اگرچه داروهای استاتینی (statins) معمولاً داروهای بی‌خطر و ایمنی هستند، اما در برخی افراد می‌توانند عوارض جانبی ایجاد کنند. بااین‌حال، درمجموع مزایای این داروها بسیار بیشتر از عوارض جانبی آنها است و گزینه‌هایی برای کنترل عوارض جانبی این داروها وجود دارد.
داروهای استاتینی به همراه رژیم غذایی و ورزش برای درمان هیپرکلسترمی (میزان بالای کلسترول خون) به کار می‌روند.
داروهای استاتینی جزء گروهی از داروها به نام داروهای مهارکننده آنزیم ردوکتاز «هیدروکسی متیل گلوتاریل کوآنزیم A یا (HMG CoA) هستند که با کاهش تولید کلسترول در کبد اثر خود را ایجاد می‌کنند.
داروهای استاتینی باعث کاهش میزان کلسترول از نوع «لیپوپروتئین با چگالی کم» (LDL) یا همان به اصطلاح کلسترول بد می‌شوند و همچنین میزان یک چربی دیگر خون به نام تری‌گلیسیرید را هم کاهش می‌دهند. این داروها همچنین غلظت کلسترول از نوع «لیپوپروتئین با چگالی بالا» (HDL) را که به عنوان کلسترول خوب نیز شناخته می‌شود، افزایش می‌دهند.
داروهای استاتینی نیز به طور گسترده‌ای تجویز می‌شوند و عمدتاً با کاهش میزان LDL خون در پیشگیری از بیماری تصلب شرایین یا آترواسکلروز که زمینه‌ساز بیماری قلبی است، مؤثر هستند.
از جمله داروهای استاتینی می‌توان به این موارد اشاره کرد:
آتورواستاتین، لوواستاتین، پیتاواستاتین، روزوواستاتین، سیمواستاتین، لوواستاتین
عوارض جانبی داروهای استاتینی
برخی از عوارض جانبی خفیف شایع‌تر استاتین ها عبارت‌اند از:
- یبوست
- اسهال
- سرگیجه
- نفخ
- سردرد
- دردهای عضلانی/مفاصل
- حالت تهوع
- ناراحتی معده
سایر عوارض جانبی بالقوه برگشت‌پذیر این داروها عبارت‌اند از:
– از دست دادن حافظه و سردرگمی
– افزایش قند خون
– افزایش میزان هموگلوبین A۱C (که شاخصی از میزان قند خون در درازمدت است)
در برخی افراد، استاتین‌ها می‌توانند عوارض جانبی شدیدی ایجاد کنند. بااین‌حال، این موارد به طور کلی غیرمعمول هستند.
از جمله این عوارض نادر شدید داروهای استاتینی می‌توان به این موارد اشاره کرد:
-آسیب کبدی
– آسیب کلیه
– اختلالات عضلانی
– سکته‌های مغزی خونریزی دهنده
احتمال بروز این عوارض شدید نادر است و معمولاً با میزان‌های بالاتر دارو همراهی دارد.
درد و درد عضلانی به عنوان عارضه جانبی استاتین‌ها
برخی از افراد هنگام مصرف داروهای استاتینی درد خفیف عضلانی را گزارش می‌کنند. بااین‌حال، برخی از مطالعات نشان می‌دهد که بیشتر این گزارش‌های درد عضلانی ممکن است در واقع به علت مصرف خود داروهای استاتینی باشد.
اگر عوارض جانبی این داروها آزاردهنده شود، پزشکتان ممکن است دوز دارو را کاهش دهد.
موارد شدید عوارض عضلانی داروهای استاتینی ممکن است شامل نوعی اختلال عضلانی به نام رابدومیولیز باشد که می‌تواند علائم زیر را ایجاد کند:
– گرفتگی، درد یا درد شدید عضلانی
– ادرار تیره‌رنگ
– ضعف یا خستگی شدید
عوامل زمینه‌ساز عوارض جانبی داروهای استاتینی
داروهای استاتینی برای اکثر افراد نسبتاً بی‌خطر هستند. بااین‌حال در موارد خاصی مصرف آنها توصیه نمی‌شوند. برخی از افراد در معرض افزایش خطر عوارض جانبی این داروها هستند. از جمله موارد افزایش خطر دچار شدن به عوارض جانبی داروهای استاتینی می‌توان به این موارد اشاره کرد:
- از داروهای دیگر برای کاهش میزان کلسترول یا داروهایی که با داروهای استاتینی تداخل دارند، استفاده می‌کنید.
- باردار هستید
- ۸۰ ساله یا بیشتر هستید
- بیماری کلیوی یا کبدی دارید
- به طور مفرط الکل مصرف می‌کنید
- کم‌کاری تیروئید دارید
- یک اختلال عصبی- عضلانی مانند اسکلروز جانبی آمیوتروفیک (ALS)
تداخل‌های دارویی و غذایی
داروهای استاتینی ممکن است با داروهای خاصی تداخل داشته باشند و باعث افزایش خطر آسیب عضلانی شوند:
- داروهای کاهش‌دهنده کلسترول که به نام فیبرات شناخته می‌شوند
- دوزهای بالاتر نیاسین
- داروی رانولازین که برای درمان آنژین صدری (درد قلبی ناشی از اختلال خون‌رسانی به عضله قلب) به کار می‌رود.
- کلشی‌سین، دارویی که برای درمان نقرس به کار می‌رود.
در حین مصرف داروهای استاتینی باید از یک رژیم غذایی سالم پیروی کنید که شامل مصرف چربی کمتر در رژیم غذایی است.
هنگام مصرف داروهای استاتینی از نوشیدن مقادیر زیاد آب گریپ‌فروت خودداری کنید. مصرف بیش‌ازحد آب گریپ‌فروت می‌تواند مقدار این دارو را در خون افزایش دهد و خطر اختلالات عضلانی را افزایش دهد. بااین‌حال، یک لیوان آب گریپ‌فروت ۲۴۰ میلی‌لیتری یا یک عدد میوه گریپ‌فروت را می‌توان با خیال راحت مصرف کرد.
چطور عوارض جانبی داروهای استاتینی را کنترل کنیم؟
در بسیاری از موارد، مزایای استاتین درمانی بر خطر عوارض جانبی بیشتر است. بااین‌حال، در برخی از افراد، عوارض جانبی ممکن است آن‌قدر شدید باشد که پزشکان را مجبور به توقف داروهای استاتین کنند.
برای رفع کردن عوارض جانبی که تصور می‌شود به‌وسیله داروها استاتینی ایجاد شود، درباره انجام این اقدامات با پزشکتان مشورت کنید:
– قطع درمان با داروهای استاتینی کاهش عوارض جانبی
– تجویز یک نوع دیگر داروهای کاهنده چربی خون
– کاهش دوز یا مقدار تجویزشده داروهای استاتینی
– ایجاد تغییرات در سبک زندگی برای کاهش میزان کلسترول خون، مانند خوردن رژیم غذایی کم‌چرب، انجام ورزش منظم و ترک سیگار
برخی کارشناسان معتقدند که مصرف مکمل‌های کوآنزیم ۱۰ Q۱۰ (coQ۱۰) می‌تواند به مبارزه با عوارض عضلانی داروهای استاتینی کمک کند. بااین‌حال، داده‌ها در این مورد متفاوت بوده است، و بسیاری از مطالعات سودمندی چندانی را برای مصرف مکمل‌های CoQ۱۰ برای این منظور نشان نمی‌دهند.
به طور کلی داروهای استاتینی می‌توانند خطر حمله قلبی یا سکته مغزی را کاهش دهند و خطر عوارض جانبی تهدیدکننده زندگی ناشی از آنها بسیار کم است.