری ها از چه روش هایی استفاده می کنند؟

مشابه دیگر رشته های پزشکی متخصص طب فیزیکی و توانبخشی از مهمترین ابزار برای تشخیص بیماری ها که شرح حال و معاینه فیزیکی دقیق بیماران است، استفاده کرده و از این ابزار ارزان و بی عارضه برای تشخیص و نهایتا درمان بیماران خود، بهره می جوید. متخصصین طب فیزیکی و توانبخشی، ممکن است برای تشخیص دقیق تر و یا رسیدن به یک تشخیص واحد از بین تشخیص های محتمل بر اساس شرح حال و معاینه بیمار، از نوار عصب و عضله و یا از سونوگرافی عصبی-اسکلتی-عضلانی استفاده کنند، که توسط این متخصصین انجام می شود. گروه تخصصی پزشکان طب فیزیکی و توانبخشی جمعی متشکل از ۱۲ متخصص این رشته است که با بالاترین رتبه در امتحان تخصص وارد این رشته در دانشگاه علوم پزشکی شهید بهشتی شده اند.اکثریت پزشکان این گروه دارای بورد تخصصی بوده و برخی عضو علمی دانشگاه های علوم پزشکی کشور هستند و یا سابقه عضویت در هیئت علمی را در رزومه کاری خود دارند.اعضای این گروه علاوه بر فعالیت جمعی به منظور آموزش بیماران، فعالیت های آموزشی درون گروهی دارند که باعث می شود همواره با علم روز پزشکی به درمان بیماران خود بپردازند.همچنین پزشکان این مجموعه بیمارانی را که در تشخیص و درمانشان چالش‌هایی به وجود می آید، در گروه واتس آپی مجموعه مطرح کرده، تا جمعی دوازده نفره برای تشخیص و درمان این موارد تصمیم بگیرند. طب فیزیکی و توانبخشی یک رشتهٔ پزشکی تخصصی بالینی است که به بررسی، پیشگیری و درمان معلولیت‌ها و ناتوانی‌های فیزیکی می‌پردازد.استفاده از لفظ فیزیکی در این رشته بیشتر اشاره به فیزیک بدن و کالبد است.استفاده از وسایل و مواد فیزیکی در درمان بیماری‌ها ریشه در تاریخ بشر دارد اما توجه روزافزون به این نوع درمان و گسترش اطلاعات علمی در این زمینه باعث شد از سال ۱۹۴۷ بورد تخصصی رشته طب فیزیکی و توانبخشی در آمریکا تصویب شود. در حال حاضر طب فیزیکی و توانبخشی شامل سه بخش طب توانبخشی، طب فیزیکی و الکترودیاگنوز است. این رشته به صورت مختصر «فیزیاتری» Physiatry و متخصصین این رشته «فیزیاتریست» Physiatrist نام دارند که از لغت یونانی physikos به معنای «فیزیک» و iatreia به معنای «هنر درمان» گرفته شده‌است. فیزیاتریست از درمانهای غیر داروئی در کنار سایر درمانهای متداول در درمان بیماری‌ها استفاده می‌کند و علاوه بر درمان بیماری در جهت رسیدن به حداکثر عملکرد بیمار و بهبود کیفیت زندگی تلاش می‌نماید.