ویتامین D “دی” یکی از ویتامین های محلول در چربی و مورد نیاز برای بدن است که در تعادل عملکردهای حیاتی بدن نقش بسزایی ایفا می‌کند و به رشد و استحکام استخوان ها از طریق کنترل تعادل و افزایش میزان جذب کلسیم و فسفر و منیزیم کمک می‌کند. ویتامین دی برای تشکیل، رشد و ترمیم استخوان‌ها و برای جذب طبیعی کلسیم و عملکرد ایمنی بدن ضروری است و به طور عمده از طریق قرار گرفتن پوست در معرض تابش نور خورشید به دست می آید، اما می توان آن را با مصرف برخی از مواد یا مکمل‌های غذایی نیز برای بدن تامین کرد.
به گزارش نیوز مدیکال، این ویتامین دارای دو منشا گیاهی (ارگوکلسیفرول) و حیوانی (کوله‌کلسیفرول) است. کوله‌کلسیفرول با تابش اشعه خورشید روی پوست از پیش ماده‌ای به نام کلسترول تولید می شود و در حقیقت منبع عمده تامین ویتامین D در بدن است، لذا برای جبران کمبود آن نمی توان به سایر منابع خوراکی اکتفا کرد.
برخی تحقیقات نشان می دهد ویتامین 3 Dدر دوزهای بالاتر در افزایش غلظت ویتامین D در بدن تا حدودی موثر است و امروزه از آن برای غنی سازی شیر و فرآورده های شیری و همچنین تهیه مکمل ها استفاده می شود.
دستورالعمل برای سطوح خونی ویتامین D به شرح زیر است:
کافی: 20 تا30 نانوگرم / میلی لیتر یا 50 – 75 nmol / لیتر
حد بالایی ایمن: 60 نانوگرم / میلی لیتر یا 150 nmol / لیتر
سمی: بالاتر از 150 نانوگرم / میلی لیتر یا 375 nmol / لیتر
البته بهتر است هر فردی برای استفاده از دوز مناسب این ویتامین با پزشک خود مشورت کند به ویژه برای جلوگیری از مصرف بیش از حد به خصوص با غلظت بالاتر در نوزادان مراقبت و دستورات لازم توسط پزشک الزامی است. با این حال برخی تحقیقات نشان می دهد 800 تا 5 هزار واحد بین المللی در روز، سلامت اسکلت عضلانی را در افراد مسن بهبود می بخشد و از 50 درصد پوکی استخوان جلوگیری می کند.
بیشتر افراد غلظت طبیعی ویتامین D را حفظ می کنند به شرط آنکه روزانه 10 الی 15 دقیقه در معرض نور آفتاب قرار بگیرند. در چنین حالتی مصرف مکمل معمولا لازم نیست. موارد مصرف مکمل های ویتامین D باید بر اساس اندازه گیری سطح 25 هیدروکسی ویتامین D باشد.
مکمل های ویتامین D ممکن است با داروهای مختلف تداخل داشته باشند. این شامل:
استروئیدها – کورتیکواستروئیدهایی مانند پردنیزون که به طور گسترده ای برای اقدامات ضد التهابی تجویز می شوند، همچنین باعث کاهش جذب کلسیم و متابولیسم ویتامین D، تشدید وضعیت از دست دادن استخوان و تسریع روند پوکی استخوان با استفاده طولانی مدت می شوند.
عوامل کاهش دهنده کلسترول مانند کلستیرامین می توانند با تداخل در جذب چربی، جذب ویتامین D و همچنین سایر ویتامین های محلول در چربی را مختل کنند.
ضد تشنج – فنی توئین و فنوباربیتال هر دو متابولیسم کبدی ویتامین D را القا می کنند که منجر به کاهش جذب کلسیم می شود.
مصرف بیش از حد ویتامین D
مسمومیت با ویتامین D می تواند در اثر مصرف زیاد مکمل های حاوی ویتامین D اتفاق بیفتد، اما در اثر مصرف رژیم غذایی اینگونه نیست. قرار گرفتن در معرض آفتاب طولانی مدت نیز منجر به مسمویت با این ویتامین نمی شود. مصرف طولانی مدت مکمل های ویتامین D بالاتر از حد مجاز باعث بروز علائم مسمومیت می شود.
بیشتربخوانید:7 منبع ویتامین D که باید در سبد غذایی خود جای دهید
اجزای مسمومیت ویتامین D
مسمومیت با ویتامین D شامل ویژگی های متابولیکی مختلف هیپرویتامینوز D، هیپرکلسمی، هیپرکلسوریا و هیپرفسفاتمی است. دو مورد اخیر یافته های ثابت در مسمومیت با ویتامین D نیستند، اگرچه معمول هستند.
امروزه به دلیل افزایش مشغله کاری و عدم استفاده کافی از نور خورشید بسیاری از افراد برای تامین کمبود این ویتامین به مکمل ها یا غذاهای سرشار از این ویتامین پناه می برند که از جمله این مواد غذایی می توان به موارد زیر اشاره کرد:
ماهی سالمون
ماهی سالمون یا آزاد یک ماهی چرب محبوب و منبع عالی ویتامین D محسوب می شود. براساس داده های ترکیب مواد غذایی وزارت کشاورزی ایالات متحده ، یک وعده100 گرمی ماهی آزاد حاوی 526 واحد بین المللی ویتامین D است.
شاه ماهی و ساردین
شاه ماهی که در سراسر دنیا آن را به صورت خام، کنسرو شده، دودی یا ترشی مصرف می کنند یکی از بهترین منابع ویتامین D محسوب می شود. انواع دیگر ماهی های چرب نیز منابع خوبی برای ویتامین D هستند. هالیبوت و ماهی خال مخالی به ترتیب از منابع غنی از ویتامین دی به شمار می آیند.
روغن کبد ماهی کاد
روغن کبد ماهی یک مکمل محبوب برای ویتامین D محسوب می شود، اگر ماهی دوست ندارید مصرف روغن جگر ماهی می تواند کلید اصلی برای به دست آوردن مواد مغذی خاصی برای شما باشد که در منابع دیگر در دسترس نیستند. این روغن یک منبع عالی از ویتامین D است که سال هاست که برای جلوگیری و درمان کمبود این ویتامین در کودکان استفاده می شود.
همچنین روغن کبد ماهی منبع فوق العاده ای برای ویتامین A است. با این حال باید در نظر داشت مصرف بیش از حد این ویتامین هم می تواند خطرناک و سمی باشد، بنابراین در مصرف روغن جگر ماهی احتیاط کنید.
علاوه بر این، روغن کبد ماهی دارای مقدار زیادی اسیدهای چرب امگا3 است که بسیاری از افراد از کمبود آن رنج می برند.
افرادی که ماهی نمی خورند باید بدانند غذاهای دریایی تنها منبع ویتامین D نیستند. تخم مرغ کامل یک غذای مغذی و منبع خوب دیگری برای این ویتامین محسوب می شود. در حالی که بیشتر پروتئین موجود در تخم مرغ در سفیده آن موجود است، اما چربی، ویتامین ها و مواد معدنی بیشتر در زرده یافت می شود.
میزان ویتامین D در زرده تخم مرغ به قرار گرفتن در معرض آفتاب و مقدار ویتامین D موجود در خوراک مرغ بستگی دارد.
قارچ
به استثنای غذاهای غنی شده قارچ تنها منبع گیاهی مناسب ویتامین D است. مانند انسان، قارچ نیز در معرض نور آفتاب می تواند این ویتامین را سنتز کند. با این حال، قارچ ها ویتامین 2D و حیوانات ویتامین D3 تولید می کنند.
اگرچه ویتامین D2 به افزایش سطح ویتامین D خون کمک می کند، اما ممکن است به اندازه ویتامین 3 D موثر نباشد. با این وجود قارچ های وحشی منابع بسیار خوبی از ویتامین D2 هستند. از طرف دیگر قارچ های تجاری اغلب در تاریکی پرورش می یابند و حاوی D2 بسیار کمی هستند.
غذاهای غنی شده
منابع طبیعی ویتامین D محدود هستند به ویژه برای افرادی که گیاه خوار هستند یا ماهی دوست ندارند، اما خوشبختانه برخی از محصولات غذایی که به طور طبیعی حاوی ویتامین D نیستند با این ماده مغذی غنی شده اند که از جمله آنها می توان به شیر گاو، آب پرتقال، غلات و بلغور جو دوسر اشاره کرد که در بازار موجود هستند.
نقش ویتامین D در مهار ویروس کرونا
از زمان شیوع همه گیری ویروس کرونا تحقیقات متعددی صورت گرفته که یکی از آنها به ارتباط بین ویروس کرونا و مصرف ویتامین D ارتباط داشته است. یافته های محققان نشان می دهد افراد مبتلا به کمبود ویتامین D در معرض خطر بیشتری در ابتلا به ویروس کووید-19 قرار دارند.
بیماری ویروسی کرونا ناشی از سندرم حاد تنفسی حاد باعث بیماری تنفسی، التهاب گسترده و در بعضی موارد طوفان سیتوکین می شود که آخرین مورد ممکن است حتی کشنده باشد.
در این بین بعضی از افراد به دلیل ابتلا به بیماری های زمینه ای در معرض خطر بیشتر ابتلا به بیماری ناشی از ویروس کرونا قرار دارند. با افزایش همه گیری در سطح جهان بسیاری از کارشناسان بهداشت دریافتند کمبود مواد مغذی می تواند به بیماری های شدید و حاد منجر شود.
به طور خاص، شواهد اخیر نشان می دهد کمبود ویتامین می تواند با کووید-19 حاد مرتبط باشد. یک مطالعه جدید نشان می دهد بیمارانی که از کمبود ویتامین D رنج می برند بیشتر دچار ویروس کرونای حاد می شوند.
یک ریز مغذی مهم شناخته شده به عنوان یک اثر محافظتی یا کاهش دهنده احتمالی در برابر ویروس کرونا ویتامین D است. مطالعات گذشته نشان می دهد چگونه ویتامین D برای بیماران مبتلا به کرونا مفید بوده است. این ویتامین به طور طبیعی در بدن انسان وجود دارد هنگامی که پوست در معرض اشعه ماورا بنفش خورشید قرار می گیرد، تولید می شود. همچنین می توان این ویتامین را از رژیم غذایی کسب کرد.
از آنجا که کووید-19 به بیش فعالی سیستم ایمنی مرتبط است اثر محافظتی ویتامین D به توانایی آن در سرکوب پاسخ های ایمنی به ویروس نسبت داده می شود در نتیجه خطر سندرم دیسترس حاد تنفسی، عارضه مهلک کرونا را کاهش می دهد.
مصرف ویتامین D در رژیم غذایی نقش اساسی در تعیین وضعیت ویتامین D در بدن فرد دارد. برخی از غذاها به طور عمده ماهیان آب سرد مانند شاه ماهی، ساردین، خال مخالی و آزاد حاوی ویتامین D هستند. در همین حال برخی از پزشکان مکمل ویتامین D3 را به صورت قرص نیز توصیه می کنند.
دانشمندان با توجه به ارتباط چشمگیر بین کمبود ویتامین D و ایجاد فاکتورهای خطرناک مشترک کووید-19 مانند چاقی و سن بالا مکمل های ویتامین D را به عنوان یک عامل پیشگیرانه و محافظ در برابر عفونت ویروس کرونا توصیه می کنند.
بیشتربخوانید:جذب ویتامین دی از خورشید به صورت ایمن
برخی از محققان همچنین اشاره کردند از آنجا که کووید-19 با بیش فعالی سیستم ایمنی و طوفان سیتوکین در ارتباط است، ویتامین D می تواند به جلوگیری از شدت بیماری کمک کند. ویتامین D با تنظیم پاسخ های التهابی سیستم ایمنی از مکانیسم های موثر ضدویروسی ذاتی پشتیبانی می کند از این رو سیستم ایمنی بدن را برای کار بیشتر در هنگام عفونت تقویت می کند.
مترجم: الهه زارعی