هر آنچه باید درباره آفت دهان بدانید را اینجا بخوانید

برفک دهانی هنگام ایجاد عفونت مخمر داخل دهان رخ می دهد، همچنین به عنوان کاندیدیازیس دهانی، کاندیدیازیس حفره حلقی یا به سادگی با نام برفک شناخته می شود.

برفک دهان اغلب در نوزادان و کودکان نوپا رخ می دهد و باعث ایجاد برجستگی های سفید یا مایل به زرد رنگ روی گونه های داخلی دهان و زبان می شود که این برجستگی ها به طور معمول با درمان از بین می روند. عفونت به طور معمول خفیف است و بندرت باعث بروز مشکلات جدی می شود، اما در افراد دارای سیستم ایمنی ضعیفی به سایر قسمت های بدن نیز گسترش یابد و عوارض جدی ایجاد می کند.

علائم برفک دهانی

در مراحل اولیه برفک دهانی ممکن است هیچ علائمی ایجاد نکند، اما در صورت تشدید عفونت یک یا چند مورد از علائم زیر ممکن است ایجاد شود:
ایجاد لکه های برجسته سفید یا زرد رنگ روی گونه های داخلی، زبان، لوزه ها، لثه ها یا لب ها
خونریزی جزئی در صورت تراشیده شدن برجستگی ها
درد یا سوزش در دهان
حسی پنبه مانند در دهان
پوست خشک و ترک خورده در گوشه های دهان
مشکل در بلعیدن
طعم بد دهان
از دست دادن ذائقه
در برخی موارد برفک دهان مری را نیز تحت تاثیر قرار می دهد هرچند این اتفاق غیرمعمول است. همان قارچی که باعث برفک دهانی می شود باعث عفونت های مخمری در سایر قسمت های بدن نیز می شود.

دلایل بروز آفت دهان

برفک دهان و سایر عفونت های مخمری ناشی از رشد بیش از حد قارچ کاندیدا آلبیکانس است. زندگی مقدار کمی کاندیدا آلبیکانس بدون آسیب رساندن در دهان طبیعی است.

هنگامی که سیستم ایمنی بدن به درستی کار می کند باکتری های مفید در بدن به تحت کنترل بودن کاندیدا آلبیکانس کمک می کنند، اما اگر سیستم ایمنی بدن به خطر بیفتد یا تعادل میکروارگانیسم ها در بدن مختل شود قارچ از کنترل خارج می شود. اگر از داروهای خاصی مانند آنتی بیوتیک ها استفاده کنید که تعداد میکروارگانیسم های دوستانه در بدن را کاهش می دهد رشد بیش از حد کاندیدا آلبیکانس باعث آفت دهان می شود.

درمان های بیماری سرطان از جمله شیمی درمانی و پرتودرمانی سلول های سالم را تخریب کرده یا از بین می برند که این امر باعث می شود فرد بیشتر نسبت به آفت دهان و سایر عفونت ها حساس باشد. شرایط تضعیف کننده سیستم ایمنی بدن مانند سرطان خون و اچ آی وی خطر ابتلا به برفک دهان را نیز افزایش می دهد.

برفک دهان یک عفونت فرصت طلب شایع در افراد مبتلا به اچ آی وی است. دیابت نیز در برفک دهانی نقش دارد یعنی دیابت کنترل نشده سیستم ایمنی بدن را ضعیف کرده و باعث افزایش سطح قند خون می شود و این امر شرایط را برای رشد کاندیدا آلبیکانس فراهم می کند.

بیشتر بخوانید:ویروس جنسی هرپس سیمپلکس چیست؟

آیا برفک دهانی مسری است؟

اگر برفک دهان دارید در صورت بوسیدن انتقال قارچ عامل این بیماری به شخص دیگری امکان پذیر است، همچنین قارچ عامل برفک دهان باعث ایجاد عفونت مخمر در سایر اعضای بدن می شود حتی این امکان وجود دارد که قارچ از یک قسمت بدن به قسمت دیگری از بدن شخص دیگری منتقل شود.

اگر برفک دهانی، عفونت مخمر واژن یا عفونت مخمر آلت تناسلی دارید می توانید قارچ را از طریق رابطه واژینال، مقعدی یا رابطه دهانی نیز به همسرتان منتقل کنید. در صورت بارداری و ابتلا به عفونت مخمر واژن می توانید قارچ را حین زایمان به کودک خود منتقل کنید.

اگر به عفونت مخمر پستان یا عفونت مخمر نوک پستان مبتلا هستید قارچ را هنگام شیردهی به کودک خود منتقل می کنید، همچنین کودک نیز در صورت داشتن برفک دهان می تواند قارچ را به شما منتقل کند. هنگام انتقال کاندیدا آلبیکانس از فردی به فرد دیگر همیشه هم باعث بروز برفک دهانی یا انواع دیگر عفونت مخمر نمی شود.

علاوه بر این، از آنجا که کاندیدا آلبیکانس در محیط زیست بسیار رایج است ایجاد عفونت مخمری به این معنا نیست شما لزوما آن را از شخص دیگری گرفته باشید.

تشخیص برفک دهان

پزشک به راحتی با بررسی و معاینه دهان و برجستگی ها برفک دهان را تشخیص می دهد. در برخی موارد پزشک ممکن است برای تایید تشخیص از ناحیه آسیب دیده نمونه برداری کند. برای انجام بیوپسی پزشک قسمت کوچکی از برجستگی را از دهان می تراشد سپس نمونه را برای بررسی کاندیدا آلبیکانس به آزمایشگاه ارسال می کند.

اگر پزشک مشکوک به برفک دهانی در مری باشد برای تایید تشخیص خود از روش سواب گلو یا آندوسکوپی استفاده می کند. برای انجام کشت سواب گلو پزشک با استفاده از یک سواب پنبه نمونه بافتی را از پشت گلو می گیرد سپس این نمونه را برای آزمایش به آزمایشگاه می فرستد. برای انجام آندوسکوپی پزشک از یک لوله نازک با نور و دوربین متصل به آن استفاده می کند. وی این “آندوسکوپ” را از طریق دهان و مری برای معاینه وارد می کند.

درمان آفت دهان

برای درمان برفک دهان پزشک یک یا چند داروی زیر را تجویز می کند:
فلوکونازول، داروی ضد قارچ خوراکی
کلوتریمازول، دارویی ضدقارچ
نیستاتین، دهان شویه ضدقارچ که می توانید آن را در دهان خود بچرخانید یا در دهان کودک خود سواب کنید
ایتراکونازول، داروی ضدقارچ خوراکی که برای درمان افرادی که به سایر درمان های برفک دهان پاسخ نمی دهند و افراد مبتلا به اچ آی وی استفاده می شود.
آمفوتریسین بی، دارویی که برای درمان موارد شدید برفک دهان استفاده می شود
با شروع درمان برفک دهانی به طور معمول طی 2 هفته برطرف می شود، اما در برخی موارد می تواند دوباره عود کند. برای بزرگسالانی که موارد عود برفک دهانی با علت نامشخص دارند پزشک آنها را از نظر شرایط بیماری زمینه ای که ممکن است در ایجاد برفک موثر باشد مورد ارزیابی قرار می دهد. نوزادان نیز ممکن است در سال نخست زندگی خود چندین دوره برفک دهانی را تجربه کنند.

درمان های خانگی برفک دهان

پزشک ممکن است برای درمان برفک دهان یا جلوگیری از عود آن داروهای خانگی یا تغییر سبک زندگی را توصیه کند. هنگام بهبودی رعایت بهداشت دهان و دندان مهم است. اینجا نکاتی وجود دارد:
دندان های خود را با مسواک نرم مسواک بزنید تا از تراشیدن برجستگی های ناشی از برفک جلوگیری کنید.
مسواک خود را پس از اتمام درمان برفک دهان تعویض کنید و در صورت استفاده از دندان مصنوعی آنها را به درستی تمیز کنید تا خطر عفونت مجدد کاهش یابد.
استفاده از دهانشویه یا اسپری دهان را فقط با تجویز پزشک انجام دهید
برخی از داروهای خانگی در بزرگسالان نیز علائم برفک را تسکین می دهد، به عنوان مثال دهان خود را با یکی از موارد زیر بشویید:
آب نمک
محلول آب و جوش شیرین
مخلوطی از آب و لیموترش
مخلوطی از آب و سرکه سیب
همچنین ممکن است خوردن ماست حاوی باکتری های مفید یا مکمل پروبیوتیک نیز برای درمان برفک دهانی موثر باشد، اما قبل از استفاده از این موارد برای نوزادان با پزشک مشورت کنید.

برفک دهان و شیردهی

همان قارچی که باعث برفک دهان می شود می تواند باعث ایجاد عفونت مخمری در پستان ها و نوک پستان ها نیز شود. این قارچ در طول شیردهی بین مادر و نوزاد نیز منتقل می شود، بنابراین اگر کودک برفک دهانی دارد می تواند قارچ را به پستان یا سایر مناطق پوست مادر منتقل کند.

اگر به عفونت مخمر پستان یا عفونت مخمر نوک پستان مبتلا هستید شما هم می توانید قارچ را به دهان یا پوست کودک خود نیز منتقل کنید، همچنین از آنجا که مخمر می تواند بدون ایجاد عفونت روی پوست زندگی کند کودک می تواند برفک دهانی ایجاد کند بدون اینکه علائمی از عفونت مخمر پستان یا نوک پستان داشته باشید.

اگر به عفونت مخمر در پستان ها یا نوک پستان ها مبتلا شوید ممکن است تجربه کنید:
درد در پستان ها هنگام و بعد از شیردهی
خارش یا احساس سوزش در نوک پستان یا اطراف آن
لکه های سفید یا کم رنگ روی نوک پستان یا اطراف آن
پوست براق روی نوک پستان ها یا اطراف آن
پوسته شدن پوست نوک پستان یا اطراف آن
اگر کودک دچار برفک دهانی می شود یا به عفونت مخمر پستان یا نوک پستان مبتلا می شوید انجام درمان برای شما و کودک بسیار مهم است زیرا به جلوگیری از چرخه انتقال کمک می کند. پزشک ممکن است انجام موارد زیر را توصیه کند:
درمان کودک با یک داروی ضدقارچ یا اینکه یک کرم ضدقارچ روی پستان های خود بمالید. قبل از شیردهی به کودک کرم را باید برای جلوگیری از ورود آلودگی به دهان کودک باید از روی پستان پاک کنید.
پستانک ها، حلقه های دندان درآوردن، نوک سینه ها، پمپ شیر و سایر وسایلی که کودک داخل دهان خود می گذارد را استریل کنید.
نوک پستان ها را بین زمان تغذیه تمیز و خشک نگه دارید.
همچنین ممکن است پزشک به شما برای کمک به درمان یا جلوگیری از برفک دهان و سایر انواع عفونت مخمر ایجاد تغییراتی در سبک زندگی توصیه کند.

برفک دهان در نوزادان

برفک دهان اغلب نوزادان و کودکان نوپا را تحت تاثیر قرار می دهد. نوزادان پس از انتقال قارچ از مادران در دوران بارداری، زایمان یا شیردهی یا فقط از مخمری که به طور طبیعی در محیط آنها وجود دارد برفک دهانی ایجاد می کنند. در صورت ابتلای کودک به برفک دهانی ممکن است علائم و نشانه های مشابهی داشته باشد که افراد دیگر را نیز تحت تاثیر قرار می دهد، از جمله:
لکه های برجسته سفید یا زرد رنگ در گونه های داخلی، زبان، لوزه ها، لثه ها یا لب ها
خونریزی جزئی در صورت تراشیده شدن برجستگی ها
درد یا سوزش در دهان
پوست خشک و ترک خورده در گوشه های دهان
همچنین برفک دهان در نوزادان باعث ایجاد مشکلاتی در تغذیه و تحریک پذیری یا گرگرفتگی آنها می شود. اگر کودک شیرخوار برفک دهانی دارد مادر و کودک هر دو به درمان های ضدقارچی نیازدارند.

برفک دهان در بزرگسالان

برفک دهان در نوزادان و بزرگسالان مسن دارای سیستم ایمنی ضعیف تر بیشتر مشاهده می شود، اما این عارضه در هر سنی رخ می دهد. بزرگسالان جوان تر در صورت نقص سیستم ایمنی بدن برفک دهانی می زنند به عنوان مثال، بزرگسالان در صورت داشتن سابقه برخی از بیماری ها، درمان های پزشکی یا عادت های ناسالم زندگی بیشتر دچار برفک دهانی می شوند.

در بزرگسالان سالم در غیر این صورت بروز برفک دهان بعید است مشکلات جدی ایجاد کند، اما در صورت عدم کارکرد درست سیستم ایمنی بدن ممکن است عفونت به سایر قسمت های بدن سرایت کند.

عوامل خطر برای بروز برفک دهان

نوزادان، کودکان نوپا و بزرگترها بیشتر از سایرین دچار آفت دهان می شوند. برخی شرایط خاص، درمان های پزشکی و عوامل سبک زندگی نیز می توانند با تضعیف سیستم ایمنی بدن یا بر هم زدن تعادل میکروب ها در بدن خطر برفک دهان را افزایش دهند. به عنوان مثال، ممکن است در معرض خطر بیشتر برفک قرار داشته باشید:
شرایطی که باعث خشکی دهان می شود
در صورت ابتلا به دیابت، کم خونی، سرطان خون یا اچ آی وی
مصرف آنتی بیوتیک، کورتیکواستروئید یا داروهای سرکوب کننده سیستم ایمنی
درمان هایی برای سرطان مانند شیمی درمانی یا پرتودرمانی
سیگار کشیدن
استفاده از دندان مصنوعی

بیشتر بخوانید:سفید کردن دندان ها با ساده ترین روش های خانگی

عوارض برفک دهان

در افراد دارای سیستم ایمنی سالم برفک دهان به ندرت عوارضی ایجاد می کند. در موارد شدید هم ممکن است به مری گسترش یابد. اگر سیستم ایمنی بدن ضعیف شده باشد احتمال بروز عوارض ناشی از برفک دهان بیشتر است.

بدون دریافت درمان مناسب، قارچ عامل برفک وارد جریان خون می شود و به قلب، مغ ، چشم ها یا سایر اعضای بدن گسترش می یابد که با نام کاندیدیازیس تهاجمی یا سیستمیک شناخته می شود. کاندیدیازیس سیستمیک باعث ایجاد مشکلاتی در اندام های تحت تاثیر آن می شود، همچنین می تواند باعث بروز وضعیت تهدید کننده زندگی با نام شوک سپتیک شود.

پیشگیری از آفت دهان

برای کاهش خطر آفت دهان موارد زیر را امتحان کنید:
برای حمایت از عملکرد سیستم ایمنی بدن خود یک رژیم غذایی مغذی بخورید و یک سبک زندگی سالم را دنبال کنید.
بهداشت دهان و دندان را با مسواک زدن روزانه دو بار، استفاده از نخ دندان هر روز و مراجعه مرتب به دندانپزشکی رعایت کنید.
اگر دهان به طور مزمن خشک است با پزشک خود برای گرفتن روند درمانی مناسب مشورت کنید.
در صورت استفاده از دندان مصنوعی آنها را قبل از خواب بردارید، روزانه تمیز کنید و از مناسب بودن آنها اطمینان حاصل کنید.
اگر استنشاق کورتیکواستروئید دارید دهان خود را بشویید یا دندان های خود را مسواک بزنید.
در صورت ابتلا به دیابت برای کنترل سطح قند خون خود گام بردارید.
اگر در قسمت دیگری از بدن خود به عفونت مخمر مبتلا شدید درمان را آغاز کنید زیرا در برخی موارد عفونت می تواند از یک قسمت از بدن به قسمت دیگر منتقل شود.

برفک دهان و رژیم غذایی

برای آگاهی از تاثیر رژیم بر اثر آفت دهان تحقیقات بیشتری لازم است. برخی از منابع معتبر نشان می دهد خوردن برخی از غذاهای پروبیوتیک یا مصرف مکمل های پروبیوتیک به کاهش رشد کاندیدا آلبیکانس کمک می کند. با این حال، برای آگاهی از نقشی که پروبیوتیک ها در درمان یا جلوگیری از برفک دهان دارند تحقیقات بیشتری لازم است.

برخی از افراد بر این باورند محدود كردن یا اجتناب از مصرف برخی غذاها نیز می تواند به مهار رشد کاندیدا آلبیکانس كمك كند. به عنوان مثال، برخی از افراد اظهار داشتند محدود كردن مصرف كربوهیدرات های تصفیه شده و قندها به درمان یا جلوگیری از برفك دهان و سایر عفونت های مخمر كمك می كند.
مترجم: الهه زارعی