آسیبهای مغزی تأثیر قابل توجهی بر توانایی گفتار، حرکت و تفکر می توانند بگذارند و به این ترتیب کیفیت زندگی را کاهش می‌دهد. بنابراین لازم است در صورتی که شخصی دچار آسیب‌هایی مانند ضربه مغزی و شکستگی جمجمه می‌شود، بدون فوت وقت به پزشک مراجعه کند تا تحت درمان قرار بگیرد.
اما مهم‌ترین اقدام برای درمان، تشخیص درست نوعِ آسیب است. اینکه به کدام پزشک مراجعه کنیم یا کدام مرکز خدمات درمانی بهترین عملکرد را دارد، چالشی است که بیشتر افراد با آن مواجه می‌شوند. از این روی ما در ادامه، متداول‌ترین راه‌های تشخیص و درمان آسیبهای مغزی را معرفی می‌کنیم و به شما خواهیم گفت چه زمانی باید به مطب دکتر مغز و اعصاب مراجعه کنید.
آسیب مغزی چگونه تشخیص داده می شود؟
اگر دچار آسیب مغزی شده باشید، ممکن است نتوانید جزئیات حادثه را به خاطر بیاورید؛ بنابراین، بهتر است با یکی از اطرافیان خود نزد دکتر مغز و اعصاب معتبری بروید. پزشک، ممکن است ابتدا سؤالات زیر را از بیمار یا همراه او بپرسد تا اطلاعاتی درباره شدت بیماری به دست آورد:
-
چه اتفاقی باعث شده است دچار آسیب مغزی شوید؟
-
آیا هوشیاری خود را پس از آسیب به سر از دست داده‌اید؟
-
به چه مدتی بیهوش بوده‌اید؟
-
آیا تغییراتی در هوشیاری، گفتار یا هماهنگی حرکتی خود مشاهده می‌کنید؟
سپس پزشک به دنبال کبودی یا تورم در سر شما می‌گردد و معاینه عصبی را برای بررسی قدرت عضلات، حرکت چشم‌ها و حواس شما شروع می‌کند.
مقیاس کمای گلاسکو، روشی برای ارزیابی نوع و شدت آسیب مغزی است. در این آزمون، دکتر پاسخ‌های شفاهی و فیزیکی بیمار را بررسی می‌کند و به آن‌ها امتیاز می‌دهد. اگر این امتیاز کمتر از ۸ باشد، بیمار در کماست. اگر امتیاز از ۹ تا ۱۲ باشد، بیمار دچار آسیب مغزی متوسط شده است. همچنین اگر امتیاز بیشتر از ۱۳ باشد، آسیب واردشده به مغز بیمار از نوع خفیف است.
پزشکان معمولا آزمایش‌های زیر را برای تشخیص آسیبهای مغزی تجویز می‌کنند:
-
سی‌تی اسکن: از آنجایی که با سی‌تی اسکن می‌توان تصاویر دقیقی را در کمترین زمان ایجاد کرد، پزشک ابتدا آزمایش تصویربرداری را تجویز می‌کند. تصاویر سی‌تی اسکن شکستگی‌ها، شواهد خونریزی و لخته خون، تورم در بافت‌های مغز و دیگر آسیب‌ها به ساختار مغز را نشان می‌دهد.
-
ام‌آرآی: از آنجایی که ام‌آرای تصاویری با جزئیات بیشتر در مقایسه با سی‌تی اسکن تولید می‌کند، پزشک ممکن است این آزمایش تصویربرداری را نیز تجویز کند. البته معمولا پیش از تجویز آن، مطمئن می‌شود بیمار در شرایط پایداری قرار دارد. همچنین اگر علائم بلافاصله پس از آسیب مغزی بهبود نیابند، این آزمایش تجویز می‌شود.
-
آزمایش خون: با کمک نوعی آزمایش خون به نام BTI می‌توان سطح پروتئین‌های نشان‌دهنده ضربه مغزی یا آسیب تروماتیک مغزی را بررسی کرد.
-
اندازه‌گیری فشار داخل جمجمه: تورم ناشی از آسیب مغزی می‌تواند فشار داخل جمجمه را افزایش دهد و آسیبهای بیشتری به مغز وارد کند. در این روش تشخیصی، پزشک میله‌ای به نام پروب را وارد جمجمه می‌کند تا تورم بافت‌های مغزی را مشاهده و فشار داخل جمجمه را اندازه‌گیری کند.
-
نوار مغز: پزشکان مختلفی مانند پزشک تشنج یا دکتر صرع با کمک نوار مغز می‌توانند فعالیت الکتریکی داخل مغز را اندازه‌گیری کنند و دریابند بیمار دچار تشنج غیرحرکتی شده است یا خیر؛
-
آزمون‌های عصبی–شناختی: این آزمون‌ها به پزشک کمک می‌کنند مشکلات حافظه و توانایی تفکر بیمار را ارزیابی کند.
روش های درمان آسیب های مغزی کدامند؟
پزشکان کلینیک‌های معتبری مانند کلینیک پزشک اول، روش‌های درمانی را با توجه به نوع و شدت آسیب مغزی تجویز می‌کنند. برای مثال، اگر آسیب به سر خفیف باشد، بیمار، اغلب تنها علائمی مانند درد را در محل آسیب احساس خواهد کرد. پزشک بریدگی‌های باز سر بیمار را با بخیه و منگنه بخیه‌ای می‌بندد و به او توصیه می‌کند از استامینوفن برای تسکین درد استفاده کند. البته حتی اگر آسیب مغزی شما خفیف باشد، نباید دارویی را بدون مشورت با پزشک مصرف کنید.
برخی می‌گویند اگر سرتان آسیب دیده است، نباید بخوابید؛ ولی، ما به شما توصیه می‌کنیم بخوابید و هر دو ساعت از خواب بیدار شوید و به دنبال علائم جدید بگردید. اگر علائم جدیدی را مشاهده می‌کنید یا علائم بدتر شده‌اند، باید دوباره به مطب دکتر بروید. پزشک ممکن است روش‌های درمانی زیر را برای درمان آسیبهای مغزی تجویز کند:
دارو
اگر آسیب مغزی جدی باشد، پزشک ممکن است داروهای ضدتشنج را تجویز کند؛ زیرا، احتمال دارد تا چند هفته بعد از آسیب سر، دچار تشنج شوید. همچنین اگر آسیب مغزی باعث شده است فشار درون جمجمه افزایش پیدا کند، پزشک ممکن است داروهایی مانند دیورتیک را برای شما تجویز کند. از آنجایی که دیورتیک‌ها باعث می‌شوند مایعات بیشتری را از بدن خود دفع کنید، به کاهش بخشی از فشار درون جمجمه کمک می‌کنند.
اگر آسیب مغزی بسیار شدید است، پزشک ممکن است داروهایی را برای قرارگرفتن بیمار در کمای القایی تجویز کند. اگر رگ‌های خونی مغز آسیب دیده‌اند، شاید این روش مناسب‌ترین درمان ممکن برای نجات بیمار باشد؛ زیرا، زمانی که بیمار در کمای القایی است، مغز او به اکسیژن و مواد مغذی کمتری در مقایسه با زمان هوشیاری نیاز دارد.