در واقع، روغن درخت چای که با نام روغن «ملالوکا» نیز شناخته می‌شود، نوعی اسانس روغنی طبیعی است که از برگ‌های گیاه درخت چای (با نام علمی Melaleuca alternifolia) که بومی سواحل مردابی جنوب شرقی استرالیا است، استخراج می‌شود.
روغن درخت چای با کاربردهای متعددی که برای سلامتی و مراقبت از پوست و نیز برای مصارف خانگی دارد شناخته می‌شود. این اسانس روغنی به دلیل داشتن ویژگی‌های ضدعفونی‌کنندگی، ضد قارچی و ضد التهابی بسیار محبوب است.
برخی از کاربردهای رایج روغن درخت چای عبارتند از درمان آکنه، کنترل شوره سر، التیام گزش حشرات و عفونت‌های قارچی مانند عفونت پای ورزشکاران (نوعی بیماری قارچی مسری که عمدتاً در پوست میان انگشتان پا ایجاد می‌شود). برای اینکه درباره فواید روغن درخت چای بیشتر بدانید در ادامه با ما همراه باشید.
روغن درخت چای چیست؟
همان‌طور که گفتیم، روغن درخت چای از برگ‌های گیاه درخت چای به دست می‌آید که در سواحل جنوب شرقی استرالیا می‌روید. این نام را ملوانان در قرن هجدهم میلادی به این گیاه دادند. آن‌ها با برگ‌های این درخت نوعی چای درست می‌کردند که بویی مانند جوز هندی داشت.
ترکیبات شیمیایی روغن درخت چای می‌تواند باکتری‌ها، قارچ‌ها و کنه‌ها را از بین ببرد و با کاهش تورم پوست، واکنش‌های آلرژیک را کم کند. پیشتر نیز گفتیم از این روغن برای درمان آکنه، قارچ ناخن پا و بیماری پای ورزشکاران، از بین بردن شوره سر، شپش، بوی بد دهان و برخی مشکلات دیگر استفاده می‌شود.
خواص روغن درخت چای
روغن درخت چای فواید بسیاری دارد. اکنون به شرح برخی از این فواید می‌پردازیم.
1) خاصیت ضد آکنه و بیماری‌های پوستی
به دلیل داشتن ویژگی‌های ضد باکتریایی و ضد التهابی، از این روغن می‌توان در درمان طبیعی آکنه و بیماری‌های التهابی پوست مانند اگزما و پسوریازیس استفاده کرد. برای مثال، مطالعه‌ای در سال ۲۰۱۷، کارایی ژل روغن درخت چای را در مقایسه با محلول شست‌وشوی صورت فاقد این روغن، در درمان جوش صورت (خفیف تا متوسط) بررسی کرد.
شرکت‌کنندگان گروه اول ژل را دو بار در روز و به مدت ۱۲ هفته استفاده کردند. بنابر نتایج پژوهش، افراد گروه اول، به طرز چشمگیری، ضایعات آکنه کمتری را نسبت به گروه دوم تجربه کردند. در این مطالعه هیچ عارضه جانبی جدی‌ای گزارش نشد، هرچند عوارض جانبی جزئی مانند پوسته‌پوسته‌شدن، پوسته‌ریزی و خشکی پوست در برخی از افراد شرکت‌کننده مشاهده شد که البته بدون نیاز به درمان خاصی برطرف شدند.
برخی از پژوهش‌ها فعالیت ضد میکروبی گسترده این روغن را ناشی از توانایی آن در تخریب دیواره سلولی باکتری می‌دانند. البته برای اثبات دقیق‌تر روش اثربخشی این روغن تحقیقات بیشتری لازم است.
2) بهبود خشکی پوست سر
روغن درخت چای می‌تواند علائم درماتیت سبورئیک را بهبود ببخشد. درماتیت سبورئیک نوعی بیماری پوستی شایع است که باعث ایجاد لکه‌های فلس‌مانند و شوره در سر می‌شود. همچنین این روغن می‌تواند در کاهش علائم درماتیت تماسی کمک‌کننده باشد. درماتیت تماسی عارضه‌ای است که در آن بثورات پوستی خارش‌دار در اثر تماس مستقیم با یک ماده یا واکنش آلرژیک به آن ایجاد می‌شود.
مطالعه‌ای در سال ۲۰۰۲، کارایی شامپوی حاوی ۵ درصد روغن درخت چای را در مقایسه با دارونما در بیماران مبتلا به شوره خفیف تا متوسط بررسی کرد. پس از یک دوره درمان چهار هفته‌ای، شرکت‌کنندگان گروه اول شاهد بهبود ۴۱ درصدی شوره سر و گروه دوم تنها شاهد بهبود ۱۱ درصدی بودند. در این تحقیق همچنین بهبود در خارش و چربی پوست سر پس از مصرف شامپو گزارش شد.
3) تسکین تحریکات پوستی
اگرچه پژوهش‌های محدودی در این زمینه وجود دارد، اما خواص ضد میکروبی و ضد التهابی روغن درخت چای می‌تواند آن را به ابزاری مفید برای تسکین تحریکات و زخم‌های پوستی تبدیل کند. برخی از مطالعات نشان می‌دهند زخم‌های بیماران با استفاده از این روغن بهبود یافته است. همچنین گزارش‌هایی از درمان زخم‌های عفونی مزمن با کمک این ماده ثبت شده است.
بنابراین، روغن درخت چای ممکن است در کاهش التهاب، مبارزه با عفونت‌های پوست یا زخم و نیز در کوچک‌تر کردن زخم‌‌ها مؤثر باشد. همچنین می‌تواند برای تسکین آفتاب‌سوختگی و نواحی دردناک پوست و نیز گزش حشرات به کار رود.
4) خاصیت ضد قارچی
تحقیقاتی در دست هستند که از تأثیر روغن درخت چای و توانایی آن در کشتن طیف گسترده‌ای از مخمرها و قارچ‌ها سخن گفته‌اند. اغلب این مطالعات روی «کاندیدا آلبیکنز»، نوعی مخمر که معمولاً پوست، اندام تناسلی، گلو و دهان را درگیر می‌کند، تمرکز داشته‌اند.
تحقیقات دیگر حاکی از آن است که ترپینن-4-اُل (terpinen-4-ol) موجود در این روغن باعث افزایش فعالیت داروی ضد قارچی به نام فلوکونازول، در مقابله با سویه‌های مقاوم کاندیدا آلبیکنز می‌شود.
5) خاصیت ضد ویروسی
برخی از مطالعات نشان می‌دهند روغن درخت چای می‌تواند به درمان ویروس‌های خاصی کمک کند، اما هنوز نتایج در این زمینه دقیق نیست و مطالعات محدودی انجام شده است.
6) بهبود بیماری پای ورزشکاران
در یک مطالعه مشاهده شد علائم بیماری قارچی پای ورزشکاران یا «تینه‌آ پدیس»، با کاربرد موضعی کرم روغن درخت چای بهبود یافت. این مطالعه نشان داد کرم حاوی ۱۰ درصد روغن درخت چای در کاهش علائم این بیماری به اندازه داروی ضد قارچ تولنافتات ۱ درصد مؤثر بوده است. اگرچه، در رسیدن به درمان کامل، روغن درخت چای بیش از یک دارونما کارایی نداشته است.
پژوهش‌های جدیدتر، غلظت‌های بالاتر روغن درخت چای را با یک دارونما مقایسه کرده‌اند. در این پژوهش‌ها ۶۸ درصد از افرادی که از روغن درخت چای با غلظت ۵۰ درصد استفاده کردند بهبود قابل توجهی داشتند؛ این در حالی است که ۶۴ درصد از این افراد بهبودی کامل یافتند. این میزان بیش از دو برابر از بهبود ایجادشده در گروه دارونما بود.
7) درماتیت تماسی
درماتیت تماسی نوعی اگزما است که در اثر تماس با یک محرک یا ماده آلرژی‌زا ایجاد می‌شود. برای درمان درماتیت تماسی، گزینه‌های گوناگون ازجمله استفاده از روغن درخت چای، زینک اکساید و کلوبتازون بوتیرات با هم مقایسه شدند. نتایج نشان می‌دهند روغن درخت چای در سرکوب درماتیت تماسی آلرژیک از سایر درمان‌ها مؤثرتر است؛ با این حال، تأثیری بر درماتیت تماسی تحریکی ندارد. به خاطر داشته باشید خود روغن درخت چای ممکن است باعث درماتیت تماسی آلرژیک در برخی از افراد شود.
8) درمان شوره سر
برخی از پژوهش‌ها توانایی روغن درخت چای در کاهش تولید چربی را نشان می‌دهند؛ تولید چربی یکی از دلایل اصلی درماتیت سبورئیک (نوعی شوره سر) است. بررسی‌ها نشان داده‌اند خواص ضد میکروبی روغن درخت چای می‌تواند از رشد میکروارگانیسم‌ها، یکی دیگر از عوامل اصلی شوره سر، جلوگیری کند. با این حال، تحقیقات بیشتری برای یافتن ارتباط مستقیم بین مصرف روغن درخت چای و کاهش شوره سر نیاز است.
9) درمان گال
یک مطالعه نشان داده است روغن درخت چای ۵ درصد و جزء فعال آن، ترپینن-4-اُل، در کاهش بقای کنه ایجادکننده گال بسیار مؤثر است. درخت چای به دلیل داشتن خواص ضد میکروبی قوی به عنوان درمانی طبیعی برای گال عمل می‌کند.
10) بهبود بوی بد دهان
بوی بد دهان ناشی از باکتری‌هایی است که در دهان، به ویژه پشت زبان، گلو و لوزه‌ها وجود دارند. چون روغن درخت چای خواص ضد میکروبی دارد، می‌تواند این باکتری‌ها را از بین ببرد و به عنوان یک درمان طبیعی برای بوی بد دهان عمل کند.
بر اساس نتایج یک مطالعه آزمایشگاهی، روغن درخت چای به عنوان یک عامل ضدعفونیکننده مؤثر، در برابر عوامل بیماری‌زای دهانی از جمله کاندیدا آلبیکنز، استافیلوکوکوس اورئوسِ مقاوم به متی‌سیلین و اشریشیاکلی عمل می‌کند. این ویژگی روغن درخت چای پس از جراحی‌های مربوط به دهان، مانند درمان ریشه دندان (Root Canal)، که خطر ابتلا به عفونت باکتریایی یا قارچی را افزایش می‌دهد، می‌تواند بسیار کمک‌کننده باشد.
به خاطر داشته باشید روغن درخت چای نباید به شکل خوراکی مصرف شود. بنابراین اگر از آن به عنوان دهان‌شویه برای از بین بردن میکروب‌های دهان استفاده می‌کنید، حتماً پس از گرداندن در دهان، مایع را بیرون ریخته و دهان خود را با آب بشویید.
11) کمک به جلوگیری از مقاومت آنتی بیوتیکی
اسانس‌های روغنی مانند روغن درخت چای و روغن پونه کوهی (اورگانو) به عنوان جایگزین یا همراه با داروهای معمولی استفاده می‌شوند، زیرا به عنوان عوامل ضد باکتری قوی، بدون عوارض جانبی عمل می‌کنند. پژوهش‌ها نشان داده‌اند مصرف برخی از روغن‌های گیاهی، مانند روغن درخت چای، همراه با آنتی‌بیوتیک‌های معمولی، اثر هم‌افزایی مثبت دارد.
این ایده محققان را نسبت به تأثیر این ماده در جلوگیری از ایجاد مقاومت آنتی بیوتیکی، خوش‌بین کرده است. این مسئله در پزشکی مدرن بسیار پراهمیت است، زیرا مقاومت آنتی بیوتیکی می‌تواند به شکست درمان، افزایش هزینه‌های مراقبت‌های بهداشتی و افزایش مشکلات در کنترل گسترش عفونت منجر شود.
عوارض جانبی روغن درخت چای
اگرچه ممکن است پزشکان برای درمان عفونت پوستی یا مشکلاتی دیگر روغن درخت چای تجویز کنند، اما استفاده از این اسانس روغنی ممکن است عوارض جانبی بالقوه‌ای داشته باشد.
عوارض رایج
روغن درخت چای اگر رقیق شده و در مقادیر کم روی پوست استفاده شود، برای بزرگسالان بی‌خطر است. برخی از افراد ممکن است واکنش‌های آلرژیک، از درماتیت تماسی خفیف گرفته تا تاول‌ها و بثورات پوستی شدید، به روغن درخت چای نشان دهند.
واکنش آلرژیک به روغن درخت چای بیش از هر اسانس روغنی دیگری گزارش شده است و تا 5/3 درصد از افراد ممکن است به این ماده آلرژی داشته باشند. گفتنی است استفاده از روغن خالص با بیشترین احتمال بروز واکنش همراه است. البته این مسئله در استفاده از محصول آرایشی حاوی روغن درخت چای، کمتر محتمل است.
عوارض نادر و شدید
به یاد داشته باشید روغن درخت چای را حتی در مقادیر کم نباید بلعید. این کار می‌تواند عوارض جانبی جدی برای شما در پی داشته باشد. مانند:
خواب‌آلودگی
سردرگمی
بثورات پوستی
آتاکسی (از دست دادن کنترل و هماهنگی عضلات)
کما
همچنین موردی از بروز ژنیکوماستی (بزرگ‌شدن بدون دلیل سینه‌ها در مردان) از فردی که به شکل موضعی از این روغن استفاده می‌کرده است، گزارش شده است. البته این مورد نادر بوده و مطالعات، روغن درخت چای را عامل ایجاد ژنیکوماستی یا سایر اختلالات هورمونی نمی‌دانند.
میزان مصرف روغن درخت چای
به یاد داشته باشید پیش از مصرف هر مکملی با متخصص یا ارائه‌دهنده خدمات بهداشتی مشورت کنید تا مطمئن شوید مکمل مورد نظر یا دوز مصرفی آن متناسب با نیازهای شماست. محققان دوزهای گوناگون برای میزان مصرف روغن درخت چای را بررسی کرده‌اند. در ادامه، برخی از مواردی را که در کارآزمایی‌های بالینی از آن‌ها استفاده شده است مشاهده می‌کنید:
۲۰۰ میلی‌گرم شیاف واژینال برای واژینیت (التهاب واژن)
۵ تا ۵۰ درصد روغن درخت چای به شکل اسکراب موضعی پلک برای بلفاریت (التهاب پلک‌ها)
ژل روغن درخت چای در غلظت ۵ تا ۲۰ درصد برای آکنه
اگر می‌خواهید از این روغن برای کودکان استفاده کنید توصیه می‌شود یک یا دو قطره روغن را در یک قاشق غذاخوری روغن زیتون یا روغن بادام رقیق کنید و بعد روی پوست بزنید.
سخن پایانی
روغن درخت چای یک اسانس روغنی چندمنظوره و قوی با فواید بالقوه بسیار است. از این روغن معمولاً در درمان بیماری‌های پوستی، کاهش التهاب، مبارزه با عفونت‌ها و دفع حشرات استفاده می‌شود. به یاد داشته باشید هنگام استفاده از روغن درخت چای، مهم است که آن را به‌درستی رقیق کنید و از بلعیدن این روغن یا استفاده از آن روی قسمت‌های حساس بدن خودداری کنید.