آرتروز یکی از شایع‌ترین بیماری‌های مفصلی است که در آن غضروف مفصل به تدریج تحلیل می‌رود و باعث ایجاد درد، التهاب، محدودیت حرکت و مشکلات دیگر در مفصل می‌شود. این بیماری به ویژه در افراد مسن‌تر رایج است، اما ممکن است در افراد جوان‌تر نیز به دلایل مختلفی مانند آسیب‌های ورزشی، عوامل ژنتیکی یا شرایط خاص دیگر ایجاد شود. این مقاله به بررسی علل، نشانه‌ها، تشخیص، درمان و پیشگیری از آرتروز می‌پردازد.
تعریف آرتروز
آرتروز یا استئوآرتریت یک بیماری مزمن است که به تحلیل غضروف‌های مفصل‌ها منجر می‌شود. غضروف‌ها با پوشش دادن سطح مفصل‌ها به حرکت بدون درد کمک می‌کنند. زمانی که این غضروف‌ها تخریب می‌شوند، استخوان‌ها بر روی یکدیگر سایش پیدا می‌کنند و درد، تورم، التهاب و کاهش حرکت مفصل را به همراه دارند.
انواع آرتروز
آرتروز به طور کلی به دو نوع اصلی تقسیم می‌شود:
آرتروز اولیه (ساده)
این نوع آرتروز به طور طبیعی در نتیجه پیری و فرسایش غضروف‌های مفصلی رخ می‌دهد. این نوع آرتروز معمولاً در افراد مسن شایع است.
آرتروز ثانویه
این نوع آرتروز به دلیل عواملی غیر از پیری مانند آسیب‌های مفصلی، ناهنجاری‌های ساختاری، یا بیماری‌های دیگر مانند دیابت یا التهاب‌های مفصلی ایجاد می‌شود.
علل آرتروز
آرتروز به دلایل مختلفی می‌تواند ایجاد شود که شامل موارد زیر است:
پیری
فرسایش طبیعی غضروف‌ها به مرور زمان یکی از اصلی‌ترین دلایل ابتلا به آرتروز است. با بالا رفتن سن، غضروف‌ها نازک‌تر می‌شوند و خاصیت ارتجاعی خود را از دست می‌دهند.
آسیب‌های مفصلی
صدمات و آسیب‌هایی که در طول زمان به مفاصل وارد می‌شود، مانند شکستگی‌ها، پیچ خوردگی‌ها یا کشیدگی‌های مفصل، می‌تواند خطر ابتلا به آرتروز را افزایش دهد.
عوامل ژنتیکی
در برخی افراد، ژنتیک نقش مهمی در ایجاد آرتروز ایفا می‌کند. اگر در خانواده شما کسی به آرتروز مبتلا باشد، احتمال ابتلا به این بیماری در شما بیشتر خواهد بود.
چاقی
چاقی یکی از عواملی است که فشار زیادی را به مفاصل به ویژه مفصل زانو وارد می‌کند. این فشار اضافی باعث تسریع در تخریب غضروف‌ها می‌شود.
فعالیت‌های ورزشی
ورزش‌هایی که به مفاصل فشار زیادی وارد می‌کنند، مانند دویدن یا ورزش‌های پرتحرک، می‌توانند در طول زمان باعث آسیب به غضروف‌ها و بروز آرتروز شوند.
بیماری‌های التهابی
برخی بیماری‌های التهابی مانند روماتیسم مفصلی یا لوپوس می‌توانند باعث تخریب غضروف‌ها و بروز آرتروز شوند.
نشانه‌ها و علائم آرتروز
آرتروز به تدریج توسعه می‌یابد و نشانه‌ها معمولاً در طول زمان به تدریج بدتر می‌شوند. برخی از رایج‌ترین علائم آرتروز عبارتند از:
درد مفصل
درد در مفصل آسیب‌دیده، به ویژه هنگام حرکت، یکی از اصلی‌ترین علائم آرتروز است. این درد ممکن است در ابتدا خفیف باشد، اما با گذشت زمان شدت می‌یابد.
سفتی مفصل
افراد مبتلا به آرتروز ممکن است پس از مدت زمان طولانی بی‌حرکتی (مثل خواب شبانه یا نشستن طولانی مدت) احساس سفتی و محدودیت حرکت در مفصل داشته باشند.
تورم و التهاب
در برخی موارد، مفاصل دچار تورم و التهاب می‌شوند که می‌تواند منجر به کاهش دامنه حرکتی مفصل شود.
صدای تق تق مفصل
هنگامی که غضروف مفصل دچار فرسایش می‌شود، ممکن است صدای تق تق یا خرخر از مفصل شنیده شود.
ضعف عضلات اطراف مفصل
بیشتر افراد مبتلا به آرتروز احساس ضعف در عضلات اطراف مفصل را تجربه می‌کنند. این ضعف می‌تواند به دلیل درد مزمن یا کاهش تحرک باشد.
تشخیص آرتروز
برای تشخیص آرتروز، پزشک معمولاً ابتدا تاریخچه پزشکی بیمار را بررسی کرده و سپس یک معاینه فیزیکی انجام می‌دهد. در مراحل بعدی، ممکن است آزمایش‌های تشخیصی مانند موارد زیر انجام شوند:
تصویربرداری با اشعه ایکس
تصویربرداری با اشعه ایکس می‌تواند به پزشک کمک کند تا میزان آسیب به غضروف‌ها و مفاصل را مشاهده کند. این روش در تشخیص آرتروز بسیار مفید است.
MRI
MRI (تصویربرداری با تشدید مغناطیسی) می‌تواند تصاویر دقیق‌تری از غضروف‌ها، استخوان‌ها و بافت‌های نرم اطراف مفصل تهیه کند و به تشخیص دقیق‌تر بیماری کمک کند.
آزمایش خون
اگر پزشک شک به وجود بیماری‌های التهابی مانند روماتیسم مفصلی داشته باشد، آزمایش خون ممکن است برای بررسی نشانه‌های التهاب انجام شود.
درمان آرتروز
درمان آرتروز به طور کلی بر کاهش درد، بهبود حرکت مفصل و جلوگیری از پیشرفت بیماری متمرکز است. روش‌های درمانی شامل موارد زیر هستند:
درمان دارویی
- مسکن‌ها: داروهای مسکن مانند ایبوپروفن یا استامینوفن می‌توانند به کاهش درد کمک کنند.
- داروهای ضد التهابی غیر استروئیدی (NSAIDs): این داروها می‌توانند درد و التهاب مفصل را کاهش دهند.
- کورتیکواستروئیدها: در برخی موارد، تزریق داروهای کورتیکواستروئیدی به مفصل می‌تواند التهاب را کاهش دهد.
فیزیوتراپی
فیزیوتراپی یکی از درمان‌های مؤثر در آرتروز است که به تقویت عضلات اطراف مفصل، بهبود دامنه حرکتی و کاهش درد کمک می‌کند.
جراحی
اگر درمان‌های غیرجراحی نتایج مطلوبی نداشته باشند، جراحی می‌تواند گزینه‌ای برای درمان آرتروز باشد. روش‌های جراحی شامل تعویض مفصل یا آرتروسکوپی (جراحی کم تهاجمی) هستند.
تغییرات سبک زندگی
چاقی می‌تواند فشار زیادی را به مفاصل وارد کند، بنابراین کاهش وزن از طریق رژیم غذایی سالم و ورزش‌های مناسب می‌تواند به کاهش درد و بهبود عملکرد مفاصل کمک کند.
مکمل‌های غذایی
مکمل‌هایی مانند گلوکوزامین و کندروئیتین ممکن است در برخی افراد برای تقویت غضروف‌ها و کاهش درد مفاصل مؤثر باشند.
پیشگیری از آرتروز
اگرچه نمی‌توان به طور کامل از آرتروز پیشگیری کرد، اما می‌توان با انجام اقدامات زیر خطر ابتلا به این بیماری را کاهش داد:
حفظ وزن سالم
کاهش وزن به کاهش فشار روی مفاصل کمک می‌کند و به ویژه برای مفاصل زانو، کمر و مفصل لگن مفید است.
انجام ورزش‌های منظم
ورزش‌هایی که به تقویت عضلات و بهبود انعطاف‌پذیری کمک می‌کنند، می‌توانند از آسیب به مفاصل جلوگیری کنند.
اجتناب از آسیب‌های ورزشی
مراقبت از بدن در هنگام ورزش و استفاده از تجهیزات حفاظتی می‌تواند از آسیب به مفاصل جلوگیری کند.
تغذیه مناسب
رژیم غذایی حاوی مواد مغذی مانند ویتامین D و کلسیم به حفظ سلامت استخوان‌ها و مفاصل کمک می‌کند.
نتیجه‌گیری
آرتروز یک بیماری شایع و مزمن است که می‌تواند تأثیرات زیادی بر کیفیت زندگی فرد بگذارد. با این حال، با تشخیص زودهنگام و درمان مناسب، می‌توان درد و علائم آرتروز را کنترل کرده و از پیشرفت بیماری جلوگیری کرد. همچنین، پیشگیری از آرتروز از طریق انجام تغییرات در سبک زندگی می‌تواند به سلامت مفاصل و کیفیت زندگی کمک کند.