اگر خوب غذا بخورید و مواد پروتئینی و ویتامین‌ها به بدن‌تان برسد، مصرف مکمل‌ها اشتباه است و تنها دورریختن پولی است که صرف خرید آنها می‌کنید. اما بازار مکمل‌ها به‌دلیل تقاضای بالا و مصرف خودسرانه آنقدر رونق خوبی دارد که دلش برای مصرف‌کنندگانی که ممکن است به انواع و اقسام بیماری‌ها مبتلا شوند، هم نمی‌سوزد.
آخرین گزارش‌های رسمی درباره ارزش بازار مکمل‌ها نشان می‌دهد که در سال 1400این رقم چیزی حدود ۱۰ هزار و ۴۰۰ میلیارد تومان بوده و با توجه به افزایش مصرف احتمالا طی 2 سال اخیر روند صعودی هم داشته. آن هم در حالی که مصرف مکمل‌ها تنها برای چند گروه خاص توصیه می‌شود که البته به‌گفته جلال‌الدین میرزای‌رزار، رئیس انجمن تغذیه ایران و عضو هیأت علمی دانشگاه علوم پزشکی شهید بهشتی همان‌ها هم باید تحت نظر گروه‌های پزشکی و پیراپزشکی تجویز شود. او در این‌باره چند نکته کلیدی را مطرح کرده است.
افزایش مصرف طی یک دهه
رئیس انجمن تغذیه ایران با بیان این که مکمل‌ها و ویتامین‌ها جزو محصولات سلامت‌محور OTC هستند که مردم می‌توانند بدون نسخه آنها را از داروخانه تهیه کنند، عنوان می‌کند: اتفاقی که طی یک دهه اخیر در کشور ما رخ داده، مصرف بیش از حد استاندارد جهانی درباره مکمل‌هاست. درباره اینکه افزایش مصرف به‌دلیل توصیه‌های پزشکی یا مصرف خودسرانه رخ داده هنوز بررسی نشده اما یک تجارت چند هزار میلیاردی در سال را هم رقم زده است.
البته به گفته میرزای رزار درباره این که چه میزان از این محصولات نیازمند مصرف هستند هم هنوز پاسخی داده نشده است.
او درباره این که چه زمانی مصرف مکمل‌ها ضرورت دارد، عنوان می‌کند: رژیم غذایی مناسب و متعادل به راحتی ویتامین‌ها را به بدن می‌رساند. یعنی رژیمی که هرم غذایی و 5گروه غذایی (کربوهیدرات، چربی‌ها، پروتئین، لبنیات و البته میوه و سبزیجات) در آن دیده شود. کسانی که به‌صورت روزانه از این گروه‌های غذایی استفاده می‌کنند از هرگونه مصرف مکمل‌های موجود در بازار بی‌نیاز هستند.
چه گروه‌هایی نیازمند مصرف مکمل هستند؟
این متخصص تغذیه البته با بیان این که البته برخی مقاطع سنی و جنسیت‌ها نیازمند مصرف برخی مکمل‌ها هستند، ادامه می‌دهد: این شروع مصرف هم باید تحت نظر گروه پزشکی به‌ویژه فارغ‌التحصیلان رشته تغذیه که جمعیت آنها چیزی حدود 14هزار متخصص در کشور است، صورت بگیرد. ازجمله این گروه‌ها می‌توان به مادران اشاره کرد که در بارداری‌های برنامه‌ریزی شده باید 3 ماه قبل، طول بارداری و بعد از زایمان مکمل‌هایی را با تجویز پزشک مصرف کنند.
به گفته میرزای رزار زنان هم به‌طور کلی شایع‌ترین کمبود آهن را دارند و باید مکمل مصرف کنند. او در توضیح بیشتر بیان می‌کند: همین حالا هم حدود 700میلیون نفر در کل دنیا مبتلا به کم‌خونی ناشی از فقر آهن هستند که اکثریت آنها را زنان تشکیل می‌دهند، در ایران هم آمار بالایی از زنان به دلایل مختلف دچار این نوع از کم‌خونی هستند که باید مصرف روزانه آهن را داشته باشند.
عضو هیأت علمی دانشگاه علوم پزشکی شهید بهشتی درباره گروه‌های دیگر نیازمند مکمل‌ها می‌گوید: نوزادان هم نیازمند مکمل‌ها هستند که تا یک مقطع زمانی مشخص و طبق نظر پزشک و مشاور تغذیه باید مکمل مصرف کنند. دختران و پسران هم در سن بلوغ نیازمند مصرف مکمل‌ها هستند. اما نباید خودسرانه این اتفاق رخ دهد و براساس نیازهای بدنی و تشخیص از سوی گروه پزشکی و پیراپزشکی این مکمل‌ها تجویز می‌شوند.
گروه دیگر نیازمند مصرف مکمل‌ها به گفته میرزای رزار زنان در سن یائسگی هستند که باید برخی مکمل‌ها را مصرف کنند و در ادامه هم عنوان می‌کند: زنان و مردان در سنین سالمندی با توجه به شرایط و تغییرات فیزیولوژیک و اتفاقاتی که در بدن آنها رخ می‌دهد نیازمند مصرف مکمل‌ها هستند. درباره برخی بیماری‌ها به دلایل مختلف مصرف مکمل ضروری است و پزشکان در نسخه بیمارانشان می‌گنجانند. البته این گروه‌های نیازمند مصرف مکمل‌ها، در مجموع بیش از 20درصد جمعیت جامعه را هم تشکیل نمی‌دهد اما چیزی که وجود دارد، این است که در حال حاضر بیش از 40 درصد مردم انواع و اقسام مکمل‌ها را مصرف می‌کنند.
بلای بلاگرها برای سلامت مردم
رئیس انجمن تغذیه ایران درباره سلامت و تغذیه به یک چالش جدی اشاره می‌کند و می‌گوید: افراد غیرمتخصص در فضای مجازی -بلاگرها و سلبریتی‌ها- توصیه‌های غذایی به‌دنبال‌کنندگانشان می‌دهند، از جمله رژیم‌های تک‌غذایی که به‌شدت آسیب‌زا هستند. ما مراجعانی داریم که با پیروی از چنین رژیم‌هایی 35تا 40روز فقط یک گروه مواد غذایی مثل پروتئین یا طی یک بازه زمانی فقط میوه مصرف کرده‌اند. نتیجه چنین تصمیماتی آسیب به سلامت آنها، از جمله افزایش بار کبدی و مشکلات گوارشی بوده است.