زخم بستر همان‌طور که گفتیم در اثر فشار طولانی‌مدت به پوست به وجود می‌آید. افرادی که مدت طولانی بی‌حرکت می‌مانند، مثلاً کسانی که بستری هستند یا از ویلچر استفاده می‌کنند بیشتر در معرض زخم بستر هستند. این زخم‌های دردناک می‌توانند بزرگ‌تر و گسترده‌تر شده و عفونت ایجاد کنند. در برخی موارد، زخم بستر می‌تواند کشنده باشد.
چه قسمت‌هایی از بدن به زخم بستر دچار می‌شوند؟
زخم بستر در هر جایی از بدن می‌تواند شروع شود. مثلاً افرادی که از اکسیژن‌تراپی استفاده می‌کنند ممکن است در لبه‌های بینی، گوش‌ها یا پشت سرشان دچار زخم بستر شوند. زخم بستر یا زخم فشاری می‌تواند در اثر استفاده از دندان‌مصنوعی که به‌خوبی اندازه نیست هم در داخل دهان به وجود بیاید. لوله تنفسی یا ونتیلاتور نیز می‌توانند باعث زخم بستر بشود. اما زخم بستر اغلب در نواحی از بدن به وجود می‌آید که استخوان نزدیک به پوست است، مثلاً:
. قوزک پا
. پشت
. باسن
. لگن
. آرنج
. پاشنه
. دنبالچه
چه عواملی باعث زخم بستر می‌شوند؟
زخم بستر زمانی اتفاق می‌افتد که فشار وارد بر پوست باعث کاهش یا توقف جریان خون در پوست می‌شود. این کاهش جریان خون می‌تواند حتی در عرض دو ساعت باعث ایجاد زخم بستر شود. سلول‌های پوست روی اپیدرم (لایه بیرونی پوست) شروع به مردن می‌کنند. با تخریب سلول‌های مرده، یک زخم بستر شکل می‌گیرد.
اگر فشار وارد بر پوست با عوامل زیر همراه باشد، احتمال زخم بستر بیشتر خواهد بود:
. رطوبت ناشی از عرق، ادرار یا مدفوع
. کشیدگی پوست در تخت شیب‌دار یا ویلچر
وقتی زخم بسترتان خوب شد، پوستتان دیگر به قدرت قبلی خود نیست. خیلی مهم است که پروتکل‌های پیشگیرانه را رعایت کنید، مثلاً بدن را مکرراً تغییر وضعیت بدهید
چه کسانی در معرض زخم بستر هستند؟
افرادی که پوست نازک‌تری دارند و کسانی که توانایی محدودی برای حرکت‌کردن دارند، بیشتر احتمال دارد دچار زخم بستر شوند:
. در کما یا وضعیت نباتی هستند
. فلج هستند
. از ویلچر استفاده می‌کنند
. بریس یا اسپلینت یا اندام مصنوعی می‌پوشند
چه عوارضی ریسک زخم بستر را بیشتر می‌کنند؟
کودکان و بزرگسالانی که بیماری‌ها و عوارض خاصی دارند بیشتر ممکن است به زخم بستر دچار شوند. این عوارض شامل موارد زیر می‌شوند:
. سرطان
. فلج مغزی
. نارسایی مزمن وریدی
. زوال عقل
. دیابت
. نارسایی قلبی
. نارسایی کلیوی
. سوءتغذیه
. بیماری عروق محیطی
. آسیب نخاعی
علائم زخم بستر چیست؟
زخم بستر می‌تواند دردناک و خارش‌دار باشد. اما بعضی از افرادی که به بی‌حسی دچارند نمی‌توانند این زخم‌ها را احساس کنند. ظاهر زخم بستر و علائم و علت‌های آن بسته به استیج زخم متفاوت است.
استیج‌های زخم بستر چیست؟
پزشکان از یک سیستم مرحله‌بندی شده برای تعیین شدت یک زخم بستر استفاده می‌کنند:
. استیج یک: پوست قرمز یا صورتی به نظر می‌رسد؛ اما هیچ زخم بازی وجود ندارد. برای افرادی که پوست تیره‌تری دارند، دیدن تغییر رنگ است. پوست احتمالاً به لمس حساس است، گرم‌تر یا سردتر از سایر قسمت‌ها حس می‌شود و نرم‌تر است.
. استیج دو: یک زخم سطحی به رنگ صورتی یا قرمز است. شاید متوجه شوید پوست تحلیل رفته، خراشیده شده یا تاول‌زده.
. استیج سه: یک زخم قابل‌توجه که احتمالاً وارد لایه چربی پوست شده است.
. استیج چهار: زخم به تمام سه لایه پوست نفوذ کرده، عضله، تاندون‌ها و استخوان‌ها در معرض‌اند.
عوارض ناشی از زخم بستر چیست؟
زخم بستر، ریسک عفونت‌های باکتریایی خطرناک را بالا می‌برد. حتی ممکن است بیمار به شوک عفونی دچار شده یا به‌ناچار قطع عضو شود. هر ساله در تمام دنیا زخم بستر منجر به مرگ بیش از ۲۴۰۰۰ نفر می‌شود. برخی از افراد دچار زخم سینوسی یا زخم تونلی می‌شوند که به‌صورت تونل‌هایی هستند که زخم بستر را به ساختارهای عمقی‌تر بدن متصل می‌کنند. بسته به ارتباط زخم سینوسی ممکن است این اتفاق‌ها رخ بدهد:
. باکتریایی شدن خون که منجر به مننژیت باکتریایی یا اندوکاردیت می‌شود.
. عفونت‌های استخوانی یا عفونت‌های مفصلی
. عفونت‌های استرپتوکوک گروه A، از سلولیت (عفونت بافت) گرفته تا فاشئیت نکروزان (بیماری گوشت‌خوار)
علائم عفونت زخم بستر
تب و لرز اغلب اولین علامت‌های یک عفونت‌اند. زخم بستر عفونی علائم زیر را دارد:
. درد بسیار زیاد
. بوی گندیدگی
. قرمزی و داغی
. تورم
. ترشحات چرکی
درمان‌های غیرجراحی برای زخم بستر
زخم بستر با استیج ۱ یا ۲ در خانه قابل‌کنترل است. اما برای زخم بسترها با استیج ۳ یا ۴ نیاز به اقدام پزشکی است. بسته به‌شدت زخم بستر، شاید هفته‌ها یا ماه‌ها طول بکشد تا زخم خوب بشود.
. زخم را با آب و صابون یا سرم نمکی بشویید.
. روی زخم را با باند مخصوص که برای کمک به التیام هستند بپوشانید.
برای زخم‌های شدید و عمیق، پزشک معمولاً بافت مرده را طی عملی به نام دبریدمان برمی‌دارد، یا پمادی به زخم می‌زند که به بدن در دفع بافت مرده کمک می‌کند. ناحیه زخم ابتدا بی‌حس می‌شود؛ زیرا باوجوداینکه بافت مرده است؛ اما اطراف آن حس دارد.
چه داروهایی برای درمان زخم بستر به کار می‌روند؟
بسته به علائم:
. آنتی‌بیوتیک‌ها
. داروهای ضدالتهاب غیراستروئیدی
. مسکن‌ها
درمان‌های جراحی برای زخم بستر
زخم بسترهایی که در استیج‌های ۳ یا ۴ هستند، عمیق‌اند و قسمت بزرگی از پوست را درگیر می‌کنند و نیازمند جراحی‌اند. شاید برای بستن زخم و کمک به التیام آن نیاز به پیوند پوست باشد.
پیشگیری از زخم بستر
. اگر نشسته‌اید هر ۱۵ دقیقه و اگر در تخت هستید، هر یکی دو ساعت یک بار تغییر وضعیت بدهید. اگر خودتان قادر به حرکت‌کردن نیستید، از پرستار کمک بخواهید.
. پوستتان را به طور مرتب بررسی کنید (یا پرستار این کار را بکند) تا هر گونه تغییری در حس یا رنگ پوست را زودتر متوجه شوید (حساس یا دردناک شدن، داغی یا سردی)
. غذاهای مقوی بخورید و زیاد آب بنوشید.
. پوست را تمیز و خشک نگه دارید. از کرم‌های مرطوب‌کننده محافظ استفاده کنید تا از پوستتان در برابر تعریق و ادرار و مدفوع محافظت نمایید.
. تمرینات فیزیوتراپی را انجام دهید.
. برای ترک سیگار اقدام کنید، چون نیکوتین التیام زخم را به تأخیر می‌اندازد.
. از تشک‌ها یا فوم‌های مخصوصی استفاده کنید که برای کاهش فشار وارد بر پوست طراحی شده‌اند (مثل تشک مواج). ضمناً روی بالشتک دوناتی ننشینید؛ زیرا فشار بر نواحی تماسی را بیشتر می‌کند.
. ملحفه‌ها و روبالشی‌ها و لباس زیرتان را مکرراً تعویض کنید.
وقتی زخم بسترتان خوب شد، پوستتان دیگر به قدرت قبلی خود نیست. خیلی مهم است که پروتکل‌های پیشگیرانه را رعایت کنید، مثلاً بدن را مکرراً تغییر وضعیت بدهید. زخم‌های بستر گسترده‌تر (استیج ۳ یا ۴) سخت‌تر درمان می‌شوند. این زخم‌ها ریسک عفونت و عوارض خطرناک را افزایش می‌دهند.
چه زمانی مراجعه به پزشک لازم است؟
در موارد زیر باید به پزشک مراجعه کنید:
. تغییراتی در رنگ پوست
. علائم عفونت
. حساس شدن پوست، درد و داغی پوست
در پایان
داشتن محدودیت در حرکت و تغییر وضعیت دادن به بدن شما را در معرض زخم بستر قرار می‌دهد. اگر روی ویلچر هستید، بستری هستید یا دیگر ریسک فاکتورهای زخم بستر را دارید، خیلی مهم است که به طور مرتب پوست خود را از جهت هر گونه تغییر و علامتی چک کنید. زخم بستر بهتر است در استیج‌های ۱ و ۲، قبل از اینکه پوست باز شود یا زخم بزرگ شود شناسایی شود. این زخم‌ها به درمان خوب جواب می‌دهند. اما زخم‌هایی که عمیق می‌شوند، ریسک عفونت و دیگر پیامدهای خطرناک را دارند.