تب دنگی (تب استخوان‌شکن)، نوعی بیماری عفونی ویروسی است که از پشه آئدس (Aedes) به انسان منتقل می‌شود. این بیماری بیشتر در مناطق گرمسیری و نیمه‌گرمسیری دیده می‌شود. بیشتر افراد مبتلا پس از ۱ تا ۲ هفته بهبود می‌یابند اما بیماری برخی از مبتلایان آنقدر شدید می‌شود که باید در بیمارستان تحت نظر پزشک قرار گیرند. درضمن نرخ مرگ‌ومیر تب دنگی کمتر ۱درصد است. گاهی درد ناشی از این بیماری آنقدر زیاد است که بیمار احساس می‌کند، استخوان‌هایش در حال خرد شدن است و به همین دلیل این بیماری را تب دنگی هم نامیده‌اند.
مناطق پرخطر بیماری تب دنگی
بنابر تخمین مرکز کنترل و پیشگیری بیماری‌ها در آمریکا، سالانه حداقل ۴۰۰ میلیون نفر در دنیا به این بیماری مبتلا می‌شوند و بیشتر این افراد در مناطق گرمسیری زندگی می‌کنند. از مناطقی که بیشترین خطر ابتلا به این بیماری در آنجا وجود دارد، باید به این مناطق اشاره کرد:
آفریقای جنوب صحرا (سیاه)
آمریکای مرکزی
مکزیک
کارائیب
جزایر اقیانوس آرام
هند
آمریکای جنوبی
جنوب شرقی آسیا
جنوب چین
تایوان
بخش‌های شمالی استرالیا
علایم تب دنگی
بیشتر افراد پس از ابتلا به تب دنگی علایمی از خود نشان نمی‌دهند اما اگر علایم این بیماری بروز کند، معمولا ۴ تا ۱۰ روز بعد از ابتلا نمایان می‌شوند. از علایم تب دنگی باید به موارد زیر اشاره کرد:
تب بالا (۴۰درجه)
سردرد شدید
درد پشت چشم
درد مفاصل و عضلات
تهوع
استفراغ
تورم غدد
جوش
اگر فردی دوبار پی‌درپی به این بیماری مبتلا شود، بار دوم آن شدیدتر خواهد بود و علایم بدتری بروز خواهند کرد:
درد شدید شکمی
استفراغ مداوم
تنفس سریع و کم‌عمق
خونریزی لثه‌ها یا بینی
خستگی
بیقراری و تحریک‌پذیری
وجود خون در استفراغ یا مدفوع
تشنگی مفرط
رنگ‌پریدگی و سرد شدن پوست
احساس ضعف شدید
اگر بیماری فردی تا این حد شدت گرفت، باید او را به سرعت به مراکز درمانی برد. گاهی‌اوقات این بیماری آنقدر شدید می‌شود که به نوع تب خونریزی‌دهنده دنگی تبدیل می‌شود و در صورت بستری نشدن بیمار، احتمال مرگ بالا می‌رود.
فردی که به تب خونریزی‌دهنده دنگی مبتلا شده است، علایم زیر را از خود بروز می‌دهد:
تب بالا
صدمه به سیستم لنفاوی
صدمه به رگهای خونی
خونریزی زیرپوستی
بزرگ شدن کبد
اشکال در سیستم گردش خون
فشار خون بسیار پایین
سندرم شوک دنگی
خونریزی فرد مبتلا دچار سندرم شوک دنگی می‌شود، آنقدر شدید می‌شود که احتمال مرگ او قوت می‌بخشد.
تشخیص و درمان تب دنگی
با کمک آزمایش خون و یافتن ویروس دنگی یا پادتن آن در بدن می‌توان بیماری تب دنگی را تشخیص داد. همچنین اگر فردی پس از سفر به مناطق گرمسیری احساس بیماری کرد، باید فورا به مراکز درمانی مراجعه کند تا احتمال ابتلا به تب دنگی بررسی شود.
درمان خاصی برای تب دنگی وجود ندارد و بیشتر تمرکز روی درمان علایم این بیماری است. درضمن در بیشتر موارد تب دنگی را می‌توان در خانه با مصرف مسکن درمان کرد. برای کنترل درد اغلب از مسکن استامینوفن استفاده می‌شود. داروهای ضدالتهابی غیراستروئیدی مانند ایبوپروفن و آسپرین که خطر خونریزی را افزایش می‌دهند برای درمان تب دنگی ممنوع است.
اقدامات ضروری پس از ابتلا به تب دنگی
اگر فردی به تب دنگی مبتلا شد، برای درمان لازم است به موارد زیر اهمیت دهد:
استراحت کافی
نوشیدن فراوان مایعات
استفاده از استامینوفن برای کنترل درد
پرهیز از داروهای ضدالتهابی غیراستروئیدی مانند ایبوپروفن و آسپرین
مراجعه به مراکز درمانی در صورت شدت گرفتن بیماری
روش‌های انتقال تب دنگی
از طریق نیش پشه آئدس به انسان
ویروس تب دنگی از طریق نیش پشه ماده آئدس از گونه آئدس مصری (پشه تب زرد؛ Aegypti) آلوده به این ویروس، به انسان منتقل می‌شود.
تب دنگی در ایران؛ این بیماری چطور تشخیص داده می‌شود؟/ اقدامات ضروری پس از ابتلا به تب دنگی
گونه‌های دیگر این نوع پشه معمولا به عنوان ناقل عمل می‌کنند. البته سال ۲۰۲۳، نوع دیگری از پشه‌های آئدس به نام پشه ببری (Aedes albopictus) موجب ابتلای افراد بسیاری در اروپا به تب دنگی شده بود.
تب دنگی در ایران؛ این بیماری چطور تشخیص داده می‌شود؟/ اقدامات ضروری پس از ابتلا به تب دنگی
انتقال از انسان به پشه
ویروس تب دنگی از انسان به پشه هم منتقل می‌شود. اگر پشه‌ای فرد آلوده به این ویروس را نیش بزند، آن هم آلوده می‌شود.
انتقال از مادر به جنین
اگرچه این بیماری از انسان به انسان منتقل نمی‌شود، یکسری شواهد نشان داده است تب دنگی از مادر باردار به جنین منتقل می‌شود. در این وضعیت احتمال زایمان زودرس، تولد نوزاد کم‌وزن و بیماری‌های جنینی وجود دارد.
روش‌های دیگر انتقال
در موارد نادری مشخص شده که ویروس تب دنگی از طریق فرآورده‌های خونی، اهدای عضو و انتقال خون هم منتقل می‌شود.
روش‌های پیشگیری از تب دنگی
پشه‌هایی که موجب بیماری تب دنگی می‌شوند در کل روز فعال و درواقع روزگرد هستند. بنابراین می‌توان با روش‌های زیر از خود در برابر نیش پشه‌ها این پشه‌ها محافظت کرد:
پوشیدن لباس‌هایی که بیشتر نقاط بدن را بپوشاند
استفاده از پشه‌بند، در صورت خوابیدن در طول روز
استفاده از مواد دفع حشرات
استفاده از توری پنجره
ظروف حیوانات خانگی
ظرف مخصوص پرندگان یا حیوانات خانگی
روش‌های پیشگیری از تخم‌ریزی پشه‌ها
برای پیشگیری از گسترش تب دنگی، بهترین راه‌حل پیشگیری از افزایش جمعیت پشه‌های آئدس است. از برخی از روش‌ها می‌توان به موارد زیر اشاره کرد:
جلوگیری از دسترسی پشه‌ها به زیستگاه‌های مناسب برای تخم‌ریزی، مانند مکان‌هایی که در آنجا، آب راکد مانده است
دفع صحیح زباله‌های جامد
پوشاندن یا تخلیه و تمیز نگهداشتن ظروف ذخیره‌سازی آب خانگی
استفاده از حشره‌کش‌های مناسب برای منبع‌های ذخیره آب در فضای باز
در حال حاضر برخی از کشورها واکسنی به نام «کیودنگا؛ Qdenga» را تهیه کرده و تاییدیه آن را فقط برای گروه سنی ۶ تا ۱۶ سال، از سازمان بهداشت کشور خود گرفته‌اند. واکسن‌های دیگری هم در حال بررسی هستند که احتمالا پس از انجام آزمایش‌های ضروری وارد بازار خواهند شد. اما تا زمانی‌که این واکسن تولید شود و در اختیار همه مردم قرار گیرد، باید با کمک روش‌های پیشگیرانه جلوی گسترش این بیماری را گرفت.