زهرا باقری با اشاره به روز جهانی فشار خون بالا (۲۷ می) اظهار کرد: امروزه فشار خون بالا یکی از مشکلات بهداشتی در جهان محسوب می‌شود. ۳۰ درصد انسان‌ها در سراسر جهان مبتلا به پرفشاری خون هستند و بر اساس اعلام سازمان جهانی بهداشت ۳۳ درصد از مبتلایان، بزرگسال هستند.
وی افزود: به عبارت دیگر از هر سه فرد بزرگسال، یک نفر مبتلا به پرفشاری خون است و هر چه سن افزایش یابد، خطر ابتلا به پرفشاری خون هم بیشتر می‌شود.
افزایش شیوع پرفشاری خون در جهان به ۶۰ درصد تا سال آینده
باقری گفت: پیش‌بینی می‌شود تا سال ۲۰۲۵ شیوع پرفشاری خون در جهان ۶۰ درصد افزایش یابد. فشار خون بالا، دلیل اصلی بروز بیماری‌های قلبی- عروقی و سومین عامل کشنده در دنیا است به گونه‌ای که از هر هشت مرگ در دنیا، یک مرگ مربوط به پرفشاری خون است و این بیماری مهم‌ترین عامل خطر بروز بیماری‌های قلبی، سکته مغزی و بیماری‌های کلیوی است.
وی بیان کرد: مطالعات نشان داده‌اند که شیوع عوامل خطر بیماری‌های قلبی – عروقی نیز در ایران بالا است. بررسی‌ها حاکی از این است که اولین علت مرگ در کشور، بیماری‌های قلبی – عروقی است. البته باید توجه کرد که بیماری پرفشاری خون قابل پیشگیری و درمان است و می‌توان با کنترل فشارخون بالا، مرگ و ناتوانی ناشی از بیماری‌های قلبی را کاهش داد.
عوارض فشار خون بالا
کارشناس ارشد گروه بهبود تغذیه مرکز بهداشت خوزستان گفت: پرفشاری خون سبب افزایش خطر حملات قلبی، سکته و نارسایی کلیه می‌شود. همچنین فشارخون بالای کنترل‌نشده می‌تواند منجر به نابینایی، نامنظمی ضربان قلب و نارسایی قلبی شود.
وی افزود: خطر این عوارض در صورت وجود عوامل خطر بیماری‌های قلبی – عروقی مانند دیابت افزایش می‌یابد.
عوامل مؤثر در ایجاد فشار خون بالا
باقری گفت: ارث، سن، چاقی، قرص‌های خوراکی ضدبارداری و جنسیت در بروز فشار خون بالا تاثیرگذار هستند. در صورت ابتلای یکی از اعضای خانواده به فشارخون بالا، احتمال ابتلای سایر اعضای خانواده زیاد است. همچنین با افزایش سن، احتمال بروز فشار خون بالا بیشتر می‌شود.
وی ادامه داد: افرادی که وزن بالاتر از حد طبیعی دارند، شانس بیشتری برای ابتلا به فشار خون بالا دارند و پرفشاری خون در افراد چاق دو تا شش برابر بیش از افرادی است که اضافه وزن ندارند.
کارشناس ارشد گروه بهبود تغذیه مرکز بهداشت خوزستان عنوان کرد: همچنین بانوانی که از قرص ضدبارداری خوراکی استفاده می‌کنند، شانس بیشتری برای ابتلا به فشار خون بالا دارند، مخصوصاً اگر همزمان سیگار بکشند. پرفشاری خون در مردان تا سن ۴۵ سالگی شایع‌تر است و در ۴۵ تا ۵۴ سالگی خطر در دو جنس برابر است.
وی افزود: دیگر عوامل فشار خون می‌توان به فعالیت بدنی کم، مصرف الکل، مصرف زیاد نمک، استرس و فشار عصبی هستند.
مقدار توصیه‌شده مصرف نمک
باقری گفت: طبق توصیه سازمان بهداشت جهانی، حداکثر مقدار مصرف روزانه نمک ۵ گرم معادل یک قاشق چای‌خوری است این در حالی است که میزان مصرف نمک ایرانی‌ها دو تا سه برابر این مقدار، برآورد شده است.
توصیه‌های تغذیه‌ای برای پیشگیری از افزایش فشار خون
وی با اشاره به راهکارهای کنترل فشار خون در بیماران مبتلا به فشار خون بالا و بیماری‌های قلبی و پیشگیری از ایجاد آن در دیگر افراد افزود: تغییرات ساده در سبک زندگی مانند کاهش مصرف چربی و نمک رژیم غذایی و فعالیت بدنی منظم موجب کاهش سطح چربی (کلسترول) و فشارخون می‌شود و می‌توان احتمال بروز بسیاری از بیماری‌ها از جمله دیابت و بیماری‌های عروق کرونر قلب را کاهش داد.
کارشناس ارشد گروه بهبود تغذیه مرکز بهداشت خوزستان گفت: برای پیشگیری از فشار خون بالا باید به میزان سدیم درج‌شده روی برچسب‌های بسته‌های مواد غذایی دقت شود. از طرف دیگر باید از ابتدا ذائقه کودک خود را به غذاهای کم‌نمک عادت داد.
وی بیان کرد: فشار خون بر اثر چاقی بالا می‌رود زیرا افزایش وزن، سبب افزایش کار قلب می‌شود، در نتیجه کاهش وزن در کنترل فشار خون موثر است.
باقری عنوان کرد: همچنین باید از مصرف دخانیات اجتناب شود، زیرا استعمال دخانیات موجب افزایش ضربان قلب، خطر ابتلا به فشار خون بالا، گرفتگی عروق و در نهایت ایجاد حمله قلبی و سکته می‌شود.
وی افزود: تاکید می‌شود در میان وعده‌ها به جای مصرف چیپس و پفک، چوب‌شور و دیگر تنقلات پرنمک، از مغزها مانند بادام، پسته، فندق، گردو از نوع بو نداده و خام، ماست کم‌چرب، ذرت بدون نمک و انواع سبزی‌ها که دارای منیزیم هستند، استفاده شود.
کارشناس ارشد گروه بهبود تغذیه مرکز بهداشت خوزستان گفت: برخی سبزی‌ها مانند چغندر، هویج، کلم پیچ، اسفناج، کرفس، شلغم و انواع کلم‌ها سدیم زیادی دارند و بهتر است مصرف آن‌ها محدود شود.
وی عنوان کرد: توصیه می‌شود از غلات، نان و ماکارونی تهیه‌شده از گندم کامل (سبوس‌دار) به دلیل داشتن فیبر و ویتامین استفاده شود.
باقری گفت: در برنامه غذایی روزانه از میوه‌ها، سبزی‌ها، حبوبات و غلات مانند زردآلو، گوجه فرنگی، هندوانه، موز، سیب زمینی، آب پرتقال و گریپ فروت منبع خوبی از پتاسیم هستند، بیشتر استفاده شود. البته در صورتی که بیمار داروی اسپیرونولاکتون مصرف می‌کند باید در مصرف میوه‌ها و سبزی‌ها احتیاط کند.
ضرورت کاهش مصرف روغن و نمک
وی افزود: مصرف روغنها باید کاهش داده شود و به جای استفاده از روغن‌هایی با منبع حیوانی مانند پیه، دنبه و کره، انواع روغن‌های گیاهی مایع مانند روغن زیتون، روغن سویا یا کلزا جایگزین شوند.
کارشناس ارشد گروه بهبود تغذیه مرکز بهداشت خوزستان گفت: مصرف مواد غذایی حاوی اسید چرب اشباع و کلسترول مانند گوشت قرمز، لبنیات پرچرب و زرده تخم مرغ در برنامه غذایی روزانه کاهش داده شود و گوشت ماهی، مرغ و سویا جایگزین شود. پوست مرغ حاوی مقدار زیادی چربی است و قبل از پخت آن باید پوست کاملا جدا شود. در مصرف نوشیدنی‌های کافئین‌دار مانند چای و قهوه نیز اعتدال رعایت شود.
وی عنوان کرد: از مصرف نمک در سر سفره اجتناب شود و به جای آن از چاشنی‌هایی مانند سبزی‌های معطر تازه یا خشک مانند نعناع، مرزه، ترخون و ریحان یا سیر، لیموترش تازه و آب نارنج برای بهبود طعم غذا و کاهش مصرف نمک استفاده شود.
باقری ادامه داد: کمبود کلسیم موجب افزایش فشار خون و در نتیجه ابتلا به بیماری‌های قلبی عروقی می‌شود. با مصرف روزانه دو تا سه واحد از گروه شیر و لبنیات، کلسیم مورد نیاز بدن تامین می‌شود.
وی افزود: نان لواش، نان باگت، نان ساندویچ و به طور کلی نان‌هایی که با آرد سفید تهیه شده‌اند و فاقد سبوس هستند باید کمتر مصرف شوند. بهترین نان‌ها از نظر میزان سبوس، نان سنگک و نان جو است.
کارشناس ارشد گروه بهبود تغذیه مرکز بهداشت خوزستان گفت: همچنین باید از مصرف مواد غذایی مانند شیرینی خامه‌ای، چیپس، بستنی خامه‌ای و سنتی، نوشابه‌های شیرین و گازدار، کره، مارگارین، روغن حیوانی، روغن نباتی جامد و نیمه جامد، دمبه، مرغ با پوست و گوشت‌های چرب، ماهی دودی و سایر غذاهای نمک‌سود شده، پنیر و ماست خامه‌ای، غذاهای چرب و سرخ‌شده، غذاهای شور و پرنمک، سوسیس، کالباس و همبرگر، پیتزا، کله پاچه، مغز، دل و قلوه اجتناب شود.