کیسه صفرا عضوی کوچک در زیر کبد و در قسمت فوقانی شکم است، کیسه ای که با ذخیره صفرا مایعی به رنگ زرد به هضم غذا کمک می کند. بیشتر سنگ های صفراوی هنگامی تشکیل می شوند که مقدار زیادی کلسترول در صفرا وجود داشته باشد.
بیشتربخوانید:دردهای بالای شکم را جدی بگیرید
علل بروز سنگ صفرا
طبق اعلام انتشارات بهداشت هاروارد، 80 درصد از سنگ صفرا از کلسترول ساخته شده و20 درصد دیگر آن از نمک های کلسیم و بیلی روبین تشکیل شده است. علت دقیق تشکیل سنگ صفرا هنوز به طور دقیق مشخص نیست هرچند که چندین تئوری برای آن وجود دارد.
کلسترول بیش از حد در صفرا
به گزارش هلث لاین، داشتن کلسترول بیش از حد در صفرا می تواند منجر به سنگ های کلسترول زرد شود. اگر کبد کلسترول بیشتری نسبت به محلول صفرا ایجاد کند احتمال می رود این سنگ های سخت ایجاد شوند.
بیشتربخوانید:پاک سازی کیسه صفرا با شربت تابستانی!
بیلی روبین بیش از حد در صفرا
بیلی روبین ماده شیمیایی است که هنگامی تولید می شود که کبد شما گلبول های قرمز قدیمی را از بین می برد شرایطی مانند آسیب کبدی و برخی از اختلالات خونی باعث می شود کبد شما بیلی روبین بیش از حد لازم تولید کند. هنگامی که کیسه صفرا قادر به تجزیه بیلی روبین اضافی نباشد سنگ های صفراوی تشکیل می شوند که این سنگ های سخت اغلب قهوه ای تیره یا سیاه هستند.
صفرا غلیظ به دلیل پر شدن کیسه صفرا
کیسه صفرا برای داشتن عملکرد صحیح و درست باید صفرا را خالی کند. اگر نتواند محتوای صفرا خود را تخلیه کند، صفرا بیش از حد غلیظ می شود که باعث تشکیل سنگ می شود.
سنگ صفرا بدون علامت
خود سنگ کیسه صفرا یاعث ایجاد درد نمی شود بلکه درد هنگامی رخ می دهد که سنگ صفرا از حرکت صفرا جلوگیری کند. طبق کالج دستگاه گوارش آمریکا، 80 درصد مردم “سنگ صفراوی خاموش” دارند. این بدان معناست که آنها یا علائمی ندارند یا دردی را احساس نمی کنند در این موارد پزشک ممکن است سنگ های صفراوی را با اشعه ایکس یا جراحی شکم کشف کند.
عوارض و خطر طولانی مدت سنگ صفرا
کولسیستیت حاد
کولسیستیت حاد، التهاب کیسه صفرا است و به طور معمول زمانی ایجاد می شود که یک سنگ، کیسه صفرا مجرای کیستیک را مسدود می کند که در نتیجه می تواند باعث التهاب و عفونت در کیسه صفرا شود که با عنوان کولسیستیت حاد شناخته می شود. احتمال خطر ابتلا به کولسیستیت حاد از سنگ های صفراوی 1 تا 3 درصد است.
علائم مرتبط با کولسیستیت حاد شامل درد شدید در قسمت فوقانی معده یا اواسط سمت راست کمر، تب، لرز، کاهش اشتها و تهوع و استفراغ است، اگر این علائم بیش از 1 تا 2 ساعت طول کشید یا تب داشتید بلافاصله به پزشک مراجعه کنید.
بیشتربخوانید:نشانه هایی که شما را از سنگ کیسه صفرا آگاه می سازد!
عوارض دیگر سنگ صفرا
سنگ های صفراوی درمان نشده ممکن است عوارضی مانند زردی رنگ مایل به زرد روی پوست یا چشم، کولسیستیت عفونت کیسه صفرا، کلانژیت عفونت مجاری صفراوی، سپسیس یک نوع عفونت خون، التهاب پانکراس و سرطان کیسه صفرا داشته باشند.
بیشتربخوانید:امروزه برای درمان کسیه صفرا آپاندیس و فتق از چه روشی استفاده می شود؟
عوامل خطر برای سنگ کیسه صفرا
بسیاری از عوامل خطر سنگ صفرا مربوط به رژیم غذایی است در حالی که برخی از عوامل نیز مانند سن، نژاد، جنسیت و سابقه خانوادگی غیرقابل کنترل هستند.
سنگ صفرا چگونه تشخیص داده می شود؟
پزشک معاینه ای شامل بررسی چشم و پوست برای بررسی تغییر رنگ در آنها انجام می دهد رنگ زرد ممکن است نشانه ای از زردی در نتیجه وجود بیلی روبین بیش از حد در بدن شما باشد. معاینات ممکن است شامل استفاده از تست های تشخیصی که به پزشک کمک می کند تا داخل بدن شما را ببیند، باشد که از این آزمایشات می توان به موارد زیر اشاره کرد:
سونوگرافی: سونوگرافی با نشان دادن تصاویری از شکم می تواند به تشخیص سنگ صفرا کمک کند. این روش تصویربرداری ترجیحی برای تایید ابتلا به بیماری سنگ صفراوی است، همچنین می تواند ناهنجاری های مرتبط با کولسیستیت حاد را نیز نشان دهد.
سی تی اسکن شکمی: این آزمایش تصویربرداری از کبد و ناحیه شکم شما عکس می گیرد.
اسکن رادیونوکلئید کیسه صفرا: در اسکن کیسه صفرا به روش پزشکی هسته ای مقدار کمی از ماده رادیواکتیو بصورت تزریقی برای کمک به معاینه کیسه صفرا استفاده می شود. ماده رادیواکتیو به نام رادیونوکلئید توسط بافت کیسه صفرا معمولی جذب می شود، این اسکن می تواند شواهدی را که نشان دهنده عفونت یا انسداد مجاری صفراوی از سنگ است، نشان دهد.
آزمایش خون: پزشک احتمال دارد آزمایش خون را برای اندازه گیری میزان بیلی روبین تجویز کند، همچنین این آزمایش می تواند به تعیین عملکرد کبد کمک کند.
بیشتربخوانید:آزمایش خونی که هشت نوع سرطان را تشخیص می دهد
کلانژیوپانکراتوگرافی رتروگراد آندوسکوپیک: در این روش با استفاده از دوربین و اشعه ایکس مشکلات موجود در مجاری صفراوی و پانکراس مورد بررسی قرار می گیرد که به پزشک کمک می کند سنگ صفرا در مجرای صفراوی شما تشخیص داده شود.
سنگ های صفراوی چگونه درمان می شوند؟
در بیشتر مواقع سنگ های صفراوی نیاز به درمان نخواهند داشت مگر اینکه باعث درد شوند. برخی اوقات سنگ صفرا بدون اینکه شما متوجه شوید از بین می رود، اما اگر درد دارید به احتمال زیاد پزشک جراحی را توصیه می کند و در برخی موارد نادر هم دارو تجویز می شود.
اگر در معرض خطر عوارض جراحی قرار دارید ممکن است یک لوله تخلیه از طریق پوست در کیسه صفرا قرار گیرد. جراحی در این شرایط تا زمانی که خطر با درمان سایر شرایط پزشکی کاهش می یابد به تعویق می افتد.
درمان های خانگی سنگ صفرا
اگر سنگ صفرا بدون علائم دارید می توانید با انتخاب سبک زندگی سالم این مشکل را برطرف کنید، برخی از مکمل های غذایی مانند ویتامین C، آهن و لسیتین را مصرف کنید. نتایج یک بررسی نشان می دهد ویتامین C و لسیتین می توانند خطر ابتلا به سنگ صفرا را کاهش دهند البته در مورد استفاده دوز مناسب این مکمل ها با پزشک خود صحبت کنید. مصرف روغن زیتون و آبلیمو به صورت ناشتا برای کمک به دفع سنگ کیسه صفرا نیز توصیه می شود البته هیچ مدرکی دال بر اثربخشی این راهکار وجود ندارد و حتی ممکن است باعث گیر افتادن سنگ ها در مجرای صفرا شود.
درمان سنگ صفرا با عمل جراحی
پزشک ممکن است نیاز به برداشتن کیسه صفرا به روش لاپاراسکوپی داشته باشد، یک جراحی رایج که به بیهوشی نیاز دارد. جراح به طور معمول 3 یا 4 برش در شکم شما ایجاد می کند. سپس با ورود یک دستگاه کوچک و روشن به یکی از برش ها کیسه صفرا را با دقت خارج می کند و در صورت نداشتن عارضه معمولا روز عمل یا یک روز بعد مرخص می شوید.
بعد از برداشتن کیسه صفرا ممکن است مدفوع شل یا آبکی داشته باشید، همچنین برداشتن کیسه صفرا شامل تغییر صفرا از کبد به روده کوچک است. صفرا دیگر از کیسه صفرا عبور نمی کند و غلظت آن کمتر می شود. در نتیجه ملین بودن آن باعث اسهال می شود که برای حل آن توصیه می شود رژیم کم چربی استفاده کنید تا صفرا کمتر آزاد شود.
درمان های غیر جراحی
با وجود روش های لاپاراسکوپی و رباتیک جراحی بسیار کمتر از گذشته شده و در موارد کمی هم دارو تجویز می شود، با این حال اگر نمی توانید جراحی کنید مصرف اورسودوکسی کولیک برای حل سنگ های صفراوی ناشی از کلسترول توصیه می شود البته مصرف 2 تا 4 بار در روز این دارو باید تحت نظر پزشک باشد، از بین بردن سنگ کیسه صفرا ممکن است چندین سال طول بکشد و در صورت قطع درمان کیسه صفرا دوباره سنگ تولید کند. سنگ شکنی گزینه دیگری است که در آن دستگاه لیتوتریپتر با امواج شوکی سنگ صفرا را به قطعات کوچک تر تبدیل کند.
غذاهایی که باید برای جلوگیری از سنگ صفرا از مصرف آنها اجتناب کنید
برای کمک به بهبود وضعیت و کاهش خطر ابتلا به سنگ صفرا، این نکات را در نظر داشته باشید:
مصرف چربی ها را کاهش داده و در صورت امکان غذاهای کم چرب را انتخاب کنید و باید از مصرف غذاهای پرچرب و سرخ شده اجتناب بورزید.
فیبر را به رژیم غذایی خود اضافه کنید تا حرکات روده شما بهتر شود. سعی کنید برای جلوگیری از گاز ناشی از خوردن فیبر اضافی آن را به اندازه مصرف کنید.
از مصرف غذاها و نوشیدنی هایی از جمله نوشیدنی های کافئین دار، لبنیات پرچرب و غذاهای بسیار شیرین که منجر به اسهال می شوند، خودداری کنید.
روزانه چندین وعده غذایی کوچک بخورید چراکه هضم وعده های غذایی در این حالت برای بدن راحت تر است.
به مقدار کافی یعنی حدود 6 تا 8 لیوان در روز آب بنوشید.
اگر قصد لاغر شدن دارید روند آن را به آهستگی پیش ببرید چراکه کاهش سریع وزن ممکن است خطر ابتلا به سنگ صفرا و سایر مشکلات سلامتی را افزایش دهد.
مترجم: الهه زارعی