“حجامت” یک رفتار پیشگیرانه از بیماری و یک روش درمانی مستقل است که از وحی نشئت گرفته و در مرتبه عالی عروج رسول گرامی اسلام(ص) در شب معراج به ایشان بر انجام آن تأکید شده البته اثرات درمانی حجامت بر اساس “یافتههای جدید علمی” نیز به اثبات رسیده که در این گزارش به برخی مستندات آن هم پرداخته شده است.
اما برخی بر این نکته تاکید میکنند که امروزه به جای انجام حجامت بهتر است که “خون بدهیم!” اما در همین گزارش به بررسی این مسئله هم خواهیم پرداخت که تفاوت حجامت با خون دادن چیست و آیا خون دادن، می‌تواند جایگزین حجامت شود؟!
بهترین فصل برای انجام حجامت، “فصل بهار” است؛ اگر بر حسب مزاج، فصل بهار را بررسی کنیم، این فصل در کیفیت‌های چهارگانه که گرمی، سردی، تری و خشکی است، معتدل است؛ به این دلیل که خورشید به‌سمت الرأس (بالای سرمان) نزدیک میشود اما کاملاً در بالای سر ما قرار نگرفته تا به‌واسطه آن در هوا گرمی و خشکی پدید آورد.
فصل بهار با همۀ سنین از جمله میانسالان، پیران و افرادی که دارای مزاج سرد و خشک هستند، سازگار‌تر است.
میتوان 75 درصد بیماریها را با شیوه‌های درمان طبیعی از جمله حجامت درمان کرد!
اما بر اساس یافتههای جدید علمی نیز، اثرات درمانی و پیشگیرانه حجامت به اثبات رسیده است به عنوان نمونه، یوهان آبل (JOHANN ABELE) پزشک و محقق آلمانی در کتاب خود با عنوان “حجامت شیوه درمان آزمون‌شده” که در سال 1997 چاپ شده، در مورد حجامت می‌گوید:
“اعتقاد راسخ دارم که نه‌تنها امروز بلکه برای همیشه، امر حجامت را در درمان بیماریها نباید نادیده گرفت؛ حجامت پدیده‌ای است که در خود تنظیمی کردن عملکرد بدن انسان دخالت دارد، امری که هرگز با روش‌های دیگر نمی‌توان آن را جایگزین کرد. مطالعات ما نشان می‌دهد که در آلمان میتوان 75 درصد بیماریها را با شیوه‌های درمان طبیعی از جمله حجامت درمان کرد”.
مکانیسم تأثیر حجامت بر بدن
*حجامت با ایجاد یک التهاب موضعی باعث تحریک سیستم ایمنی بدن و تکثیر سلول‌های دفاعی بدن میشود.
*حجامت سیستم انعقادی و ضدانعقادی بدن را تنظیم می‌کند.
*حجامت بر تیموس که از مهمترین مراکز آموزش سلول‌های دفاعی است تأثیر مستقیم دارد.
*حجامت ترافیک لنفاوی را با ایجاد فشار منفی کنترل کرده و باعث افزایش لنف در این سیستم میشود.
*حجامت با کاهش غلظت خون تراکم سلولی را در مویرگ‌ها کاهش داده، اکسیژن‌رسانی را بهبود بخشیده و بار قلب و ریه را تعدیل می‌کند.
*حجامت با تصفیه خون، مواد زائد، مضر و مسموم را از خون خارج می‌کند.
*حجامت غدد غیرفعال یا کند بدن را فعال و از طرف دیگر فعالیت غدد پرکار بدن را کاهش می‌دهد؛ به‌عبارت دیگر باعث تعدیل فعالیت غدد داخلی بدن میشود (دکتر یوهان آبله محقق آلمانی نیز روی این مکانیزم تأکید فراوان دارد).
*حجامت با تحریک سلول‌های موجود در جدار مویرگ‌ها، باعث ترشح فاکتورهای دفاعی بدن از این سلول‌ها میشود.
مبحث تحریک جدار مویرگ و نقش آن در ایمنی بدن در بزرگترین مراکز علمی تحقیقاتی در حال بررسی است و شاید این مسئله مهمترین مکانیسم شناخته‌شده حجامت در بدن باشد.
*حجامت با کاهش فاکتورهای مؤثر در سکته‌های مغزی و قلبی نقش پیشگیری از این بیماریها را دارد (خصوصاً با کاهش میزان آهن خون، چرا که آهن اضافی خون از جمله مهمترین پارامترهای مؤثر در سکته مغزی و قلبی است).
*حجامت با اثرگذاری به‌روی عوامل ایجاد حساسیت نظیر هیستامین باعث بهبود نسبی آلرژی میشود.
*حجامت با ایجاد التهاب و احتقان موضعی، سیستم‌های درونی پاکسازی خون را که برای جذب خون و رفع التهاب در پوست موجود می‌باشد، به فعالیت واداشته و موجب رفع انسدادهای مکانیکی عروق میشود.
*حجامت باعث افزایش ترشح سروتونین مغز میشود (کاهش سروتونین در بروز افسردگی، اختلالات عصبی و رفتاری نقش محوری دارد).
*حجامت در بازسازی استیل کولین (میانجی اصلی سیستم ارتباطی مغز و اعصاب) نقش پایه‌ای دارد.
مکانیسم حجامت از دیدگاه طب نوین
1. تنظیم سیستم ایمنی بدن انسان به‌وسیله حجامت عام
2. تنظیم سیستم ایمنی محیطی به‌وسیله حجامت عام
3. تنظیم ترشح غدد درون‌ریز و برون‌ریز
4. تأثیر حجامت بر سیستم سمپاتیک و پاراسمپاتیک
5. تأثیر حجامت بر درناژ لنف
6. تأثیر حجامت بر دفع سموم و رفع انسدادهای موضعی و محیطی
7. تأثیر حجامت بر افزایش ترشح اندروفین.
مکانیسم حجامت از دیدگاه طب سنتی
1. دفع فضولات خون (کاهش تری‌گلیسرید، غلظت خون، قند خون، اسید اوریک، فشار خون بالا)
2. دفع سموم و عفونت بدن (نیش‌زدگی، سرخجه، سرخک، آبله‌مرغان، زونا، مسمومیت شیمیایی، آکنه، کهیر)
3. تنظیم اخلاط چهارگانه بدن
4. رفع انسدادهای عروقی (کمک به درمان تصلب شرائین، گرفتگی عروق کرونر، سردرد عصبی، میگرن، سیاتیک).
آیا خون‌دادن می‌تواند جایگزین “حجامت” شود؟!
بدون شک اهداء خون امری خداپسندانه، انسانی و ایثارگرانه به‌شمار می‌رود چرا که با اهدای آن جان انسانهای نیازمند به خون را نجات داده‌ایم اما مقایسه بین حجامت به‌عنوان یک روش درمانی و اهداء خون، قیاسی منطقی به‌نظر نمی‌رسد.
در فرایند انجام حجامت ابتدا با “بادکش” روی جریان خون تغییراتی ایجاد میکنند و سپس خراشهای ظریف پوستی که زده میشود فرایندهایی در بدن تحریک میشود که اصطلاحاً آن را فراخوان گلبولی می‌گوییم.
مدل خون‌گیری در عمل حجامت سطحی است اما در خون دادن یک شوک منفی است که به‌وسیله یک سوزن، خون در گردش مورد نیاز بدن را خارج می‌کند.
در حجامت، خون کثیف از بدن خارج میشود اما در خون دادن، خون تمیز و مورد نیاز بدن اهدا میشود.
اهدای خون هیچ اثر درمانی یا هیچ نقش درمانی برای اهدا‌کننده خون ندارد؛ تاکنون هیچ گزارشی مبنی بر اینکه اهدای خون، نقش درمانی برای درمان بیماریهای پوستی یا گوارشی یا بیماریهای کبدی یا بیماریهای قلبی ــ عروقی یا هر بیماری دیگری داشته، وجود نداشته است اما حجامت نقش درمانی برای فرد دارد و شما با انجام حجامت، زندگی خودتان را نجات می‌دهید اما با اهدای خون زندگی دیگران را.
حجامت در درمان بیماریهایی از قبیل آلرژی، آسم و نفس‌تنگی، کبد چرب، سردردهای میگرنی، غلظت خون، دیسکوپاتی و سیاتالژی، جوش صورت و بدن، پسوریازیس، آفت دهان، حتی هپاتیت و… کاملاً آزموده شده است.
آنچه از موضع حجامت خارج میشود چیزی جز سموم بدن و اخلاط فاسد و کثیف نیست اما در اهدای خون، بیشترین چیزی که خارج میشود مواد غذایی، الکترولیتهای مورد نیاز بدن و ویتامینهاست.
در تفاوت اهدای خون با خون حجامت همین بس که حتی حیوانات نیز از خون حجامت و بوی تعفن آن گریزانند اما از خون اهداشده برای خوردن استقبال هم میکنند.
جالب است بدانید که پیغمبر اکرم(ص)، حضرت علی(ع) و امام صادق(ع) این موضوع را متذکر شده‌اند که “سم از هر کجا، وارد بدن شود، از محل حجامت خارج میشود” یا “از موضع حجامت، چیزی جز سم دفع نمی‌شود”.
طبق تحقیقات، میزان کلسترول خون حجامت، 9 تا 11 برابر بیشتر از خون وریدی است بنابراین برای کاهش میزان کلسترول خون، انجام حجامت بسیار مفیدتر است همچنین سم موجود در خون حجامت 23 برابر سم خون وریدی است.
برخی از کسانی که خون اهدا میکنند، سیگار و دخانیات مصرف میکنند بنابراین خون اهداشده این افراد نه‌تنها برای گیرندگان خون مفید نیست بلکه می‌تواند مضر هم باشد؛ توصیه و تأکید می‌کنیم افراد اهدا‌کننده خون، قبل از اهدا کردن خونشان، حتماً حجامت کنند تا بدین‌وسیله خونی که اهدا میکنند خون تمیز و سالم باشد.
غالباً مشاهده میشود که گیرندگان خون بعد از دریافت پکسل خون، دچار بیماریهای دیگری از جمله زخم معده یا کبد چرب، عصبانیت و پرخاشگری، افسردگی و… می‌شوند در حالی که قبلاً به این بیماریها مبتلا نبوده‌اند و در واقع از اهدا‌کنندگان خون دریافت کرده‌اند.
میان کسانی که در جنگ تحمیلی در معرض بمبارانهای شیمیایی قرار گرفته‌اند، افرادی که در حین جنگ، حجامت کرده‌اند سالم باقی مانده‌اند و مابقی طی این سالها، مشکلات بمبارانهای شیمیایی را تاکنون به‌دوش کشیده‌اند.
نهایتاً این نکته را یادآور می‌شویم که حجامت یکی از بزرگترین شاخصه‌های طب سنتی ایرانی است؛ برای سالم زنده ماندن و داشتن زندگی بدون بیماری باید خود را ملتزم به انجام آن بدانیم.
باید یادآور شد بیش از 600 روایت داریم که تواتر معنوی بر ضرورت حجامت دارند، هم اهل‌سنت نقل کرده‌اند و هم شیعه، مبارزه‌ای که امروزه به‌اشکال مختلف با حجامت میشود قطعاً کاری سازمان‌یافته است چون از نظر روایات معتبر، تأکید فراوانی بر حجامت شده و متأسفانه عده‌ای با لباس روحانیت و گروهی به اسم طب سنتی یا مدرن در حال مبارزه با حجامت هستند.
فعالیت 116 مرکز حجامت در انگلیس!
کنار منابع طب سنتی که تأکید ویژه‌ای بر حجامت دارند، در دین مبین اسلام نیز تأکید بسیار زیادی بر انجام حجامت با رعایت شرایط و آداب آن شده است از جمله پیامبر اکرم(ص) در حدیث شب معراج می‌فرمایند: “وقتی به آسمان هفتم صعود کردم، هیچ ملکی از من گذر نکرد مگر اینکه گفت: «ای محمد، حجامت کن و امّتت را به حجامت امر بفرما»”. (بحار ج62 ص300 باب89)
یا این روایت از امام علی(ع) که می‌فرمایند: “به‌درستی که حجامت بدن را سالم و عقل را نیرومند می‌گرداند”. (بحار ج62 ص114 و ج10 ص89)
اما کنار اسناد غیرقابل‌خدشه در منابع طب سنتی و منابع دینی درباره فواید و اثرات شگرف حجامت در پیشگیری و درمان بسیاری از بیماریها، امروزه تحقیقات متعدد علمی از سوی مراکز تحقیقاتی مختلف دنیا نیز صورت گرفته است و در حال حاضر به‌واسطه این مطالعات و تحقیقات، حجامت در تمام کشورهای دنیا به‌عنوان یک روش علمی مؤثر در درمان بسیاری از بیماریها پذیرفته شده؛ از جمله در قالب 8000 مقاله علمی به فواید و نتایج مثبت درمانی حجامت پرداخته شده است.
به‌واسطه انجام تحقیقات متعدد علمی در مراکز دانشگاهی و پزشکی در کشورهای مختلف از جمله در کشورهای اروپایی درباره اثرات درمانی حجامت، امروزه شاهد ایجاد مراکز متعدد حجامت درمانی در بسیاری از کشورها هستیم.
در ادامه صرفاً به‌عنوان نمونه از میان کشورهای اروپایی که همگی دارای مراکز اختصاصی انجام حجامت هستد، به مراکز رسمی انجام حجامت در کشور”انگلستان” اشاره کرده‌ایم.
در حال حاضر در کشور انگلستان بالغ بر “116 مرکز رسمی حجامت” تحت عنوان “Hijama Clinic” مشغول فعالیت هستند؛ این مراکز انجام حجامت در سراسر کشور انگلستان و در شهرهای مختلف این کشور تأسیس شده و روزانه به انجام حجامت بیماران خود و داوطلبان انجام آن مشغول هستند؛ اطلاعات، شماره تماس و آدرس این مراکز در سایت رسمی حجامت کشور انگلستان به‌آدرس اینترنتی http://hijamaclinic.net/therapists.php در دسترس عموم قرار دارد.
در ادامه اسامی برخی از شهرهای انگلستان و تعداد کلینیک‌های انجام حجامت در آن به‌تفکیک هر شهر آمده است:
1 ــ London (پایتخت انگلستان) دارای سی‌و‌سه کلینیک حجامت؛ 2 ــ Birmingham دارای دوازده کلینیک حجامت؛ 3 ــ Bedford دارای دو کلینیک حجامت؛ 4 ــ Brighton دارای یک کلینیک حجامت؛ 5 ــ Cambridge دارای یک کلینیک حجامت؛ 6 ــ Cardiff دارای یک کلینیک حجامت؛ 7 ــ coventry دارای دو کلینیک حجامت؛ 8 ــ High Wycombe دارای دو کلینیک حجامت؛ 9 ــ Kettering دارای یک کلینیک حجامت؛ 10 ــ Leicester دارای دو کلینیک حجامت؛ 11 ــ Luton دارای پنج کلینیک حجامت
قبل از “حجامت” این تدابیر ضروری را رعایت کنید!
حجامت یک اقدام مهم است که نیازمند مقدماتی است تا اثربخش و مفیدتر باشد، بدن شما باید آمادگی و شرایط مطلوبی داشته باشد تا با حجامت، از راه خون، مواد زائد و سمی را دفع کند.
به همین منظور باید با رژیم غذایی مناسب و پرهیز از برخی رفتارهای جاری، بدن خود را آماده حجامت کنید؛ آشنایی با برخی از تمهیدات حجامت، مستلزم نظر حکیم است و پزشک معالج شما باید با توجه به وضع مزاجی و شرایط عمومی بدن شما، آنها را گوشزد کند اما برخی از تمهیدات عمومی هستند و همگان پیش از حجامت باید آنها را رعایت کنند؛ در ادامه به این موارد اشاره می‌کنیم:
الف: حالات معنوی خوبی را برای خود مهیا کنید
1 ــ قبل از انجام حجامت، وضو بگیرید.
2 ــ اگر نیازمند غسل واجب هستید، ابتدا غسل کنید و در حال جنابت و سایر پلیدی‌های معنوی حجامت نکنید.
3 ــ قبل از حجامت صدقه بدهید.
4 ــ آمادگی روحی برای حجامت داشته باشید؛ اگر برای نخستین بار حجامت می‌کنید، بدانید با یک حجام خوب، درد خراش تیغ، از درد یک آمپول ساده، کمتر است، منتظر یک نشاط روحی بسیار عالی بعد از حجامت باشید.
بیشتر بخوانید: درمان بیماران مبتلا به “رینیت آلرژی” با انجام حجامت + مستندات
5 ــ اگر دموی‌مزاج یا بلغمی‌مزاج هستید و برای نخستین بار حجامت می‌کنید، قبلاً به تماشای حجامت دیگری نایستید زیرا ممکن است با دیدن خون، دچار ترس یا اندوه ناگهانی شوید.
6 ــ به‌نیت سلامتی خود و پاسداشت سنت نبی مکرم اسلام(ص) و ائمه هدی(ع) حجامت کنید.
7 ــ هنگام شروع حجامت، صلوات بفرستید و دعای حجامت را قرائت کنید: «بسم الله الرحمن الرحیم اَعوذ بِالّلهِ الکَریم فى حِجامَتى مِنَ العَین فِى الدَّم وَ مِن کُلّ سوءِ وَ الاَعلالِ وَ الاَسقامِ وَ الاَوجاعِ وَ الاَمراضِ وَ اَسئَلُکَ العافِیةَ وَ المُعافاةَ وَ الشِّفاءِ مِن کُلِّ داء»؛ پناه می‌برم به خداوند کریم در حجامتی که انجام می‌دهم، از انحراف در خون و از همه بدیها و علتها و سختیها و دردها و بیماریها، و از تو سلامت و اسباب سلامت و شفاى همه بیمارىها را طلب می‌کنم.
8 ــ خواندن سوره‌های حمد (به‌نیت شفا) و نیز توحید، قدر و آیت الکرسی نیز مطلوب است.
ب: مزاج و دستگاه گوارش خود را رو به اعتدال ببرید
1 ــ برای این کار چند روز پیش از انجام حجامت، به خوردن انار شیرین (ترش نباشد)، سیب شیرین و سرکه‌انگبین (سکنجبین) همت کنید؛ زید شحّام می‌گوید: نزد امام صادق(ع) بودم که حجامتگرى را طلبید و به او فرمود: «ابزارهاى حجامت خود را بشوى و بیاویز». آنگاه، انارى طلبید و خورد؛ چون حجامت را به پایان برد، انار دیگرى طلبید و خورد و فرمود: «هذا یُطفِئُ المِرارَ: این، تلخه را فرو مى‌نشانَد». (مجلسى، محمدباقربن محمدتقى، بحار الانوار (ط ــ بیروت) ــ بیروت، چاپ: دوم، 1403ق.، ج59، ص123)
2 ــ اگر دموی‌مزاج و پرخون و سرخگون هستید، چند روز پیش از حجامت خوراکی‌هایی بخورید تا خونتان رقیق شود و سیلان خون و رقت آن موجب دفع آسان فساد خون با حجامت شود مانند آبغوره، آش ــ آبغوره، آب زرشک، آب شاتوت، انار ترش، سوپ جو و…، البته یک روز قبل از حجامت این خوراکی‌ها را هم ترک کنید.
3 ــ طی چند روز منتهی به حجامت، پرخوری نکنید و از خوراکهای سودازا که خون را غلظ و کثیف می‌کند، پرهیز کنید مانند بادنجان، گوشت گاو و گوساله، کلّه‌پاچه، عدس، سرخ‌کردنی و غذاهای پرچرب با روغن نباتی و روغن صنعتی، سوسیس، کالباس، کنسروها و… .
4 ــ لااقل 12 ساعت قبل از حجامت، سردخوری نکنید و از غذاهای سردمزاج بپرهیزید مانند لبنیات، به‌ویژه ماست با پلو، ماهی، مرغ، تخم‌مرغ ، سالاد الویه و… .
5 ــ حدّاقل 12 ساعت قبل از حجامت، دخانیات، موادّ افیونی، مواد خوراکی حاوی کافئین (چای، قهوه، نوشابه، کاکائو و…) مصرف نکنید.
6 ــ هرگز با شکم گرسنه حجامت نکنید حتی اگر روزه بودید (مانند ماه رمضان) حجامت را به بعد از افطار موکول کنید زیرا حجامت فرد گرسنه را دچار غشوه و ضعف می‌کند و اثر درمانی چنین حجامتی نیز اندک است؛ حضرت صادق آل محمد(ص) فرمود: «إِیَّاکَ وَ الْحِجَامَةَ عَلَى الرِّیقِ: از حجامت در حال ناشتا بپرهیز». (مجلسى، محمدباقربن محمدتقى، بحار الانوار (ط ــ بیروت) ــ بیروت، چاپ: دوم، 1403ق.، ج59، ص124) و فرمود: «لَاتَحْتَجِمْ حَتَّى تَأْکُلَ شَیْئاً فَإِنَّهُ أَدَرُّ لِلْعُرُوقِ وَ أَسْهَلُ لِخُرُوجِهِ وَ أَقْوَى لِلْبَدَنِ: تا چیزی نخورده‌ای حجامت نکن که این کار موجب استواری عروق، آسانی خروج خون و تقویت بدن است». (همان منبع)
“حجامت” بهترین روش پاکسازی بدن!
اگر بر حسب مزاج، فصل بهار را بررسی کنیم، این فصل در کیفیت‌های چهارگانه که گرمی، سردی، تری و خشکی است، معتدل است؛ به این دلیل که خورشید به‌سمت الرأس (بالای سرمان) نزدیک میشود اما کاملاً در بالای سر ما قرار نگرفته تا به‌واسطه آن در هوا گرمی و خشکی پدید آورد.
فصل بهار با همۀ سنین از جمله میانسالان، پیران و افرادی که دارای مزاج سرد و خشک هستند، سازگار‌تر است.
و در افراد دارای مزاج گرم و تر یا بعضی از گرم و خشک‌ها باعث ایجاد دمل، زخم، جوش، خارش، جرب، ورم حلق، درد چشم، خونریزی بینی، سردرد، خونریزی ریه و… میشود.
در فصل بهار کلاً سبب هر بیماری که ماده آن در خون وجود دارد و در زمستان ساکن شده باشد، در این فصل به غلیان و جوشش آمده، پخته شده و دفع می‌گردد.
و بروز این بیماریها به این علت نیست که فصل بهار به‌ذات خودش موجب بیماری میشود بلکه به‌دلیل پخته شدن فضولات است و دفع فضولات که کار طبیعت بدن است و این عمل که موجب تقویت بدن میشود، بروز کرده تا بدن را از فضولات پاکسازی کند.
در افرادی که حفظ سلامت بدنشان برایشان حائز اهمیت است، لازم است که در ابتدای فصل بهار قبل از اینکه اخلاطی که در زمستان ساکن و منجمد شده، به‌واسطه گرمی هوا به‌حرکت در آمده و برانگیخته شود و به‌سمت اعضای ضعیف جاری شده و موجب بروز بیماری شود، در حدی که ضرورت دارد باید به پاکسازی بدن پرداخت؛ در این پاکسازی، فرد باید به‌حسب دلایل غلبۀ هر خلط از حجامت، فصد، اسهال و قی بهره ببرد.
اما در فصل بهار، “حجامت” و فصد بسته به نیاز هر فرد از همه اولی‌تر و مناسب‌تر است چون خارج‌کننده تمام اخلاط همراه با خون است، به همین دلیل آن را “استفراغ کلی” بدن نامیده‌اند.
“حجامت حزیران” آری یا خیر؟!
طبق بعضی تقویم‌های نجومی، روزهای هفتم و چهاردهم حزیران، مصادف با 30 خرداد و 6 تیر هستند و طبق برخی دیگر، 29 خرداد و پنج تیر؛ با توجّه به این اختلاف‌نظر علمی بین منجّمین، پیشنهاد میشود اگر افرادی تصمیم به انجام حجامت حزیران دارند، رجائاً یکی از این روزها را برای انجام حجامت درنظر بگیرند.
تمام قواعد علمی و عملی مربوط به انجام حجامت، در این دو روز هم صادق است و مثلاً کسی که چند روز قبل از آن حجامت کرده یا دچار ضعف و کم‌خونی است، نمی‌تواند در این دو روز حجامت کند؛ تشخیص این موارد به‌عهده عالمان و مجرّبین طبّ سنّتی است و به استناد احادیث مزبور نمی‌توان توصیه عمومی به انجام حجامت کرد.
مراکز انجام حجامت با برنامه‌ریزی و زمان‌بندی مناسب طوری عمل کنند که قواعد صحیح اجرای حجامت در این دو روز به‌خوبی رعایت شود و ازدحام مراجعان باعث نقض ملزومات علمی انجام حجامت و واجبات تکریم مراجعان نشود.
نامناسب‌ترین اوقات برای “حجامت” چه ایامی است؟!
اما یکی از ملاحظات ضروری برای انجام حجامت، توجه به “زمان و فصل” انجام آن است؛ در ادامه نامناسب‌ترین و نامساعدترین اوقات برای انجام حجامت بیان شده است:
ــ طبق احادیث، صبح روز جمعه، ساعتی نامشخص است که حجامت در آن ساعات بسیار زیان‌آور است و حجامت در صبح روز چهارشنبه نیز زیان‌آور است.
ــ حجامت در فصل زمستان خصوصاً در دی ماه کمترین اثر درمانی را خواهد داشت.
ــ افراد بلغمی‌مزاج، افراد با معده بلغمی، افرادی که سیستم گوارش ضعیفی دارند باید در انجام حجامت ملاحظات خاصی تحت نظر طبیب داشته باشند.
ــ بیماران روماتیسمی نباید حجامت کنند.
ــ افرادی که مبتلا به آنفلوآنزا و سرماخوردگی هستند از انجام حجامت خودداری کنند؛ در بیماریهای صعب‌العلاج که مدت بیماری طولانی شده و بدن ضعیف شده است حجامت نباید انجام شود.
ــ حجامت در شب می‌تواند زیان‌آور باشد؛ بهتر است تا زمانی که روز است و خورشید هنوز غروب نکرده، حجامت انجام شود.
ــ حجامت در افرادی که تازه از مسافرت آمده‌اند و خستگی راه در بدن دارند، زیان‌آور است.
ــ از نظر حکما و اطبای قدیم ایران‌زمین تا 12 روز قبل از حجامت و 12 روز بعد از حجامت از خوردن “تخم‌مرغ” باید پرهیز کرد.
ــ بهترین وضعیت برای انجام حجامت حالت “چهارزانو” نشسته است؛ از حجامت کردن در وضعیت درازکش و خوابیده یا ایستاده باید خودداری کرد.
ــ بهترین اوقات حجامت، بعضی از روزهای نیمه دوم ماههای قمری است؛ از انجام حجامت غیرضروری در 13 روز اول هر ماه قمری خودداری شود.
ــ از انجام حجامت در حالی که گرسنه هستید خودداری کنید؛ بهترین زمان برای حجامت، زمانی است که فرد خیلی گرسنه یا خیلی سیر نباشد و نور و گرمای خورشید در وضعیت جوی مساعد باشد یعنی هوا خیلی گرم یا خیلی سرد نباشد.
ــ امام رضا(ع) در رساله ذهبیّه می‌فرمایند: “فصد و حجامت پس از عمل جماع خوب نیست؛” باید میان جماع و حجامت و فصد، حداقل 12 ساعت فاصله باشد.
ــ حجامت اضطراری؛ در صورتی که بنا به تشخیص طبیب نیاز به انجام حجامت وجود داشته باشد؛ تمام موارد فوق‌الذّکر قابل اغماض است (این مسئله در روایات نیز مورد تأکید قرار گرفته است) بنابراین در صورت وجود ضرورت طبّی مثلاً در یک روز جمعه از ماه دی نیز میتوان و باید حجامت کرد امّا به‌توصیه حضرات معصومین(ع) و برای از بین بردن اثرات منفی این حجامتهای ضروری، خواندن آیة الکرسی ضرورت دارد.