در آزمایش خون شمارش گلبول های قرمز پزشک از آن برای تعیین تعداد گلبول های قرمز استفاده می کند، همچنین به عنوان تعداد گلبول های قرمز نیز شناخته می شود. این آزمایش مهم است زیرا گلبول های قرمز حاوی هموگلوبین است که اکسیژن را به بافت های بدن منتقل می کند. تعداد گلبول های قرمز خون می تواند بر میزان دریافت اکسیژن از بافت ها تاثیر بگذارد.
در غلظت خون بالا سلول های قرمز موجود در خون افزایش می یابند. در افراد مبتلا به غلظت خون بالا سلول های قرمز خون یا هموگولوبین یا هماتوکریت بیشتر از حد معمول در خون وجود دارند. به گزارش هلث لاین، بافت ها برای عملکرد به اکسیژن نیاز دارند.
هر آنچه باید درباره غلظت خون بدانید
غلظت خون بالا ناشی از افزایش تعداد سلول های قرمز یا کاهش پلاسمای خون باشد. غلظت خون بالا یا پلی سیتمی برخی اوقات اریتروسیتوز نیز نامیده می شود. در فرد دارای غلظت خون احتمال سکته مغزی و قلبی افزایش می یابد و وی اغلب مواقع با فشارخون بالا دست و پنجه نرم می کند که حتی باعث خونریزی از بینی هم می شود.
علائم شمارش غیرطبیعی
در صورت بسیار زیاد یا خیلی کم بودن تعداد گلبول های قرمز علائم و عوارضی ایجاد می شوند. در صورت پایین بودن سطح شمارش گلبول قرمز علائم شامل موارد زیر است:
خستگی
تنگی نفس
سرگیجه، ضعف یا سبکی سر به ویژه هنگام تغییر موقعیت با سرعت
افزایش ضربان قلب
سردرد
پوست رنگ پریده
اگر تعداد گلبول های قرمز خون بالا است علائمی مانند موارد زیر نمایان می شوند:
خستگی
تنگی نفس
درد مفاصل
حساسیت در کف دست یا پا
خارش پوست به ویژه پس از دوش گرفتن یا حمام کردن
اختلال خواب
در صورت مشاهده این علائم پزشک می تواند انجام آزمایش خون مربوط به شمارش گلبول قرمز را تجویز کند.
چرا به آزمایش شمارش گلبول قرمز خون نیاز است؟
بر اساس اعلام انجمن شیمی بالینی آمریکا، این آزمایش تقریبا همیشه بخشی از آزمایش شمارش کامل خون (CBC) است. آزمایش شمارش کامل خون تعداد تمام اجزای موجود در خون را اندازه گیری می کند، از جمله:
سلول های قرمز خون
گلبول های سفید خون
هموگلوبین
هماتوکریت
پلاکت
هماتوکریت به حجم گلبول های قرمز خون در بدن اشاره دارد. آزمایش هماتوکریت نسبت گلبول های قرمز در خون را اندازه گیری می کند. پلاکت ها به عنوان سلول های کوچک در خون گردش می کنند و لخته های خون را تشکیل می دهند که باعث بهبود زخم ها و جلوگیری از خونریزی بیش از حد می شود.
در صورت مشکوک بودن به بیماری که بر گلبول های قرمز تاثیر می گذارد یا در صورت بروز علائم کمبود اکسیژن خون پزشک انجام آزمایش را تجویز می کند که می تواند شامل موارد زیر باشد:
تغییر رنگ پوست مایل به آبی یا کبود شدن
گیجی
تحریک پذیری و بی قراری
تنفس نامنظم
آزمایش شمارش کامل خون اغلب بخشی از یک معاینه فیزیکی معمول است. این گزینه می تواند شاخص سلامت کلی باشد، همچنین قبل از عمل جراحی نیز انجام می شود.
در صورت تشخیص بیماری خونی که ممکن است بر تعداد گلبول های قرمز تاثیر بگذارد یا مصرف داروهای موثر بر گلبول های قرمز پزشک آزمایش را برای نظارت بر وضعیت یا درمان تجویز می کند. پزشکان می توانند از آزمایش های شمارش کامل خون را برای نظارت بر شرایطی مانند سرطان و عفونت های خون استفاده کنند.
شمارش گلبول قرمز چگونه انجام می شود؟
شمارش گلبول قرمز به عنوان یک آزمایش خون ساده در برخی مطب ها نیز انجام می شود. پزشک خون را از ورید به طور معمول در قسمت داخلی آرنج خارج می کند، مراحل خونگیری عبارتند از:
فرد محل سوراخ را با یک ضد عفونی کننده تمیز می کند.
وی نوار الاستیکی را در بالای بازو برای متورم شدن رگ می بندند.
وی سوزن را به آرامی وارد رگ کرده و خون را در یک ویال یا لوله متصل جمع آوری می کند.
سپس سوزن و نوار الاستیک را از بازوی برمی دارد.
ارائه دهنده مراقبت های بهداشتی نمونه خون را برای آزمایش به آزمایشگاه ارسال می کند.
چگونه باید برای شمارش گلبول قرمز آماده شد؟
به طور معمول آمادگی خاصی برای انجام این آزمایش لازم نیست، اما در صورت مصرف دارو باید به پزشک خود اطلاع دهید. داروها شامل هرگونه دارو یا مکمل بدون نسخه نیز است. پزشک درباره انجام سایر اقدامات احتیاطی لازم می تواند شما را راهنمایی کند.
خطرات ناشی از شمارش گلبول قرمز چیست؟
در آزمایش شمارش گلبول خون مانند هر آزمایش خون دیگری خطر خونریزی، کبودی یا عفونت در محل سوراخ وجود دارد. هنگام ورود سوزن به بازود ممکن است احساس درد متوسط یا احساس سوزش شدید تجربه شود.
محدوده طبیعی شمارش گلبول قرمز چقدر است؟
بر اساس اعلام انجمن لوسمی و لنفوم:
محدوده طبیعی شمارش گلبول قرمز برای مردان 4.7 تا 6.1 میلیون سلول در هر میکرولیتر است.
محدوده طبیعی شمارش گلبول قرمز برای زنان باردار 4.2 تا 5.4 میلیون میکرولیتر است.
محدوده طبیعی شمارش گلبول قرمز برای کودکان 4.0 تا 5.5 میلیون میکرولیتر است.
این محدوده ها بسته به آزمایشگاه یا پزشک متفاوت است.
شمارش بیشتر از حد طبیعی به چه معناست؟
اگر تعداد گلبول های قرمز بیش از حد نرمال باشد دچار اریتروسیتوز هستید. این ممکن است به دلیل:
سیگار کشیدن
بیماری قلبی مادرزادی
کم آبی بدن
سرطان سلول کلیوی نوعی سرطان کلیه
فیبروز ریوی
پلی سیتمی ورا به عنوان یک بیماری مغز استخوان باعث تولید بیش از حد گلبول های قرمز می شود و با جهش ژنتیکی در ارتباط است. هنگام حرکت در ارتفاعات بالاتر تعداد گلبول های قرمز برای چند هفته افزایش می یابد زیرا اکسیژن کمتری در هوا وجود دارد.
مصرف داروهای خاصی مانند جنتامایسین و متیل دوپا می توانند تعداد گلبول های قرمز را افزایش دهند. جنتامایسین به عنوان آنتی بیوتیک برای درمان عفونت های باکتریایی در خون استفاده می شود. متیل دوپا اغلب برای درمان فشار خون بالا مورد استفاده قرار می گیرد. این کار با شل کردن عروق خونی باعث جریان یافتن راحت خون در بدن می شود. در مورد هرگونه داروی مصرفی باید حتما با پزشک خود صحبت کنید.
تعداد بالای شمارش گلبول قرمز خون در آزمایش ممکن است در نتیجه آپنه خواب، فیبروز ریوی و سایر شرایط کاهش دهنده سطح اکسیژن در خون باشد. داروهای افزایش دهنده عملکرد مانند تزریق پروتئین و استروئیدهای آنابولیک نیز می توانند گلبول های قرمز خون را افزایش دهند. بیماری های کلیوی و سرطان های کلیه نیز می توانند منجر به افزایش تعداد گلبول های قرمز شوند.
منظور از شمارش کمتر از حد معمول چیست؟
اگر تعداد گلبول های قرمز کمتر از حد معمول باشد ممکن است به دلایل زیر ایجاد شود:
کم خونی
نارسایی مغز استخوان
کمبود اریتروپوئیتین که علت اصلی کم خونی در بیماران مبتلا به بیماری مزمن کلیه است
همولیز یا تخریب شمارش گلبول قرمز ناشی از تزریق و آسیب عروق خونی
خونریزی داخلی یا خارجی
سرطان خون
سوء تغذیه
مولتیپل میلوما، سرطان سلول های پلاسما در مغز استخوان
کمبودهای تغذیه ای از جمله کمبود آهن، مس، فولات و ویتامین B6 و B12
بارداری
اختلالات تیروئید
همچنین برخی از داروها نیز می توانند تعداد شمارش گلبول قرمز را کاهش دهند، به ویژه:
داروهای شیمی درمانی
کلرامفنیکل که عفونت های باکتریایی را درمان می کند
کینیدین که می تواند ضربان نامنظم قلب را درمان کند
هیدانتوئین که به طور سنتی برای درمان صرع و اسپاسم عضلانی استفاده می شود
گلبول های قرمز و سرطان خون
سرطان خون می تواند بر تولید و عملکرد گلبول های قرمز خون تاثیر بگذارد، همچنین می تواند منجر به سطوح غیر معمول شمارش گلبول قرمز شوند. هر نوع سرطان خون تاثیر منحصر به فردی بر تعداد گلبول های قرمز دارد. سه نوع اصلی سرطان خون عبارتند از:
سرطان خون که توانایی مغز استخوان در تولید پلاکت و گلبول قرمز را مختل می کند
لنفوم که بر سلول های سفید سیستم ایمنی تاثیر می گذارد
میلوم که از تولید طبیعی آنتی بادی جلوگیری می کند
اگر نتایج غیرطبیعی باشد چطور؟
پزشک هرگونه نتیجه غیرطبیعی را با شما در میان می گذارد. بسته به نتایج وی آزمایش های دیگری نیز تجویز می کند. این موارد می تواند شامل اسمیر خون باشد، جایی که نمونه ای از خون زیر میکروسکوپ بررسی می شود. اسمیر خون می تواند به تشخیص ناهنجاری در سلول های خونی (مانند کم خونی داسی شکل)، اختلالات گلبول های سفید خون مانند سرطان خون و انگل های منتقله از راه خون مانند مالاریا کمک کند.
کم خونی شرایطی است که در آن گلبول های قرمز سالم کافی برای حمل اکسیژن در سراسر بدن وجود ندارد. انواع کم خونی عبارتند از:
کم خونی ناشی از فقر آهن که اغلب به راحتی درمان می شود
کم خونی داسی شکل که منجر به گلبول های قرمز غیر طبیعی می شود و به سرعت می میرند
کم خونی ناشی از کمبود ویتامین که اغلب ناشی از سطوح پایین ویتامین B12 است
همه انواع کم خونی نیاز به درمان دارند. افراد مبتلا به کم خونی به طور معمول احساس خستگی و ضعف می کنند، همچنین ممکن است با سردرد، سرد شدن دست ها و پاها، سرگیجه و ضربان نامنظم قلب نیز دست و پنجه نرم کنند.
بیوپسی مغز استخوان می تواند نشان دهد چگونه سلول های مختلف خون در مغز استخوان ساخته می شوند. آزمایش های تشخیصی مانند سونوگرافی یا الکتروکاردیوگرام نیز می توانند به دنبال شرایطی باشد که بر کلیه ها یا قلب تاثیر می گذارند.
تغییرات سبک زندگی
ایجاد تغییر در شیوه زندگی می تواند بر تعداد گلبول های قرمز تاثیر بگذارد. برخی از این تغییرات عبارتند از:
حفظ رژیم غذایی سالم و اجتناب از کمبود ویتامین
ورزش منظم که بدن را مجبور به مصرف اکسیژن بیشتر می کند
اجتناب از مصرف آسپرین
اجتناب از سیگار کشیدن
ممکن است بتوان شمارش گلبول قرمز را با ایجاد تغییرات در شیوه زندگی کاهش داد مانند:
کاهش میزان مصرف آهن و گوشت قرمز
نوشیدن آب بیشتر
اجتناب از دیورتیک ها (ادرارآورها) مانند نوشیدنی های حاوی کافئین یا الکل
ترک سیگار
تغییرات رژیم غذایی
تغییرات رژیم غذایی می تواند با افزایش یا کاهش تعداد گلبول های قرمز نقش مهمی در درمان خانگی داشته باشد. ممکن است بتوان شمارش گلبول قرمز خون را با ایجاد تغییرات رژیم غذایی زیر افزایش داد:
افزودن مواد غذایی سرشار از آهن (مانند گوشت، ماهی و مرغ)، لوبیای خشک، نخود فرنگی و سبزی های دارای برگ سبز (مانند اسفناج) به رژیم غذایی
افزایش مس در رژیم غذایی با افزودن مواد غذایی مانند صدف، مرغ و آجیل
دریافت ویتامین B12 بیشتر با مواد غذایی مانند تخم مرغ، گوشت و غلات غنی شده
رژیم غذایی کم سدیم
علاوه بر رژیم غذایی متعادل مصرف سدیم نیز باید کنترل شود. افزایش حجم خون خطر ابتلا به فشار خون بالا را افزایش می دهد. محدودیت مصرف سدیم به مدیریت بهتر فشار خون کمک می کند. در وهله نخست مصرف سدیم پخت و پز یا حین خوردن غذا را کاهش دهید.
در گام بعدی باید مصرف مواد غذایی فرآوری شده با سدیم مانند گوشت گاو، سوسیس، مواد غذایی منجمد، چیپس و سوپ های پر نمک محدود یا به طور کامل قطع کنید و به جای آنها از مواد غذایی تازه و سالم استفاده کنید.
سیر
سیر در درمان بیماری های مختلفی نقش دارد. ویژگی ضدانعقاد خون سیر آن را به گزینه مناسبی برای درمان پلی سیتمی موثر است و خون را رقیق و از لخته شدن آن جلوگیری می کند.
فلفل قرمز
فلفل قرمز به عنوان یک مکمل دیگر برای مدیریت رقیق کردن خون کپسایسین های موجود در آن باعث تحریک جریان خون می شود، همچنین فلفل قرمز ضمن رقیق سازی خون گردش آن را منظم می کند. گیاهان یا ادویه های مفید دیگر برای رقیق کردن خون عبارت است از:
دارچین: به عنوان یک ادویه رقیق کننده خون گردش خون را افزایش می دهد.
شوید: این سبزی اگرچه به عنوان رقیق کننده خون زیاد شناخته نمی شود، اما مصرف زیاد آن به طور همزمان با برخی داروها باعث بروز واکنش می شود.
ریشه شیرین بیان: شیرین بیان نیز به عنوان رقیق کننده خون شناخته می شود.
جینکو بیلوبا: جینکو بیلوبا ضمن افزایش گردش خون از لخته شدن خون جلوگیری می کند.
زنجبیل: زنجبیل به عنوام یک گیاه رقیق کننده قوی خون شناخته می شود.
چای کوهی: چای کوهی در صورت مصرف با برخی داروها به حد خطرناکی باعث رقیق شدن خون می شود.
چای سبز: اپی گالوکتشین گالات موجود در چای سبز غلظت خون را رقیق و ثابت نگه می دارد و دیواره رگ ها نرم و انعطاف پذیر، عروق باز و جریان گردش خون منظم می شود.
زمان مراجعه به پزشک
علایم غلظت خون ثانویه می تواند نزدیک به بیماری های اساسی از قبیل بیماری های مزمن ریوی باشد، بنابراین تنگی نفس، سرفه مزمن، اختلال خواب، سرگیجه، ناتوانی در ورزش و خستگی در این بیماران به احتمال زیاد شایع است.
اگر غلظت خون مرتبط با سرطان کلیه، سرطان کبد و یا تومورهای ترشح کننده اریتروپویتین باشد، علائم این مشکلات از قبیل کاهش وزن، درد شکم، احساس سیری و یا زردی نیز همراه آن است. در صورت خونریزی، مشکل در تنفس، تنگی نفس یا علائم سکته مغزی مراجعه به اورژانس یا پزشک ضروری است.
مترجم: الهه زارعی