عصب سیاتیک از جمله بزرگ ترین و طولانی ترین عصب ها در بین اعصاب بدن است که در عین حال درگیری آن می تواند برای فرد بیمار بسیار درد سرساز هم باشد. درد سیاتک به دلیل محدودیت حرکتی یکی از شایع ترین علل ناتوانی و درد محسوب می شود.
عصب سیاتیک که از ناحیه تحتانی ستون مهره ها و از مجاورت دیسک های پایینی کمر منشا گرفته به سمت استخوان لگن و باسن امتداد می یابد سپس از پشت ران وارد ساق پا می شود. عصب سیاتیک هنگام درگیر شدن هر نقطه ای از عصب درد را نشان می دهد در شرایطی که بقیه قسمت ها فاقد درد باشند.
با توجه به اینکه رگ سیاتیک در پشت ساق پا به دو شاخه تقسیم می شود، یکی از پشت ساق پا به کف پا می رود و دیگری از کناره خارجی ساق و روی مچ پا می گذرد، بنابراین ممکن است فرد فقط در قسمت خارجی ساق پا درد داشته باشد و هیچ گونه دردی در کمر احساس نشود، اما علت این درد هم به سیاتی برمی گردد.
بیماری سیاتیک به دردی اطلاق می شود که در قسمت تحتانی کمر یا باسن ایجاد می شود و در پا انتشار می یابد و با سوزن سوزن شدن و ضعف پا همراه است. علائم سیاتیک دارای طیف مختلفی از علایم از کمردرد گرفته تا پا درد متفاوت باشد. به طور معمول سیاتیک فقط یک طرف بدن را درگیر می کند.
درد سیاتیک ممکن است به علت فشار دیسک کمر روی این عصب ایجاد شود یا ناشی از تحریک مهره های جابجا شده در کمر باشد یا حتی اسپاسم یک عضله در لگن به نام پریفورمیس نیز می تواند موجب تحریک عصب سیاتیک شود.
اگرچه درد ناشی از سیاتیک می تواند شدید باشد، اما اکثر موارد با درمان های غیر جراحی طی چند هفته بهبود می یابد. به گزارش مایو کلینیک، افرادی که از سیاتیک شدید رنج می برند با ضعف قابل توجه پا یا تغییرات در عملکرد و ساختار روده یا مثانه ممکن است نامزد جراحی شوند.
علائم سیاتیک
دردی که از ستون فقرات تحتانی (کمری) به باسن و پشت ساق منتقل می شود مشخصه بارز سیاتیک محسوب می شود. تقریبا در هر نقطه ای از مسیر عصبی ممکن است احساس ناراحتی ایجاد شود، اما به طور ویژه این احتمال وجود دارد که از کمر به باسن و پشت ران و ساق پا مسیری دنبال شود.
درد می تواند از یک درد خفیف گرفته تا احساس سوزش شدید یا درد طاقت فرسا بسیار متفاوت باشد. برخی اوقات درد مانند یک ضربه یا شوک الکتریکی احساس می شود. هنگام سرفه یا عطسه حتی درد می تواند بدتر باشد و نشستن طولانی مدت نیز علائم را تشدید می کند.
برخی از افراد نیز دچار بی حسی، سوزن سوزن شدن یا ضعف عضلانی در ساق یا پای آسیب دیده می شوند. احتمال می رود در این شرایط در قسمتی از پا درد احساس شود و قسمت دیگری نیز بی حس باشد.
زمان مراجعه به پزشک
سیاتیک خفیف به طور معمول با گذشت زمان از بین می رود. در صورت ناکام ماندن اقدامات مراقبت از خود در تسکین علائم یا اینکه درد بیش از یک هفته طول بکشد، شدید باشد یا به تدریج تشدید یابد به پزشک مراجعه کنید. در صورت:
دچار درد ناگهانی شدید در ناحیه کمر یا ساق پا و بی حسی یا ضعف عضلانی در ساق پا می شوید
این درد به دنبال یک آسیب شدید مانند تصادف رانندگی رخ می دهد
در کنترل روده یا مثانه خود مشکل دارید
دلایل بروز سیاتیک
سیاتیک زمان تحت فشار قرار گرفتن عصب سیاتیک رخ می ده به طور معمول با فتق دیسک در ستون فقرات یا رشد بیش از حد استخوان (خار استخوان) در مهره ها نمایان می شود. به ندرت عصب می تواند توسط تومور فشرده شود یا در اثر بیماری مانند دیابت آسیب ببیند.
عوامل خطر بروز سیاتیک
عوامل خطرساز سیاتیک عبارتند از:
سن. تغییرات وابسته به سن در ستون فقرات مانند فتق دیسک و خار استخوان از شایع ترین علل سیاتیک محسوب می شوند.
چاقی. با افزایش فشار بر ستون فقرات وزن اضافی بدن به تغییرات ستون فقرات که باعث ایجاد سیاتیک می شود کمک می کند.
اشتغال. برخی مشاغل که افراد را تحت شرایط خاص برای بروز سیاتیک مستعد می کند مانند حمل بارهای سنگین یا طولانی مدت نشستن روی موتور ممکن است در بروز سیاتیک نقش داشته باشد، اما هیچ شواهد قطعی در مورد این ارتباط وجود ندارد.
نشستن طولانی مدت. افرادی که به مدت طولانی می نشینند یا سبک زندگی بی تحرکی دارند بیش از افراد فعال دچار سیاتیک می شوند.
دیابت. این وضعیت که بر نحوه استفاده بدن از قند خون تاثیر می گذارد، خطر آسیب عصبی را افزایش می دهد.
عوارض سیاتیک
اگرچه اکثر افراد به طور کامل از درد و سختی سیاتیک بهبود می یابند، اما اغلب بدون درمان سیاتیک به طور بالقوه می تواند باعث بروز آسیب دائمی عصب شود. در صورت داشتن موارد زیر بلافاصله به پزشک مراجعه کنید:
از دست دادن احساس در پای آسیب دیده
ضعف در پای آسیب دیده
از دست دادن عملکرد روده یا مثانه
جلوگیری از بروز سیاتیک
همیشه هم پیشگیری از سیاتیک امکان پذیر نیست و ممکن است بیماری عود کند، اما موارد زیر می توانند نقش مهمی در محافظت از کمر داشته باشند:
به طور منظم ورزش کنید. برای محکم نگه داشتن کمر به ماهیچه های اصلی خود توجه کنید، ماهیچه های شکم و کمر که برای حالت و وضعیت مناسب بدن ضروری هستند. با پزشک خود درباره انجام فعالیت های خاص و مناسب وضعیت خود مشورت کنید.
هنگام نشستن وضعیت مناسب بدن خود را حفظ کنید. صندلی دارای پشتی مناسب، زیر بغل و پایه گردان انتخاب کنید. یک بالش یا حوله رول شده را در قسمت پشتی خود برای حفظ منحنی طبیعی آن قرار دهید. زانوها و باسن خود را در سطح یکنواخت نگه دارید.
از مکانیک بدن مناسب استفاده کنید. اگر به مدت طولانی می ایستید هر از گاهی یک پا خود را روی چهارپایه یا جعبه کوچک برای استراحت قرار دهید. هنگام بلند کردن اجسام سنگین اجازه دهید اندام تحتانی کار را انجام دهد. به طور مستقیم به سمت بالا و پایین حرکت کنید. پشت خود را صاف نگه دارید و فقط در قسمت زانوها خم شوید. بار را نزدیک بدن خود نگه دارید و از بلند کردن و چرخاندن آن به طور همزمان خودداری کنید. در صورت سنگین یا ناهنجار بودن جسم سنگین از فرد دیگری کمک بگیرید.
مترجم: الهه زارعی