امروزه، یکی از معضلات اساسی زندگی در شهرها، به ویژه در شهرهای بزرگ و صنعتی مانند تهران و اصفهان، آلودگی هواست، به‌ویژه در فصل‌های سرد سال. آلودگی هوا از جمله عوامل اساسی است که منجر به ابتلا به انواع بیماری‌های التهابی می‌شود، از جمله سرطان‌ها، بیماری‌های قلبی و عروقی، بیماری‌های تنفسی و ریوی، و حتی مشکلات پوستی و آلرژی از قبیل آسم یا خشکی چشم.
مروزه یکی از اصلی ترین معضلات زندگی شهری به ویژه در شهرهای بزرگ و صنعتی نظیر تهران و اصفهان، آلودگی هوا به ویژه در فصول سرد سال است. آلودگی هوا یکی از اصلی ترین عوامل ابتلا به انواع بیماری های التهابی نظیر سرطان ها، بیماری های قلبی و عروقی، بیماری های تنفسی و ریوی و حتی مشکلات پوستی و آلرژی یا آسم همچنین خشکی چشم می باشد. بنابراین بسیاری از افراد برای رهایی از این مشکل به استفاده از ماسک روی می آورند. اما آیا واقعا استفاده از ماسک تاثیری برای کاهش عوارض هوای آلوده بر روی بدن انسان دارد؟ آیا زدن ماسک خود عوارض جانبی برای سلامتی افراد به دنبال دارد؟ چه نوع ماسکی برای پیشگیری از مضرات هوای آلوده موثر و کارآمد است؟
عوارض استفاده از ماسک نامناسب در هوای الوده
تاثیرات زدن ماسک در روزهای آلوده
آلودگی هوا عمدتا به دلیل تجمع گازهایی و ترکیبات سمی نظیر مونوکسید کربن، اکسیدهای گوگرد و ازت همچنین ازن رخ می دهد که می تواند سلامتی افراد را به شدت به خطر بیندازد. در این بین افرادی که سیستم ایمنی ضعیف تری دارند یا به آسم و سایر بیماری های مزمن ریوی، همچنین بیماری های قلبی و عروقی مبتلا هستند، کودکان و زنان باردار، بیشتر تحت خطر آسیب های ناشی از سموم موجود در هوای آلوده هستند.
این افراد چنانچه از ماسک مناسب و استاندارد استفاده کننده می توانند تا حد زیادی از این آسیب ها در امان باشند. البته مصرف مواد غذایی ضد التهابی را در روزهایی که آلودگی هوا زیاد است فراموش نکنید.
چه نوع ماسکی مناسب هوای آلوده است؟
ماسک ها انواع مختلفی دارند که برای کاربردهای مختلفی طراحی شده اند. بدین معنی که هر نوع ماسک برای محافظت بدن انسان از عوامل خاصی طراحی شده است. به طور مثال ماسک های پزشکی برای محافظت در برابر باکتری ها و ویروس های بیماری زا نظیر کرونا طراحی شده اند.
این ماسک ها تحت استانداردهای مختلفی تولید می شوند. به طور مثال ماسک های استانداردی که بر روی آنها حرف انگلیسی N حک شده است، دارای استاندارد امریکا می باشند. ماسک هایی که علامت FFP دارند، دارای استانداردهای اروپایی می باشند. همچنین ماسک های KN تحت استانداردهای کشور چین تولید می گردند. هر یک از این نوع ماسک ها دارای کاربردهای مختلفی هستند و به منظور محافظت بدن از عوامل متفاوتی به کار گرفته می شوند.
کاربرد ماسک های N99 و N95 برای آلودگی هوا
مناسب ترین نوع ماسک برای محافظت از سموم موجود در هوای آلوده، ماسک های N95 می باشند که آنها را تحت عنوان ماسک های FFP2 یا KN95 نیز می شناسند. فیلتر این نوع ماسک ها به نحوی طراحی شده است که از عبور ذرات با قطر کمتر از ۲.۵ میکرون نیز جلوگیری می کنند. بنابراین می توانند به خوبی ذرات معلق و گازهای سمی موجود در هوای آلوده را فیلتر کنند.
در مناطقی که معضل آلودگی هوا همیشگی است یا روزهای متوالی در طول سال با ذرات معلق موجود در هوا مواجه هستید، توصیه می شود از ماسک های N95 استفاده کنید. این ماسک ها می توانند تا ۹۹ درصد آلاینده ها و ذرات معلق را داخل فیلتر خود گیر بیندازند و از عبور آن و منتقل شدن به ریه و دستگاه تنفسی فرد جلوگیری نمایند.
استفاده از ماسک در هوای آلوده مضر است؟
ذکر این نکته نیز حائز اهمیت است که ماسک های N95 و N99 نمی توانند مانع عبور آلاینده هایی نظیر مونوکسید یا دی اکسید کربن به ریه ها شوند. زیرا این آلاینده ها بر خلاف ذرات معلق به شکل گاز می باشند و از فیلتر ماسک های فوق الذکر عبور می کنند. برای در امان ماندن از گازهای سمی نظیر CO و CO2 لازم است به ماسک های دارای کربن فعال مجهز شوید که لایه های محافظ بیشتری دارند. طبیعتا این نوع ماسک ها کمیاب تر و گران قیمت تر خواهند بود.
در صورت استفاده از ماسک های نا مناسب برای آلودگی، نه تنها به بدن خود کمکی نکرده اید، بلکه آن را با عوارض جانبی خطرناک تری نیز مواجه خواهید نمود. زیرا ماسک درصد اکسیژن رسانی به خون را کاهش می دهد. این امر در دراز مدت و در هوای آلوده می تواند مغز را با مشکل کمبود اکسیژن مواجه کند و به خصوص مغز جنین یا کودکان را بیشتر از بزرگسالان تحت تاثیر قرار دهد.
آیا ماسک های پزشکی و جراحی برای آلودگی هوا کارآمد هستند؟
بسیاری از افراد با تصور اینکه ماسک های پزشکی که عمدتا در زمان همه گیری ویروس کرونا استفاده می شدند، می توانند آنها را از آلودگی هوا نیز محافظت کنند، از این ماسک ها در طول روز استفاده می نمایند. این نوع ماسک ها طوری طراحی شده اند که تنها می توانند قطره های بزرگ آب و ذرات عفونی موجود در هوای تنفسی افراد را فیلتر کنند. بنابراین تنها در برابر عطسه و سرفه موثر هستند و ذرات معلق موجود در هوای آلوده را از خود عبور می دهند. به همین دلیل حتی اگر از آنها به نحوی استفاده کنید که تمامی اطراف صورت شما را نیز بپوشانند، نمی توانند مانع از ورود مواد سمی موجود در هوا به ریه شما شوند.
ماسک های پارچه های حتی از ماسک های جراحی و پزشکی نیز در برابر مواد سمی موجود در هوای آلوده بی اثر تر و بی فایده تر می باشند. در مقابل با استفاده از این ماسک ها مانع از ورود جریان هوای تازه به داخل ریه های خود می شوید. این ماسک ها بازدم شما که اکسیژن به مراتب کمتری از هوای آزاد دارد را به داخل ریه ها باز می گرداند. در نتیجه مانع از رسیدن اکسیژن به مغز شده، خود عوارض جانبی دیگری به همراه خواهند داشت. بنابراین توصیه می شود برای حفاظت خود در برابر هوای آلوده از ماسک های معمولی پارچه ای یا پزشکی استفاده نکنید.
ویژگی های ماسک با کیفیت
یک ماسک مناسب و کارآمد بایستی استانداردهای لازم را داشته باشد و به منظور حفاظت در برابر ذرات معلق موجود در هوای آلوده طراحی و تولید شده باشد. از طرفی این ماسک های اختصاصی، دارای طراحی مناسب صورت افراد می باشند و به خوبی دور تا دور صورت را پوشش می دهند. به طوری که بتوانید روی کارایی صد در صدی آن حساب کنید.
انعطاف پذیری ماسک متناسب با انواع فرم صورت و دارا بودن نوار باریک فلزی استاندارد به منظور پوشش مناسب عرض بینی از دیگر ویژگی های یک ماسک با کیفیت و مناسب است.
همچنین یک ماسک استاندارد بایستی دارای بند مناسبی باشد که به خوبی اطراف بینی و دهان را بپوشاند و به پشت گوش ها نیز آسیبی وارد نکند. به طوری که در پشت گوش مزاحمتی ایجاد نکند و فرد بتواند به مدت طولانی در هوای آلوده از آن استفاده کند.
ضریب حفاظتی ماسک چیست؟
ماسک های تنفسی دارای ضریب حفاظتی هستند که نشان دهنده میزان کارایی فیلتر تنفسی آنها در برابر آلودگی های مختلف است. به طور مثال ماسک هایی که ضریب حفاظتی برابر با عدد ۱۰ دارند می توانند تا ده درصد از آلودگی هوا کاسته، هوای تمیز تر را از خود عبور بدهند. بنابراین مهم است که انواع ماسک های موجود در بازار را بشناسید و از ماسک مناسب با ضریب حفاظتی متناسب با میزان آلودگی شهر خود استفاده کنید.
معمولا اندازه ذرات معلق در هوای آلوده بین ۰.۰۰۰۲ تا ۵۰۰۰ میکرومتر است. به طور مثال ذرات معلق موجود در هوای آلوده تهران ابعادی کمتر از ۲.۵ میکرون را دارند. بنابراین بایستی از ماسکی استفاده کنید که توانایی فیلتر کردن ذرات به این ریزی را داشته باشند. خوشبختانه ماسک های تخصصی وجود دارند که می توانند مانع عبور ذراتی به کوچکی ۰.۳ میکرون نیز شوند.
در مناطق آلوده استفاده از ماسک در فضای بسته نیز توصیه می شود؟
با توجه به اینکه زدن ماسک به مدت زمان طولانی خود عوارض جانبی دیگری نظیر کاهش سطح اکسیژن خون و کاهش هوشیاری را در پی دارد، به هیچ عنوان استفاده از ماسک در منزل یا محیط های بسته مانند محل کار به منظور در امان ماندن از آلودگی هوا توصیه نمی گردد. بلکه بهترین روش برای این شرایط استفاده از دستگاه های تصفیه کننده هوا می باشد.
کاربرد ماسک های نانو
ماسک هایی که به فیبر نانو مجهز هستند عمدتا از موثرترین انواع ماسک در برابر آلودگی هوا می باشند. زیرا نانوفیبرها دارای قطری برابر با یک دهم میلی متر می باشند. به همین دلیل می توانند ذرات ریز آلاینده هوا را در خود گیر بیندازند.
سخن پایانی
بنابراین اگر می خواهید از تاثیرات منفی آلودگی هوا به خصوص در فصل زمستان در امان باشید بهتر ا ست استفاده از ماسک های معمولی یا ماسک هایی که به منظور پیشگیری از ابتلا به بیماری های ویروسی نظیر کرونا را استفاده می کردید، فراموش کنید. در فضاهای بسته نیز به جای زدن ماسک از دستگاه های تصفیه کننده هوا استفاده کنید تا اکسیژن لازم برای مغز را دریافت کنید. نهایتا پاکسازی ریه به روش های طبیعی را در روزهای آلوده فراموش نکنید.