بلوغ زودرس، به زمانی اطلاق می شود که بدن کودک خیلی زود شروع به تغییر به سمت بدن بزرگسالان (بلوغ) می کند. آغاز بلوغ قبل از 8 سالگی در دختران و قبل از 9 سالگی در پسران بلوغ زودرس محسوب می شود. بلوغ شامل رشد سریع استخوان ها و عضلات، تغییر در شکل و اندازه بدن و رشد توانایی تولید مثل بدن است. علت بلوغ زودرس را اغلب نمی توان یافت. به ندرت برخی شرایط مانند عفونت، اختلالات هورمونی، تومورها، ناهنجاری های مغزی یا جراحات ممکن است باعث بلوغ زودرس شوند. درمان بلوغ زودرس به طور معمول شامل دارو برای به تاخیر انداختن رشد بیشتر است.
علائم بلوغ زودرس
علائم و نشانه های بلوغ زودرس شامل موارد زیر قبل از 8 سالگی در دختران و قبل از 9 سالگی در پسران است.
رشد پستان و نخستین قاعدگی در دختران
بزرگ شدن بیضه ها و آلت تناسلی مرد، رشد موهای صورت و تغییر صدا در پسران
رشد موهای شرمگاهی یا زیر بغل
رشد سریع
آکنه
بوی بدن بزرگسالان
چه موقع به پزشک مراجعه کنیم؟
اگر کودک شما هر یک از علائم یا نشانه های بلوغ زودرس را دارد برای ارزیابی به پزشک اطفال مراجعه کنید.
علل بروز بلوغ زودرس
برای درک اینکه چه چیزی باعث بلوغ زودرس در برخی از کودکان می شود باید بدانید چه عواملی باعث شروع بلوغ می شود. مغز این فرآیند را با تولید هورمونی به نام هورمون آزادکننده گنادوتروپین ها (GnRH) آغاز می کند.
هنگامی که این هورمون به غده هیپوفیز می رسد – غده لوبیایی شکل کوچکی در پایه مغز- منجر به تولید هورمون های بیشتری در تخمدان برای خانم ها (استروژن) و بیضه برای مردان (تستوسترون) می شود. استروژن در رشد و نمو خصوصیات جنسی زنان نقش دارد و تستوسترون مسئول رشد و نمو ویژگی های جنسی مردان است. اینکه چرا این روند در برخی از کودکان از اوایل آغاز می شود به این مسئله بستگی دارد که آنها بلوغ زودرس مرکزی دارند یا بلوغ زودرس محیطی.
بلوغ زودرس مرکزی
علت این نوع بلوغ زودرس اغلب قابل شناسایی نیست. در بلوغ مرکزی زودرس روند بلوغ خیلی زود شروع می شود. در غیر این صورت الگوی و زمان بندی مراحل کار طبیعی است. برای اکثر کودکان مبتلا به این بیماری هیچ مشکل اساسی پزشکی و هیچ دلیل قابل تشخیصی برای بلوغ زودرس وجود ندارد. در موارد نادر بلوغ زودرس مرکزی ممکن است به دلیل موارد زیر ایجاد شود:
تومور در مغز یا نخاع (سیستم عصبی مرکزی)
نقص در مغز هنگام تولد مانند تجمع مایعات اضافی (هیدروسفالی) یا تومور غیر سرطانی (هامارتوم)
اشعه به مغز یا نخاع
آسیب به مغز یا نخاع
سندرم مک کین آلبرایت، یک بیماری ژنتیکی نادر است که بر استخوان ها و رنگ پوست تاثیر می گذارد و باعث مشکلات هورمونی می شود
هیپرپلازی آدرنال مادرزادی، گروهی از اختلالات ژنتیکی شامل تولید غیرطبیعی هورمون توسط غدد فوق کلیوی
کم کاری تیروئید، وضعیتی که در آن غده تیروئید به اندازه کافی هورمون تولید نمی کند
بلوغ زودرس محیطی
استروژن یا تستوسترون در بدن کودک باعث این نوع بلوغ زودرس می شود. کمتر بلوغ زودرس محیطی بدون درگیری هورمونی در مغز (GnRH) رخ می دهد که به طور معمول شروع بلوغ را تحریک می کند. در عوض، علت انتشار استروژن یا تستوسترون در بدن به دلیل مشکلات تخمدان ها، بیضه ها، غدد فوق کلیوی یا غده هیپوفیز است. در دختران و پسران موارد زیر ممکن است منجر به بلوغ زودرس محیطی شود:
توموری در غدد فوق کلیوی یا هیپوفیز که استروژن یا تستوسترون آزاد می کند
سندرم مک کین آلبرایت، یک اختلال ژنتیکی نادر است که روی رنگ پوست و استخوان ها تاثیر می گذارد و باعث مشکلات هورمونی می شود
قرار گرفتن در معرض منابع خارجی استروژن یا تستوسترون مانند کرم ها یا پماد ها
در دختران بلوغ زودرس محیطی نیز ممکن است با موارد زیر همراه باشد:
کیست های تخمدان
تومورهای تخمدان
در پسران، بلوغ زودرس محیطی نیز ممکن است به دلیل موارد زیر ایجاد شود:
توموری در سلول های تولید کننده اسپرم (سلول های زایا) یا در سلول های تولید کننده تستوسترون (سلول های لیدیگ)
یک اختلال نادر به نام زودرس جنسی خانوادگی مستقل از گنادوتروپین که به دلیل نقص در یک ژن ایجاد می شود منجر به تولید زودرس تستوسترون در پسران به طور معمول در سنین 1 تا 4 سالگی می شود
بیشتر بخوانید:اختلال بیش فعالی را بشناسید
عوامل خطر بلوغ زودرس
عواملی که خطر بلوغ زودرس کودک را افزایش می دهد عبارتند از:
جنسیت دختر: دختران به احتمال بسیار زیاد دچار بلوغ زودرس می شوند.
نژاد آفریقایی آمریکایی: به نظر می رسد بلوغ زودرس بیشتر از کودکان نژادهای دیگر آفریقایی آمریکایی را تحت تاثیر قرار می دهد.
چاقی: کودکانی با اضافه وزن قابل توجه بیشتر در معرض خطر بلوغ زودرس قرار دارند
قرار گرفتن در معرض هورمون های جنسی: تماس با کرم یا پماد استروژن یا تستوسترون یا سایر مواد حاوی این هورمون ها (مانند داروهای بزرگسالان یا مکمل های غذایی) خطر ابتلا به بلوغ زودرس کودک را افزایش می دهد.
داشتن سایر شرایط پزشکی: بلوغ زودرس ممکن است عارضه سندرم مک کین آلبرایت یا هیپرپلازی مادرزادی آدرنال باشد، شرایطی که شامل تولید غیرطبیعی هورمون های مردانه (آندروژن) است. در موارد نادر بلوغ زودرس نیز ممکن است با کم کاری تیروئید همراه باشد.
دریافت پرتودرمانی از سیستم عصبی مرکزی: پرتودرمانی برای تومورها، سرطان خون یا سایر شرایط می تواند خطر بلوغ زودرس را افزایش دهد.
بیشتر بخوانید:اضطراب در کودکان را جدی بگیرید
عوارض بلوغ زودرس
عوارض احتمالی بلوغ زودرس عبارتند از:
قد کوتاه: كودكانی كه بلوغ زودرس دارند در مقایسه با همسالان خود در ابتدا به سرعت رشد كرده و قد بلندی دارند، اما از آنجا که استخوان های آنها سریع تر از حد طبیعی بالغ می شوند آنها اغلب زودتر از حد معمول رشد نمی کنند. این امر باعث می شود در بزرگسالی کوتاهتر از حد متوسط باشند. درمان زودرس بلوغ زودرس به ویژه هنگامی که در کودکان بسیار خردسال اتفاق می افتد به آنها کمک می کند تا از آنچه که بدون درمان رشد می کنند بلندتر شوند.
مشکلات اجتماعی و عاطفی: دختران و پسراني كه بلوغ را بسيار پيش از همسالان خود آغاز مي كنند نسبت به تغييراتي كه در بدن آنها رخ مي دهد به شدت خودآگاه می شوند. این امر ممکن است بر عزت نفس شان تاثیر بگذارد و خطر افسردگی یا سوءمصرف مواد را افزایش دهد.
جلوگیری از بلوغ زودرس
نمی توان از برخی از عوامل خطر بلوغ زودرس مانند جنسیت و نژاد جلوگیری کرد، اما مواردی وجود دارد که می توانید برای کاهش احتمال بلوغ زودرس کودک خود انجام دهید، از جمله:
دور نگه داشتن کودک از منابع خارجی استروژن و تستوسترون مانند داروهای تجویز شده برای بزرگسالان در خانه یا مکمل های غذایی حاوی استروژن یا تستوسترون
کودک خود را برای حفظ وزن سالم تشویق کنید
مترجم: الهه زارعی