استعمال دخانیات در جهان بسیار رایج است و به طور چشمگیری نسبت به گذشته افزایش یافته است. در واقع، استفاده از سیگار و سیگار الکترونیکی به امری بسیار رایج تبدیل شده است و پیامدهای منفی زیادی برای سلامت عمومی دارد.
استعمال دخانیات از جمله سیگار، می‌تواند اثرات منفی طولانی مدتی بر بدن داشته باشد. متاسفانه امروزه بسیاری از افراد به دلیل استرس و اضطراب ناشی از محیط کاری و یا اتفاقات روزمره جذب استعمال دخانیات می شوند.
دخانیات چیست؟
دخانیات معمولا با۲ اسم شناخته میشود: تنباکو و سیگار
سیگار دارای یک ماده خطرناک به نام نیکوتین است که بسیار مضر میباشد.
در سیگار ۴۰۰۰ نوع ماده سمی وجود دارد.
سیستم های الکترونیکی و مدرن انتقال نیکوتین:
در سال های گذشته، مصرف نیکوتین از طریق بخارسازهای الکترونیکی رایج شده است. این بخارسازهای الکترونیکی در قالب های سیگار، سیگار برگ، قلیان و لوله الکترونیکی موجود هستند که به طور کلی به آنها سیستم های الکترونیکی تحویل نیکوتین می گویند.
لازم به ذکر است که استفاده از سیگارهای الکترونیکی به عنوان یک محصول بهداشتی مورد تایید قرار نگرفته و برای استفاده به عنوان روشی مطمئن و موثر برای ترک سیگار توصیه نمی شود. همچنین مجوز توزیع و فروش آن در کشورمان صادر شده است.
انواع دود دخانیات
دود دست دوم: دود ناشی از استفاده مصرف کنندگان از محصولات تنباکو که توسط افراد غیر مصرف کننده استنشاق می شود.
دود دست سوم : ذرات سمی ناشی از مصرف مواد دخانی است که در قسمت‌های مختلف وسایل و سطوح خانه، ماشین، پوست، مو و لباس افراد رسوب می‌کند و با آنها تماس غیرقانونی دارد.
ترک اعتیاد به دخانیات چالش‌برانگیز است زیرا نیکوتین، ماده‌ای معتادکننده در سیگار، به مغز شما وارد شده و به سرعت وابستگی فیزیکی و روانی را ایجاد می‌کند. بنابراین، قطع سیگار می‌تواند باعث ظهور علائم عقب‌نشینی (انسدادی) و تغییرات روانی ناخوشایندی شود.
عدم آگاهی عمومی از تأثیرات سیگار در سلامتی
مطالعه‌ای در سال ۲۰۰۴ از دانشگاه علوم پزشکی شهید بهشتی، عادات استعمال دخانیات در مقطعی از جمعیت ایران را در گروه‌های مختلف سنی بررسی کرد. یافته‌های آنها نشان می‌دهد که اخیرا نسل‌های ایرانی استعمال کنندگان سیگار بیشتر در سنین جوانی هستند. این رشد پایدار هم به دلیل مقرون به صرفه بودن سیگار و هم به دلیل عدم آگاهی عمومی از تأثیرات سیگار در سلامتی، ادامه می یابد.
عوارض مصرف سیگار و دخانیات
همه‌گیری مصرف دخانیات یکی از مشکلات جهانی و همچنین کشور ما در عصر حاضر است. طبق گزارش سازمان بهداشت جهانی، مصرف دخانیات سالیانه موجب مرگ ۶ میلیون نفر میشود که ۶۰۰ هزار مورد آن به دلیل مواجهه با دود دست دوم مواد دخانی میباشد. توسعه بی سابقه تولیدات مواد دخانی و فروش فوق العاده آن در سراسر دنیا خصوصا نواحی کم درآمد زیان های جسمی و روحی را برای جوامع به همراه دارد به طوری که بسیاری از مرگ‌های ناشی از سرطان ریه، حفره دهان، معده، مری، مثانه، پانکراس و کلیه به دخانیات نسبت داده میشود. همچنین استعمال دخانیات موجب افزایش بیماری‌های قلبی عروقی و مرگ و میر ناشی از این بیماری می‌گردد.
۹۰ درصد موارد سرطان ریه ، ۱۵ تا ۲۰ درصد سایر سرطان‌ها، ۷۵ درصد برونشیت مزمن و آمفیزم و ۲۵ درصد مرگ و میر ناشی از بیماری‌های قلبی و عروقی در سنین ۳۵ تا ۶۹ سال ناشی از مصرف دخانیات است. اثرات استنشاق تحمیلی دود سیگار نیز کمتر از عوارض ناشی از استعمال دخانیات نیست، دانشمندان بر این عقیده‌اند که دود محیطی از نقطه نظر سلامت هیچ آستانه مجازی ندارد، بنابراین بهترین راه محافظت از آن قرار نگرفتن در معرض استنشاق تحمیلی دود سیگار است. متأسفانه عادت سیگار کشیدن خود زمینه ساز بروز اعتیاد به مواد مخدر، الکل، فقر، بزهکاری به ویژه در افراد جوان است.
تحقیقات بیان می‌کنند تجمع طولانی مدت این مواد شیمیایی و سمی منجر به آسیب مغزی و نقص در حافظه و یادگیری میشود. سیگار کشیدن برای مدت طولانی بر حافظه آینده نگر، عملکرد اجرایی و حافظه فعال اثر منفی می‌گذارد و منجر به حواس‌پرتی میشود. این سه مورد زیربناهای اصلی ما برای توانایی‌های روزمره، یادگیری و به خاطر سپردن است که بدون آنها داشتن زندگی مستقل بسیار دشوار میشود.
این موضوع که اثر نیکوتین بر دستگاه عصبی و حافظه زیاد است انکارناپذیر است، اما هر زمان که آن را ترک کنید متوجه می‌شوید توانایی شناختی شما بهبود یافته است؛ به این صورت که با افزایش ضخامت قشر مغز که مربوط به پردازش اطلاعات و حافظه است می‌تواند فرآیندهای ذهنی را بهبود ببخشد.
ترک دخانیات نیاز به زمان دارد. ابتدا باید خواست، تا بعد توانست. در بهترین روش باید ابتدا به آن فکر کرد؛ تصمیم گرفت؛ اراده را تقویت کرد؛ ضررهای مصرف دخانیات و فواید ترک آن را دانست؛ و یک روز را برای ترک دخانیات انتخاب کرد.
راه‌های موثر برای ترک اعتیاد به دخانیات
ترک اعتیاد به دخانیات یک فرایند چالش‌برانگیز است، اما با روش‌های صحیح و پشتیبانی مناسب می‌توانید موفقیت‌آمیز باشید. در زیر، چند راه‌حل موثر برای ترک اعتیاد به دخانیات را بررسی می‌کنیم:
تصمیم‌گیری و انگیزه: این اولین قدم برای ترک اعتیاد است. شما باید تصمیم قاطع بگیرید و انگیزه قوی برای ترک داشته باشید. بررسی دلایل شخصیتان برای ترک دخانیات و ایجاد یک لیست از مزایای ترک آن می‌تواند به شما کمک کند.
پشتیبانی اجتماعی: حمایت از خانواده، دوستان و افرادی که در اطراف شما هستند، بسیار مهم است. به آنها بگویید که می‌خواهید اعتیاد خود را ترک کنید و از آنها بخواهید که شما را در این مسیر حمایت کنند. همچنین، انضمام به گروه‌های پشتیبانی مانند جلساتی مشابه مجموعه‌های متنوع برای ترک اعتیاد می‌تواند به شما در مواجهه با چالش‌ها کمک کند.
استفاده از روش‌های جایگزین: یافتن فعالیت‌های جایگزین و مفید برای جایگزینی با دخانیات می‌تواند مؤثر باشد. به عنوان مثال، می‌توانید ورزش کنید، موسیقی گوش کنید، کتاب بخوانید یا به هر هنری علاقه‌مند شوید. این روش‌ها به شما کمک می‌کنند تا توجهتان را از اعتیاد به دخانیات منحرف کنید و لذت ببرید.
مدیریت استرس: استرس و فشار زندگی ممکن است به عنوان عاملی برای استفاده از دخانیات مورد استفاده قرار گیرد. یادگیری روش‌های مدیریت استرس مانند تمرینات تنفسی، مدیتیشن، یوگا و یا روش‌های دیگر می‌تواند به شما کمک کند تا با استرس بهتر برخورد کنید و نیاز به دخانیات را کاهش دهید.
مشاوره و درمان: استفاده از مشاوره فردی یا گروهی می‌تواند در ترک اعتیاد به دخانیات موثر باشد. یک مشاور متخصص می‌تواند به شما راهنمایی کند، راه‌حل‌های مناسب را ارائه دهد و به شما کمک کند با وجود چالش‌ها و بازگشت ممکن به اعتیاد مقابله کنید.
محدود کردن دسترسی: تلاش کنید از محیط‌ها و شرایطی که به شما دسترسی آسان به دخانیات می‌دهند، دوری کنید. مثلاً ممکن است لازم باشد با دوستانی که سیگار می‌کشند، مدتی فاصله بگیرید .
مهمترین نکته این است که هر فرد ممکن است نیازهای و شرایط متفاوتی برای ترک اعتیاد داشته باشد. بنابراین، روش‌هایی که برای شخصی موثر هستند، ممکن است برای دیگران موثر نباشند. پیدا کردن روشی که به شما مناسب است و با دستیابی به پشتیبانی لازم، موفقیت در ترک اعتیاد به دخانیات ممکن است.