سندرم سر تخت در نوزادان

باوجوداینکه سر نوزاد، بزرگ‌ترین و سنگین‌ترین عضو بدن اوست اما ساختار استخوانی آن هنوز بسیار حساس و نرم است. زیر جمجمه نرم و ظریف نوزاد، لایه‌های تغییرشکل‌پذیری پنهان هستند که از مغز درحال‌رشد کودک شما محافظت می‌کنند. اما اگر نوزاد اغلب به پشت بخوابد و نتواند سرش را به این طرف و آن طرف بچرخاند (که نمی‌تواند!) این لایه‌ها صاف و مسطح خواهند شد و این زمانی است که سندرم معروف سر تخت به وجود می‌آید. هر چند این سندرم قابل‌درمان است؛ اما پیشگیری از آن خیلی ساده‌تر است.

سندرم سر تخت چیست؟
اگر نوزاد ساعت‌های طولانی در روز صاف بخوابد، مثلاً در کریر یا صندلی ماشین و یا شب در رختخوابش (طبق چیزی که توصیه شده است)، ممکن است دچار سندرم سر تخت شود. به این سندرم، پلاژیوسفالی موضعی یا براکیسفالی نیز می‌گویند که گاهی از پیش از تولد هم می‌تواند شروع شود؛ یعنی زمانی که سر جنین توسط لگن مادر یا احتمالاً قُل دیگر تحت‌فشار قرار می‌گیرد.

در سندرم سر تخت، پشت سر کودک در یک قسمت یا در یک طرف نسبت به سایر قسمت‌ها صاف‌تر است. معمولاً در قسمت صاف سر، موهای کمتری وجود دارد. در موارد شدیدتر، پیشانی نیز ممکن است گنبدی‌شکل یا غیریکنواخت در قسمت مخالف صافی سر به نظر برسد

اما علت دیگر صافی سر می‌تواند کج‌گردنی یا تورتیکولی نیز باشد.
اگر کودک نتواند سرش را در تخت یا نی‌نی لای‌لای به طرفین برگرداند، مدت طولانی در یک وضعیت می‌ماند؛ بنابراین فشار همیشه به یک قسمت از سرش وارد می‌شود و این می‌تواند سبب صافی سر در یک سمت شود. وقتی چنین اتفاقی می‌افتد، چرخاندن سر برای کودک سخت‌تر هم می‌شود. اگر کودک کمکی دریافت نکند، گردنش نیز سفت شده و دیگر حرکت نمی‌کند.

چگونه می‌توانید سندرم سر تخت را تشخیص دهید؟
در سندرم سر تخت، پشت سر کودک در یک قسمت یا در یک طرف نسبت به سایر قسمت‌ها صاف‌تر است. معمولاً در قسمت صاف سر، موهای کمتری وجود دارد. در موارد شدیدتر، پیشانی نیز ممکن است گنبدی‌شکل یا غیریکنواخت در قسمت مخالف صافی سر به نظر برسد. اگر کج‌گردنی علت اصلی باشد، این ظاهر غیریکنواخت سر می‌تواند گردن، فک و صورت را نیز تحت‌تأثیر قرار دهد.

چگونه می‌توان از سندرم سر تخت در نوزادان پیشگیری کرد؟
. اجازه ندهید کودک ساعت‌های طولانی در وضعیتی که نمی‌تواند سرش را حرکت دهد بخوابد.
. از کریر ارگونومیک استفاده کنید. استفاده از کریری که وضعیت طبیعی سر کودک را حفظ کند، بهترین کاری است که در این مورد می‌توانید انجام دهید. در این کریر، سر کودک در وضعیت بالا و درستی قرار می‌گیرد و پاها و لگن نیز در حالت اسکوات خواهند بود. یعنی هم سر و هم ستون فقرات کودک در بهترین وضعیت خود قرار می‌گیرند.
. تامی تایم کودک را فراموش نکنید. چندین بار در روز کودک را زیر نظر و مراقبت خودتان چند دقیقه روی شکم قرار دهید و کم‌کم این مدت را افزایش دهید. البته فقط زمانی که کودک بیدار است این کار را انجام دهید. می‌توانید یک حولهٔ لوله شده برای حمایت بیشتر، زیر سینه‌اش بگذارید. این کار باعث تقویت عضلات گردن کودک می‌شود و بر جمجمه نیز فشار وارد نخواهد شد. اگر متوجه شدید کودک خسته شده، او را به پشت برگردانید.
درست است که قصد دارید از سندرم سر تخت پیشگیری کنید؛ اما مهم است که طی روز یا شب که کودک می‌خوابد او را روی شکم نخوابانید. چون این کار می‌تواند موجب سندرم مرگ ناگهانی نوزاد شود.

. طی خواب، وضعیت سر نوزاد را مکرراً از چپ به راست و از راست به چپ تغییر دهید.
. کودک را تشویق کنید خودش سرش را بچرخاند. کودک را در وضعیتی قرار دهید که مجبور شود برای دیدن افراد یا چیزهای جالب سرش بچرخاند.

آیا سندرم سر تخت خودش خوب می‌شود؟
سندرم سر تخت معمولاً طی ۴ تا ۱۲ هفته اول زندگی نوزاد اتفاق می‌افتد، یعنی زمانی که کودک نمی‌تواند بنشیند یا خودش حرکت کند. این عارضه به‌مرورزمان و با رشد طبیعی کودک بهتر می‌شود، چون کودک بزرگ‌تر شده و سعی می‌کند خودش حین خواب، وضعیتش را تغییر دهد.

سندرم سر تخت چگونه درمان می‌شود؟
اگر صافی سر کودک ناشی از وضعیت خواب او باشد، تمام توصیه‌هایی ارائه شده در بالا می‌توانند کمک کنند سر کودک، بیشتر از این صاف نشود. مهم‌ترین مسئله این است که مدت زمانی را که سر کودک حین خواب روی سطحی صاف است محدود نمایید. مثلاً وقتی به خانه رسیدید، کودک را از صندلی ماشین خارج کنید حتی اگر خواب است و او را در کریر یا تختش بگذارید. اگر نکات گفته شده را رعایت کنید، جمجمه کودکتان انحنای خود را حفظ می‌کند و طبیعی به نظر می‌رسد. ضمناً خوب است بدانید؛ سندرم سر تخت در نوزادان هر چند هشداردهنده به نظر می‌رسد؛ اما اثری بر رشد مغز کودک نمی‌گذارد.