هر آنچه باید در مورد انواع فتق بدانید

فتق هنگامی که عضوی از دهانه عضله یا بافتی که آن را در جای خود نگه داشته خارج شود، رخ می دهد به عنوان مثال، روده ها از ناحیه ضعیف شده دیواره شکم شکسته شوند. بسیاری از فتق ها در شکم بین قفسه سینه و باسن ایجاد می شوند، اما می توانند در قسمت های فوقانی ران و کشاله ران نیز ظاهر شوند. بیشتر فتق ها بلافاصله تهدید کننده زندگی نیستند، اما به خودی خود هم از بین نمی روند. برخی اوقات برای جلوگیری از عوارض خطرناک به جراحی نیاز است.

رایج ترین علامت فتق برجستگی یا برآمدگی در ناحیه آسیب دیده است. به عنوان مثال، در مورد فتق مغبنی یا کشاله ران یک توده در دو طرف استخوان شرمگاه جایی که کشاله ران و ران قرار دارد مشاهده می کنید. هنگامی که دراز می کشید احساس می کنید توده از بین رفته است. هنگام ایستادن، خم شدن یا سرفه کردن به احتمال زیاد فتق را از طریق لمس احساس می کنید. ناراحتی یا درد در ناحیه اطراف توده نیز ممکن است وجود داشته باشد. برخی از انواع فتق مانند فتق هیاتال علائم مشخص تری دارند، این موارد شامل سوزش سر دل، مشکل در بلع و درد قفسه سینه است. در بسیاری از موارد هم فتق هیچ علامتی ندارد به گونه ای که حتی ندانید فتق دارید مگر اینکه حین معاینه روتین جسمی یا پزشکی برای مشکلی غیر مرتبط خود را نشان دهد.

تشخیص علائم فتق و مراجعه به پزشک در صورت مشکوک بودن به این بیماری بسیار مهم است. فتق درمان نشده به خودی خود از بین نمی رود. پزشک فتق را معاینه می کند و تشخیص می دهد چگونه می توان به بهترین وجه آن را درمان کرد. فتق با ایجاد عوارضی می تواند زندگی فرد را تهدید کند. در صورت مشاهده علائمی مانند حالت تهوع یا استفراغ، تب یا درد ناگهانی باید به پزشک مراجعه کنید. مراقبت های پزشکی اولیه و تغییر سبک زندگی علائم را به حداقل می رساند. با این حال، جراحی تنها راه درمان موثر فتق است. انواع مختلفی از جراحی ها برای ترمیم فتق در دسترس است و جراح می تواند در مورد اینکه کدام یک برای شرایط شما مناسب است آن را انجام دهد.

فتق در اثر ترکیبی از ضعف و فشار عضلانی ایجاد می شود. بسته به علت بروز آن می تواند به سرعت یا در مدت زمان طولانی ایجاد شود. برخی از دلایل عمده ضعف یا فشار عضلانی که منجر به فتق می شوند عبارتند از:
یک بیماری مادرزادی که طی رشد در رحم رخ می دهد و از بدو تولد وجود دارد
سالخوردگی
آسیب ناشی از صدمه یا جراحی
سرفه مزمن یا اختلال مزمن انسداد ریوی
ورزش شدید یا وزنه برداری سنگین
بارداری به ویژه داشتن چند بارداری
یبوست که باعث تحریک فشار هنگام دفع می شود
اضافه وزن یا چاقی
مایعات در شکم
همچنین موارد خاصی وجود دارد که خطر ابتلا به فتق را افزایش می دهد، عبارتند از:
سابقه شخصی یا خانوادگی فتق
پیری
بارداری
اضافه وزن یا چاقی
یبوست مزمن
سرفه مزمن
فیبروز سیستیک
سیگار کشیدن
به دنیا آمدن زودرس یا با وزن کم هنگام تولد

برای تشخیص وضعیت بیمار پزشک نخست معاینه فیزیکی انجام می دهد. در طول معاینه پزشک ممکن است احساس برآمدگی در ناحیه شکم یا کشاله ران را احساس کند که هنگام ایستادن، سرفه یا کشیدگی بزرگ تر می شود سپس پزشک شرح حال پزشکی می گیرد، وی سوالات مختلفی می پرسد، از جمله مواردی از قبیل:
نخستین بار کی متوجه برآمدگی شدید؟
آیا علائم دیگری را تجربه کرده اید؟
آیا فکر می کنید دلیل خاصی باعث بروز آن شده است؟
کمی در مورد سبک زندگی بیمار می پرسد که متوجه شود آیا شغل فرد شامل بلند کردن اجسام سنگین است؟ آیا با دقت ورزش می کنید؟ آیا سابقه سیگار کشیدن دارید؟
آیا سابقه شخصی یا خانوادگی فتق دارید؟
آیا در ناحیه شکم یا کشاله ران جراحی کرده اید؟

همچنین پزشک ممکن است از آزمایشات تصویربرداری برای کمک به تشخیص استفاده کند. این موارد می تواند شامل مواردی مانند:
سونوگرافی شکمی که از امواج صوتی با فرکانس بالا برای ایجاد تصویری از ساختارهای داخل بدن استفاده می کند
سی تی اسکن که پرتوهای ایکس و فناوری رایانه را برای تولید تصویر ترکیب می کند
اسکن ام آر آی که از ترکیبی از آهن ربا های قوی و امواج رادیویی برای ساختن تصویر استفاده می کند
در صورت مشکوک به فتق هیاتال پزشک ممکن است از آزمایش های دیگری استفاده کند که به آنها امکان می دهد محل داخلی معده را ارزیابی کند:
اشعه ایکس گاستروگرافین یا آزمایش باریم که مجموعه ای از تصاویر اشعه ایکس از دستگاه گوارش بیمار است. تصاویر پس از اتمام نوشیدن مایعی حاوی دیاتریزوات مگلومین و دیاتریزوات سدیم یا محلول باریم مایع ثبت می شوند.
آندوسکوپی که شامل پیچاندن دوربین کوچکی به لوله ای از حلق و مری و معده متصل است.

چندین نوع مختلف فتق وجود دارد که در ادامه برخی از رایج ترین ها را بررسی می کنیم.

فتق اینگوینال رایج ترین نوع فتق است و زمانی رخ می دهد که روده ها از طریق یک نقطه ضعیف یا پارگی در دیواره تحتانی شکم اغلب در کانال اینگوینال بیرون زده می شود که این عارضه بیشتر در مردان مشاهده می شود. کانال اینگوینال در کشاله ران دیده می شود. در مردان ناحیه ای است که طناب اسپرماتیک از شکم به کیسه بیضه عبور می کند. این بند ناف بیضه ها را نگه می دارد. در زنان، کانال اینگوینال دارای یک رباط است که به نگه داشتن رحم در محل کمک می کند. این فتق ها در مردان بیشتر دیده می شود زیرا اندکی پس از تولد بیضه ها از طریق کانال مغبعه پایین می آیند. قرار است کانال تقریبا به طور کامل در پشت آنها بسته شود. برخی اوقات کانال به درستی بسته نمی شود و ناحیه ای ضعیف برجای می گذارد.

فتق هیاتال هنگامی که بخشی از معده از طریق دیافراگم به داخل حفره قفسه سینه بیرون زده باشد رخ می دهد. دیافراگم نوعی ماهیچه است که با انقباض و کشیدن هوا به داخل ریه ها به شما کمک می کند تا نفس بکشید. اندام های شکم را از اندام های قفسه سینه جدا می کند. این نوع فتق بیشتر در افراد بالای 50 سال دیده می شود. اگر کودکی به این بیماری مبتلا باشد به طور معمول به دلیل نقص مادرزادی ایجاد شده است. فتق هیاتال تقریبا همیشه باعث ریفلاکس معده و مری می شود یعنی محتوای معده به سمت داخل مری نشت می کند و باعث احساس سوزش می شود.

فتق ناف می تواند در کودکان و نوزادان هم ایجاد شود و زمانی رخ می دهد که روده های آنها از دیواره شکم نزدیک ناف شکم برآمده شود. به ویژه هنگامی که گریه می کند متوجه برآمدگی در شکم یا نزدیک آن می شوید. فتق ناف تنها نوعی است که اغلب با تقویت عضلات دیواره شکم به خودی خود به طور معمول در سن 1 یا 2 سالگی کودک از بین می رود، اما اگر فتق تا 5 سالگی از بین نرفته باشد می توان از جراحی برای اصلاح آن استفاده کرد، همچنین بزرگسالان هم به فتق ناف نیز دچار می شوند که می تواند در اثر فشار مکرر روی شکم به دلیل مواردی مانند چاقی، بارداری یا مایع در شکم ایجاد شود.

فتق شکمی هنگامی که بافت از طریق شکاف در عضلات شکم برآید رخ می دهد که ممکن است هنگام خوابیدن اندازه فتق شکمی کاهش یابد. اگرچه فتق شکمی می تواند از بدو تولد وجود داشته باشد، اما بیشتر در بعضی از دوره های زندگی به وجود می آید. فاکتورهای متداول در ایجاد فتق شکمی شامل مواردی مانند چاقی، فعالیت شدید و بارداری است. فتق شکمی نیز می تواند در محل برش جراحی نیز رخ دهد. به این حالت فتق شکافی گفته می شود و می تواند به دلیل زخم جراحی یا ضعف عضلات شکم در محل جراحی به و جود آید.

تنها راه برای درمان موثر فتق از طریق ترمیم جراحی است. با این حال، نیاز یا عدم نیاز به عمل جراحی به اندازه فتق و شدت علائم بستگی دارد. پزشک برای جلوگیری از بروز عوارض احتمالی فتق شما را کنترل می کند. اگر فتق هیاتال دارید داروهای بدون نسخه که اسید معده را کاهش می دهند می توانند ناراحتی شما را برطرف کرده و علائم را بهبود بخشند. این موارد شامل آنتی اسیدها، مسدود کننده های گیرنده H2 و مهار کننده های پمپ پروتون است.

در حالی که روش های خانگی فتق را درمان نمی کنند، اما مواردی وجود دارد که می توان برای کمک به علائم خود انجام داد. افزایش مصرف فیبر به رفع یبوست کمک کند که باعث خستگی حین حرکات روده و باعث تشدید فتق می شود. برخی از نمونه های غذاهای پر فیبر شامل غلات کامل، میوه ها و سبزیجات است، همچنین تغییرات رژیم غذایی به علائم فتق هیاتال کمک می کند. سعی کنید از وعده های غذایی بزرگ یا سنگین اجتناب کنید، بعد از غذا دراز نکشید و خم نشوید و وزن بدن خود را در محدوده سالم نگه دارید.
برای جلوگیری از ریفلاکس اسید از مصرف غذاهایی که باعث ایجاد آن می شوند مانند غذاهای پرادویه و بر پایه گوجه فرنگی خودداری کنید. علاوه بر این ترک سیگار نیز کمک کننده است.

ورزش برای تقویت عضلات اطراف فتق و کاهش وزن مفید است که به کاهش برخی علائم نیز کمک می کند. بر اساس نتایج یک مطالعه انجام ورزش باعث کاهش عوارض حتی بعد از جراحی ترمیم فتق شکمی می شود. لازم به یادآوری است که برخی از انواع ورزش ها مانند وزنه برداری یا ورزش هایی که شکم را تحت فشار قرار می دهند فشار در ناحیه فتق را افزایش می دهند. این امر در حقیقت باعث برجستگی بیشتر فتق می شود همین امر در مورد ورزش هایی که به طور نامناسب هم انجام می شوند نیز صدق می کند. اگر فتق دارید بهتر است در مورد ورزش با پزشک یا فیزیوتراپیست صحبت کنید. آنها می توانند به شما بگویند انجام چه ورزش هایی برای شما مناسب است و چگونه می توان آنها را به درستی انجام داد تا از تحریک فتق جلوگیری شود.

بین 10 تا 25 درصد نوزادان با فتق ناف متولد می شوند. این نوع فتق در نوزادانی که زودرس یا با وزن کم به دنیا می آیند بیشتر دیده می شود. فتق های نافی در نزدیکی ناف شکم ایجاد می شوند. وقتی عضلات اطراف سوراخ باقی مانده توسط بند ناف به درستی بسته نشوند تشکیل می شوند که باعث برآمدگی بخشی از روده می شود. اگر فرزند شما فتق ناف دارد هنگام گریه یا سرفه بیشتر متوجه آن می شوید. به طور معمول، فتق ناف در کودکان بدون درد است. با این حال، هنگامی که علائمی مانند درد، استفراغ یا تورم در محل فتق ایجاد می شود باید به پزشک مراجعه کنید.

اگر باردار هستید و فکر می کنید فتق دارید حتما به پزشک مراجعه کنید. وی با ارزیابی و تشخیص می تواند به شما بگوید آیا فتق برای شما و جنین خطر دارد یا خیر. اغلب، بر ای ترمیم فتق می توا تا پس از زایمان صبر کرد. با این حال، اگر فتق کوچکی که قبل از یا در دوران حاملگی به وجود آمدع بزرگ تر یا باعث ناراحتی شود برای ترمیم آن گزینه جراحی توصیه می شود که زمان ترجیحی برای انجام آن در سه ماهه دوم است. فتق هایی که قبلا ترمیم شده اند نیز ممکن است با حاملگی های بعدی دوباره برگردند به این دلیل که بارداری باعث فشار روی عضله شکم می شود که ممکن است با جراحی ضعیف شده باشد، همچنین فتق می تواند به دنبال زایمان سزارین نیز رخ دهد. طی عمل سزارین شکافی روی شکم و رحم ایجاد می شود سپس نوزاد از طریق این برش ها خارج می شود. فتق برشی ممکن است برخی اوقات در محل زایمان سزارین نیز رخ دهد.

گاهی فتق درمان نشده می تواند منجر به بروز عوارض جدی شود. فتق ممکن است رشد کرده و علائم بیشتری ایجاد کند، همچنین با ایجاد فشار زیاد به بافت های اطراف باعث تورم و درد در اطراف آن می شود. بخشی از روده نیز در دیواره شکم محبوس می شود که این عارضه می تواند با انسداد روده باعث درد شدید، حالت تهوع یا یبوست شود. اگر قسمت به دام افتاده روده جریان خون کافی نداشته باشد خفگی در آن ناحیه رخ می دهد. این امر می تواند باعث آلوده شدن بافت روده یا از بین رفتن آن شود. فتق خفه شده تهدید کننده زندگی است و باید بلافاصله تحت درمان قرار گرفت. برخی از علائمی که می توانند نشان دهنده نیاز به مراقبت های پزشکی فوری برای فتق باشد عبارتند از:
برآمدگی که به رنگ قرمز یا بنفش در می آید
درد که ناگهان بدتر می شود
حالت تهوع یا استفراغ
تب
قادر به دفع گاز یا حرکات روده ای نیست

همیشه نمی توانید از ایجاد فتق جلوگیری کنید، برخی اوقات یک بیماری ارثی یا جراحی قبلی زمینه ایجاد فتق را فراهم می کند. با این حال، می توانید برای جلوگیری از ابتلا به فتق برخی از تغییرات ساده سبک زندگی را انجام دهید. این مراحل با هدف کاهش میزان فشار وارد بر بدن انجام می شود. در اینجا چند نکته کلی برای پیشگیری از فتق آورده شده است:
سیگار نکشید.
برای جلوگیری از سرفه مداوم هنگام بیماری به پزشک مراجعه کنید.
وزن بدن را سالم حفظ کنید.
هنگام دفع مدفوع یا ادرار به خود فشار وارد نکنید.
برای جلوگیری از یبوست به اندازه کافی غذاهای پر فیبر بخورید.
تمریناتی را انجام دهید که به تقویت عضلات شکم کمک می کند.
از بلند كردن وزنه هايي كه برايتان سنگين است خودداري كنيد. اگر باید جسم سنگینی را بلند کنید از زانو خم شوید و نه از کمر یا پشت.