درد در زیر بغل می‌تواند ناشی از التهاب غدد لنفاوی، وجود کیست چربی، هیدرادنیت چرکی، آلرژی، اینترتریگو یا نتیجه ورزش شدید عضلانی باشد که ممکن است باعث آسیب رساندن به عضلات ناحیه سینه شود.
آناتومی و ساختار زیر بغل انسان
قبل از این‌که در مورد علل احتمالی درد زیربغل صحبت کنیم، بهتر است کمی در مورد آناتومی زیر بغل و ساختاری که زیر آن وجود دارد، مطالبی بدانیم. ساختار و بافت‌های موجود در زیربغل انسان عبارت‌اند از:
۱. عضلات: عضلات زیربغل تا پشت، عضله گرد بزرگ یا ترس ماژور و عضله پشتی بزرگ یا لتیسموس دورسی (Latissimus dorsi) هستند. ماهیچه سینه‌ای بزرگ یا پکتورال ماژور از سمت قفسه سینه به این بخش وارد می‌شود. ماهیچه غرابی بازویی یا کوراکوبراکیالیس به صورت مرکزی در سراسر زیربغل و عضلات بازو از جمله نزدیک دلتوئید، ماهیچه سه سر بزرگ و دو سر بزرگ قرار گرفته است.
۲. عروق خونی: سیاه رگ‌ها و سرخرگ‌ها در کل این ناحیه وظیفه گردش خون را بر عهده دارند.
۳. اعصاب: شبکه بازویی (براکیال پلکسوس) فقط بالای زیربغل است و عصب مدیان، اولنار، شعاعی و عضلانی همگی از این ناحیه رد می‌شوند.
۴. غدد عرق: بسیاری از غدد عرق در زیر بازو قرار دارند که مسئول بوی معمول زیربغل هستند نه عفونت‌های غیر معمول در این ناحیه.
۵. غدد لنفاوی: ۲۰ تا ۴۰ غده لنفاوی زیر بغل در این ناحیه وجود دارد. این غدد به نوبه خود لنف تخلیه شده عروق را در بازو، سینه و بخشی از گردن، قفسه سینه و بالای شکم دریافت میکند.
۶. استخوان: در زیر بغل بالای دنده‌ها و فقط بالای زیر بغل سر هومروس (استخوان بالایی بازو) است که به تیغه شانه متصل می‌شود.
۷. پوست: چند بیماری پوستی وجود دارد که ممکن است بر لایه‌های مختلف پوست اثر بگذارد. داخل این لایه‌ها فولیکول‌های مو، غدد عرق، چربی، بافت پیوندی و … وجود دارد.
علل رایج درد زیربغل
درد زیربغل علل مختلفی دارد. ممکن است درد مستقیم ایجاد شده باشد؛ اما بیماری‌هایی موجود در ساختار داخل و نزدیک زیربغل هم می‌توانند درد منتشر شده (دردی که از بخش دیگری از بدن نشات می‌گیرد؛ اما در جای دیگری احساس می‌شود) از نواحی دورتر باشد. بعضی از این علل ممکن است تنها در یک زیربغل ایجاد درد کنند، درحالی که بعضی از آن‌ها (مثل بزرگ شدن غدد لنفاوی به علت عفونت ویروسی) ممکن است موجب درد در هر دو سمت شوند. به طور کلی دلایل رایج درد زیربغل شامل موارد زیر است:
۱. غده‌های لنفاوی متورم: غده‌های لنفاوی برای یک واکنش ایمنی موفق بسیار حیاتی هستند. این غده‌ها عوامل خارجی را به دام می‌اندازند و آزادسازی سلول‌های ایمنی را تحریک می‌کنند که این کار عوامل مهاجم را تخریب و پاک‌سازی میکند. غده‌های لنفاوی در طول عفونت‌های باکتریایی، قارچی و ویروسی با سلول‌های مهاجم پر و متورم می‌شوند. این بزرگ شدگی دلیل التهاب و درد است.
دلایل التهاب غدد لنفاوی عبارت‌اند از:
ــ سرماخوردگی‌های معمولی
ــ عفونت ویروسی
ــ عفونت دستگاه تنفسی فوقانی
ــ گلو درد
ــ عفونت گوش
ــ سرخک
ــ مونونوکلئوز عفونی
ــ عفونت دندان
ــ زخم و عفونت پوستی
۲. آلرژن و محرک‌های پوستی: بسیاری از اسپری‌ها، ضدعرق‌ها، شوینده‌های بدن، صابون‌ها و شوینده‌ها محتوی آلرژن‌ها و محرک‌های پوستی هستند. برخی از آلرژن‌ها و محرک‌ها موجب درماتیت تماسی آلرژیک می‌شود، وضعیتی که عاملی بر قرمزی و تاول‌های کوچک است. به همین ترتیب تحریک‌کننده درماتیت تماسی می‌تواند به قرمزی، درد، تورم و گرمی منجر شود. حیوانات خانگی و عوامل محیط‌زیستی نیز حامل آلرژن‌های شناخته‌شده‌ای هستند که موجب واکنش ایمنی و با گسترش آن موجب درد زیر بغل می‌شوند.
۳. پسوریازیس: پسوریازیس یک وضعیت خودایمنی است که زیربغل را تحت تاثیر قرار می‌دهد و پلاک‌های پوستی قرمز- قهوه‌ای با پوششی نقره‌ای و درخشان ایجاد می‌کنند. علایم پسوریازیس می‌تواند به شدت ناراحت کننده و دردناک باشد، مخصوصا اگر در معرض سایش و رطوبت قرار بگیرد که در زیر بغل نیز چنین است.
۴. عفونت باکتریایی: باکتری‌ها در محیط‌های گرم و مرطوب مانند زیر بغل رشد می‌کنند. رشد زیاد باکتری‌ها در این منطقه ممکن است به عفونت پوستی در زیر بغل و خارش، قرمزی و درد در این ناحیه منجر شود. اشکال دیگر عفونت مانند عفونت‌های قارچی ناشی از کرم حلقوی یا مخمر نیز باعث ایجاد درد و سوزش مشابه در زیربغل می‌شود. در صورتی که زیر بغل فرد تمیز و خشک باشد، عفونت‌های خفیف پوست بدون درمان برطرف می‌شود. با این حال پزشک ممکن است کرم‌های ضد باکتری یا دارو‌ها را برای درمان موارد شدیدتر توصیه کند.
۵. عفونت قارچی بدن: رینگ‌ورم (ringworm) یک عفونت قارچی لایه‌های فوقانی پوست است یک جوش حلقوی قرمز از خود برجای می‌گذارد. قارچ رینگ‌ورم همچنین کراتین موجود در مو را به عنوان غذا استفاده میکند. جوش‌های رینگ‌ورم می‌توانند دردناک باشند و موجب پوستی ملتهب، خارش‌دار و پوسته پوسته شوند.
۶. عرق گز: عرق گز یک التهاب پوستی است که با سایش و التهاب در چین و چروک‌های پوست ایجاد می‌شود. این وضعیت موجب قرمزی، درد، سوختگی می‌شود و ممکن است بوی نامطبوعی داشته باشد. اگر این وضعیت درمان نشود، می‌تواند موجب عفونت ثانویه‌ی باکتریایی یا قارچی شود. گونه Candidia یک نوع مخمر است که می‌تواند عامل عرق گز باشد. این عامل می‌تواند پوست را به حالتی قرمز با پلاک‌های سفید تغییر بدهد.
۷. عضله دردناک: چندین عضله در زیر بغل در زیر بافت هم‌بند، شریان‌ها، ورید‌ها و استخوان‌ها وجود دارد. انسداد عضله‌های قفسه سینه و یا پکتورال که برای بلند کردن و یا کشیدن استفاده می‌شوند؛ می‌توانند موجب درد زیر بازو شوند. آسیب عضله کوراکوبراکیالیس و یا عضله فوقانی بازو که برای پرتاب کردن و هل دادن استفاده می‌شوند؛ نیز می‌تواند موجب درد زیر بازو شود.
۸. سرطان: عقده‌های لنفاوی قفسه سینه شامل عقده‌های لنفاوی زیربغل معمولا در مواقعی که سرطان قسمت فوقانی بدن را درگیر میکند، فعالیت زیادی دارند. درد پایدار عقده‌های لنفاوی به‌ویژه با سرطان‌های دستگاه تنفسی، لنفاوی و سینه همراه است. درد عقده‌های لنفاوی اغلب عارضه جانبی درمان‌های سرطان ازجمله پرتودرمانی، شیمی درمانی و جراحی است.
۹. سوزش معده: سوءهاضمه که در نتیجه آن اسید معده به مری باز می‌گردد، می‌تواند موجب درد شدید در قفسه سینه و گهگاه زیر بغل شود.
۱۰. کیست‌ها: وقتی مایعات بدن زیر بغل تجمع کنند، موجب تورم و درد می‌شوند. کیست‌ها می‌توانند عفونی شوند، مخصوصا با باکتری استافیلوکوکوس که معمولا در پوست زندگی میکند.
۱۱. لیپوما: یک توده از بافت چربی که حالت لاستیک مانند دارد و متحرک و قابل جابه‌جایی است، لیپوما نامیده می‌شود. بیش‌تر لیپوما‌ها غیر‌سرطانی و غیر‌دردناک هستند. لیپوما‌هایی که سرعت رشد زیادی دارند، می‌توانند با تاثیرگذاری بر اعصاب و عروق خونی به درد منجر شوند. در چنین مواردی افراد باید پیگیر اقدامات پزشکی باشند.
۱۲. فولیکول‌های ملتهب مو و یا مو‌های رشد نیافته: وقتی یک فولکول مو عفونی شود، ممکن است یک دمل یا جوش ایجاد شود. دمل‌ها توده‌های قرمز و متورمی هستند که به لمس حساس هستند. وقتی فولیکول‌های اطراف نیز عفونی شوند، بافت زیرین ممکن است ملتهب و دردناک شود.
۱۳. دیابت: دیابت ممکن است موجب نوروپاتی یا آسیب نورونی شود که درنتیجه آن در ناحیه‌ای از بدن که تحت‌تاثیر قرار گرفته است، درد و سوختگی احساس می‌شود. نوروپاتی دیابتیک معمولا با مواردی که بیماری طولانی مدت و درمان نشده داشته باشند، در ارتباط است.
۱۴. لوپوس: این وضعیت ایمنی مزمن موجب التهاب در سراسر بدن است که عقده‌های لنفاوی را نیز شامل می‌شود.
۱۵. آرتریت روماتوئید: بیماری ایمنی مزمن دیگری که به تورم و التهاب در بافت‌های داخلی مفاصل منجر می‌شود و ممکن است شامل زیر بغل نیز باشد.
۱۶. بیماری التهاب غدد عرق یا هیدرآدنیت چرکی: یک وضعیت مزمن که موجب التهاب غدد عرق مرتبط با فولیکول‌های مو می‌شود. علائم معمولا با برآمدگی‌های جوش‌مانند و یا تاول‌هایی که به کیست یا جوش تبدیل می‌شوند، آغاز می‌شود. درنهایت این جراحات ترکیده و جاری می‌شوند و سوراخ‌های بزرگی را در زیر پوست تشکیل می‌دهند. به عنوان توصیه‌های پزشکی و درمان‌های اولیه پیشنهاد می‌شود از زخم‌ها و عفونت‌های بالقوه اجتناب شود.
۱۷. زونا و ویروس هرپس زوستر: زونا عامل جوش‌های زیر و دردناکی است که معمولا قفسه سینه، پشت و زیر بغل را متأثر میکند. زونا که با ویروس هرپس زوستر ایجاد می‌شود، می‌تواند احساس سوختگی یا گزگز در پوست و بافت‌های زیرین را ایجاد کند.
۱۸. بیماری عروق محیطی: بیماری عروق محیطی عروق خونی کوچک پا و بازو را باریک میکند و جریان اکسیژن را به بافت‌های اطرافشان کاهش می‌دهد. عضلات و سلول‌های محروم از اکسیژن شروع به مردن می‌کنند که فرآیندی بسیار دردناک است.
علائم درد زیر بغل
باتوجه به علت درد زیر بغل علائم فرد ممکن است کاملاً متفاوت باشند. برای مثال علائم سرطان پستان می‌تواند شامل تغییر در شکل و اندازه پستان باشد. اختلالات گره لنفاوی می‌تواند باعث تورم در بازو یا زیر بغل همراه با تب و سوزش شود. شرایط پوستی مانند فولیکول‌های موی زخم یا زونا باعث ایجاد ضایعات پوستی در این ناحیه می‌شود. درد زیر بغل که مربوط به فشار عضلانی است، ممکن است بعد از استراحت عضلات به مرور زمان بدون نیاز به درمان خاصی بهبود یابد. اگر درد با علائم دیگری مانند تورم یا توده همراه باشد یا بیش از چند روز طول بکشد، فرد باید به پزشک مراجعه کند.
تشخیص علت درد زیر بغل
برای این‌که تشخیص علت درد زیربغل به طور مناسب انجام شود و مطمئن شوید که هیچ چیز از نظر دور نیفتاده است، باید به پزشک مراجعه کنید. پزشک یک سابقه دقیق از شما تهیه میکند و سوالاتی را از شما می‌پرسد و بعد معاینه جسمانی را انجام خواهد داد. این کار شامل توجه به قرمزی، بثورات، توده یا غدد لنفاوی بزرگ شده در زیربغل است؛ همچنین نواحی اطراف زیربغل مانند سر و گردن، بازو و قفسه سینه نیز معاینه خواهند شد. معاینه نورولوژیگی با تمرکز بر فشردگی عصب و انجام معاینه دقیقه سینه (حتی اگر مرد باشید، چون مردان هم ممکن است سرطان سینه بگیرند) انجام می‌شود.
ازجمله روش‌های تشخیصی علت درد زیر بغل عبارت‌اند از:
۱. تست آزمایشگاهی: علائم عفونت (عفونت موضعی یا عفونت تمام بدن که می‌تواند موجب بزرگی غدد لنفاوی شود) که ممکن است برای آن آزمایش خون کامل (CBC) تجویز شود.
۲. عکس‌برداری: در صورتی که سابقه سرطان داشته باشید، ممکن است عکس‌برداری هم انجام شود. این آزمون تصویربرداری می‌تواند شامل سونوگرافی، سی تی اسکن، MRI یا اسکن PET باشد. ماموگرافی هم توصیه می‌شود. (اگر سابقه خانوادگی شدید در مورد سرطان سینه یا سینه‌های خیلی سفت دارید، MRI سینه توصیه می‌شود.)
۳. نمونه‌برداری: آزمون‌های تصویربرداری معمولا علت احتمالی را تشخیص خواهد داد؛ اما در صورت مشکوک شدن به سرطان نمونه‌برداری تشخیص را دقیق‌تر میکند. اگر جوش بزرگ یا آبسه دارید، برش یا تخلیه چرک ممکن است انجام شود.
درمان درد زیربغل
همان‌طور که اشاره شد، درد زیربغل می‌تواند علت‌های گوناگونی داشته باشد، به همین دلیل درمان آن نیز باتوجه به هریک از این علت‌ها متفاوت خواهد بود. اگر پزشک به عفونت یا بیماری مشکوک شود، تقریبا همیشه استراحت را پیشنهاد می‌دهد. درد زیربغل در صورتی که به دلیل سرطان یا درمان‌های ناشی از آن باشد، نیازمند دارو‌های ضد التهاب و ضد درد است. اگر درد زیر بغل به علت کشیدگی عضلانی باشد، درمان معمولاً شامل استفاده از کیسه‌های یخ و استراحت برای چند روز اول است؛ بنابراین می‌توان گفت که درمان درد زیر بغل باتوجه به علت آن می‌تواند از یک استراحت ساده تا انجام عمل جراحی متفاوت باشد.
پیشگیری از درد زیربغل
پیشگیری از سرطان پستان یا اختلالات لنفاوی برای جلوگیری از بروز درد در ناحیه زیر بغل تقریباً غیرممکن است؛ اما معاینات سالانه می‌تواند در تشخیص زودهنگام این بیماری‌ها موثر باشند. سایر علل درد زیربغل ممکن است با چند راه‌کار ساده قابل پیشگیری باشد. برای مثال شما می‌توانید از کشیدگی عضلات خود جلوگیری کنید و یا با دریافت واکسن زونا تا حد زیادی شانس ابتلا به عفونت را کاهش بدهید. همچنین با تعویض دئودورانت‌ها، محصولات ضد عرقی یا مواد شوینده می‌توانید از بروز مشکلات پوستی مانند درماتیت تماسی جلوگیری کنید و با رعایت نکات بهداشتی زیربغل خود را تمیز نگه دارید.
همچنین بسیاری از شرایطی که می‌تواند باعث ایجاد درد زیربغل شود، مانند زونا یا کشیدگی عضلات قابل کنترل و معمولاً موقتی هستند و چند روز تا چند هفته ادامه دارند. اما مشکلاتی مانند سرطان پستان یا اختلالات غدد لنفاوی می‌تواند جدی باشند. با این حال گزینه‌های درمانی و تشخیص زودهنگام به افزایش شانس بقا و پیش‌آگهی مثبت بیماری کمک می‌کنند. اگر درد بیش از چند روز ادامه پیدا کرد، حتما به پزشک مراجعه شود.
نکاتی درباره جلوگیری و کاهش درد زیربغل
۱. لباس گشاد بپوشید؛ زیرا این کار از سایش جلوگیری میکند.
۲. با آب ولرم حمام کنید و دوش سریع بگیرید.
۳. زیربغل را تمیز نگه دارید تا از عفونت جلوگیری شود.
۴. زیر بغل خود را بیش از حد نتراشید.
۵. استفاده از کمپرس سرد برای کاهش درد عضلانی.
۶. انجام ماساژ به تقویت گردش خون و کاهش ورم کمک میکند.
۷. از کمپرس گرم برای تورم غدد لنفاوی استفاده کنید؛ زیرا کمپرس گرم درد را کاهش می‌دهد.
۸. از شستشوی بدن با صابون‌ها و مواد شوینده حاوی آلرژن یا مواد تحریک کننده خودداری کنید.
۹. به هنگام احساس درد از دارو‌های ضد التهابی بدون نسخه مانند ایبوپروفن استفاده کنید.