چای کوهی با نام علمی (Stachys lavandulifolia) در نقاط مختلف ایران، اسامی گوناگونی مانند چای چوپان، چای پشمی، گل کوفته، سنبله‌ی زیبا، گل کوو، توکلیجه، کرک گربه، کُلکِنَه و پپوک دارد.
ساقه‌های این چای کرک دار است و دارای گل‌های صورتی، ارغوانی و گاه سفید است. این چای بیشتر در مناطق کوهستانی و هم چنین در میان مزرعه‌ها رشد میکند.
این چای، هزاران سال است که توسط مردم یونان مورد استفاده قرار میگیرد.
طبع چای کوهی
در طب سنتی، طبع این چای گیاهی را خشک و گرم گفته‌اند و مصرف زیاد آن برای افراد گرم مزاج به مقدار کم توصیه شده است.
خواص نوشیدن چای کوهی
در یک‌کلام، خواص چای کوهی تمامی ندارد!
۱) درمان قولنج
چای کوهی، به دلیل خاصیت ضد التهابی و آرام‌بخشی که دارد، میتواند برای درمان قولنج موثر باشد. ترکیبات موجود در این گیاه میتواند عضلات را آرام کرده و درد ناشی از قولنج را کاهش دهد. همچنین، نوشیدن چای کوهی به بهبود هضم غذا و کاهش نفخ کمک میکند که خود میتواند علائم قولنج را تسکین دهد. این گیاه به عنوان یک داروی گیاهی طبیعی در طب سنتی مورد استفاده قرار میگیرد.
۲) مدر (ادرارآور)
چای کوهی دارای خاصیت مدر (ادرارآور) است که به دفع سموم از بدن کمک میکند. مصرف این چای باعث افزایش تولید ادرار می‌شود که این امر به پاکسازی کلیه‌ها و مجاری ادراری کمک میکند. افزایش ادرار نه تنها به دفع مواد زائد و سموم از بدن کمک میکند، بلکه میتواند به کاهش تورم و احتباس مایعات در بدن نیز کمک کند. این ویژگی مدر بودن چای کوهی میتواند به بهبود عملکرد کلیه‌ها و جلوگیری از تشکیل سنگ‌های کلیوی کمک کند. به طور کلی، خاصیت ادرارآور چای کوهی به حفظ تعادل مایعات بدن و بهبود سلامت کلی کمک میکند.
۳) خواص چای کوهی برای رحم
یکی دیگر از ویژگی‌های مهم چای کوهی، خاصیت رافع خلط‌های بدن در شش‌ها، روده‌ها و رحم است. مصرف این نوشیدنی میتواند به پاکسازی دستگاه تنفسی و کاهش خلط‌های انباشته شده در شش‌ها کمک کند، که میتواند برای افرادی که از مشکلات تنفسی مانند برونشیت یا آسم رنج می‌برند، مفید باشد. همچنین، چای کوهی با تأثیر مثبت بر سیستم گوارشی میتواند به دفع خلط‌ها و بهبود عملکرد روده‌ها کمک کند. در مورد سلامت رحم نیز، این چای به دلیل خواص ضد التهابی و پاکسازی، میتواند به بهبود وضعیت عمومی و کاهش التهابات رحم کمک کند. این خواص چای کوهی آن را به یک نوشیدنی مفید برای حفظ سلامت کلی بدن تبدیل کرده است.
۴) تقویت قوای جنسی
چای کوهی به همراه عسل میتواند به عنوان یک ترکیب طبیعی برای تقویت قوای جنسی مورد استفاده قرار گیرد. ترکیب این دو ماده، به دلیل خواص ضد اکسیدانی و انرژی‌زا، میتواند جریان خون را بهبود بخشیده و عملکرد جنسی را تقویت کند. عسل، به عنوان یک منبع طبیعی قند، انرژی لازم برای بدن را فراهم کرده و از خستگی جلوگیری میکند. از طرف دیگر، چای کوهی با افزایش جریان خون و کاهش استرس، میتواند به بهبود کیفیت زندگی جنسی کمک کند. این ترکیب طبیعی در طب سنتی به عنوان یک محرک جنسی موثر شناخته شده است.
۵) آنتی باکتریال
یکی از ویژگی‌های دیگر این نوشیدنی، آنتی باکتریال بودن آن است و به همین دلیل، نوعی آرام‌بخش قوی و ضدافسردگی به شمار می‌رود. خاصیت آنتی باکتریال چای کوهی میتواند به مقابله با عفونت‌های باکتریایی و بهبود سیستم ایمنی بدن کمک کند. مصرف منظم این نوشیدنی میتواند بدن را در برابر بیماری‌های مختلف مقاوم‌تر کند. علاوه بر این، آنتی باکتریال بودن چای کوهی به بهبود سلامت دهان و دندان و جلوگیری از عفونت‌های دهانی نیز کمک میکند. این ویژگی‌ها باعث می‌شود که چای کوهی نه تنها برای سلامت جسمانی بلکه برای سلامت روانی نیز مفید باشد، زیرا کاهش عفونت‌ها و بهبود وضعیت عمومی بدن میتواند به کاهش استرس و اضطراب منجر شود.
۶) درمان دردهای مفصلی و عصبی
از این چای گیاهی برای درمان سردرد، دردهای عصبی، مفصلی و رماتیسم و نیز درمان درد‌هایی با علت عصبی برای ناراحتی‌ها گوارشی استفاده می‌شود.
۷) ضد تشنج
این چای گیاهی، ضد تشنج و در مورد درمان سرماخوردگی و بی‌خوابی نیز مؤثر است و به طورکلی سیستم ایمنی بدن را بسیار تقویت میکند.
۸) جلوگیری از پیشروی ایدز
در اروپا از چند صدسال قبل، از ساقه و برگ چای کوهی برای درمان زخم‌های مختلف استفاده شده است. در تحقیقات اخیر، دانشمندان متوجه شده‌اند که این چای گیاهی حتی علایم بیماری ایدز را نیز تحت تأثیر قرار داده و پیشروی ایدز را کندتر میکند.
۹) چای کوهی ضد سرطان
«شرکت تجزیه‌وتحلیل زیستی – آزمایشگاه‌های برانسویک» (Bio-analytical testing firm, Brunswick Laboratories) در تحقیقات خود در حدود سال ۲۰۱۵ به زوایای فوق العاده‌ای از فواید گیاه چای کوهی دست یافت. ازجمله‌ی این موارد وجود، آنتی‌اکسیدان‌های قوی در این دم نوش عالی است که همگی دلیل بر ضد سرطان بودن این چای نیز هست.
۱۰) تقویت حافظه
همچنین یکی از کلینیک‌های تحقیقاتی آلمان که بر روی درمان آلزایمر تحقیق میکرد به اثر مفید این چای گیاهی بر روی افزایش حافظه پی برده است.
موارد منع مصرف چای کوهی
از سوی دیگر، باید توجه داشت که در منابع مختلف در مورد خطر سقط جنین در صورت مصرف این نوشیدنی توسط زنان باردار تذکر داده شده است. در ضمن، این گیاه میتواند با قرص‌های ضدبارداری، دارو‌های حساسیت و نیز دارو‌های آسم و سرماخوردگی؛ ایجاد تداخل دارویی کند.
طرز تهیه چای کوهی
به یک لیوان آب جوش، مقدارِ یک قاشق مرباخوری از برگ و گل خشک این چای طبیعی اضافه کرده و به‌خوبی آن را هم بزنید. روی لیوان را پوشانده و حدود ۲۰ دقیقه صبر کنید تا این دم‌نوش طبیعی دم بکشد، سپس آن را صاف کرده و بنوشید.
در مناطقی از کشور‌های اطراف دریای سیاه، چای کوهی را با انواع چای سبز نیز مخلوط کرده و مورداستفاده قرار می‌دهند.
مزه‌ی این چای، مزه‌ای مطبوع است و یک چای خوش‌رنگ محسوب می‌شود. نوشیدن این چای در طی دو یا سه روز متوالی، تأثیر زیادی بر روی بهبود افسردگی و بازیابی انرژی انسان دارد.
زمان مصرف چای کوهی
زمان مصرف چای کوهی بستگی به هدف و نیاز شما دارد، اما در کل، می‌توان به راهنمایی‌های زیر اشاره کرد:
صبح‌ها ناشتا: مصرف چای کوهی صبح ناشتا میتواند به پاکسازی سیستم گوارشی و شروع روز با انرژی کمک کند. این زمان برای بهره بردن از خاصیت مدر (ادرارآور) چای نیز مناسب است.
بعد از وعده‌های غذایی: نوشیدن چای کوهی بعد از وعده‌های غذایی میتواند به هضم بهتر غذا و کاهش نفخ و مشکلات گوارشی کمک کند.
قبل از خواب: اگر به دنبال خاصیت آرام‌بخش و ضد استرس چای کوهی هستید، می‌توانید آن را قبل از خواب مصرف کنید. این کار میتواند به آرامش و خواب بهتر کمک کند.
در زمان‌های استرس و اضطراب: در مواقعی که احساس استرس یا اضطراب دارید، نوشیدن یک فنجان چای کوهی میتواند به کاهش تنش و افزایش آرامش کمک کند.
دوره‌های خاص قاعدگی: زنان می‌توانند چای کوهی را در دوران قاعدگی مصرف کنند تا از خواص ضد التهابی و تنظیم‌کننده قاعدگی آن بهره‌مند شوند.
به طور کلی، مصرف متعادل و منظم چای کوهی میتواند به حفظ سلامت عمومی بدن کمک کند، اما باید از مصرف بیش از حد آن خودداری کرد و در صورت داشتن هر گونه بیماری یا شرایط خاص، بهتر است با پزشک خود مشورت کنید