دندان قروچه یا بروکسیسم یکی از مشکلات رایج در بهداشت دهان و دندان است که شامل ساییدن یا فشردن دندانها به یکدیگر، معمولاً به صورت غیرارادی، میشود. این مشکل میتواند در طول روز یا شب اتفاق بیفتد و ممکن است عوارض متعددی مانند آسیب به دندانها، درد فک و مشکلات خواب را به دنبال داشته باشد. دندان قروچه اغلب به دلیل استرس یا عوامل روانی ایجاد میشود، اما عوامل دیگری نیز میتوانند در آن دخیل باشند.
دندان قروچه چیست؟
دندان قروچه که در اصطلاح پزشکی به آن بروکسیسم گفته میشود، یک اختلال حرکتی است که شامل فشردن یا ساییدن دندانها به یکدیگر میباشد. این حالت معمولاً به دو دسته تقسیم میشود:
- بروکسیسم شبانه: دندان قروچهای که در هنگام خواب رخ میدهد.
- بروکسیسم روزانه: زمانی که فرد در طول روز به طور غیرارادی دندانهای خود را به هم فشار میدهد.
دندان قروچه شبانه معمولاً به عنوان یک اختلال مرتبط با خواب طبقهبندی میشود و میتواند با سایر مشکلات خواب مانند خروپف یا آپنه خواب همراه باشد.
علل دندان قروچه
علت دقیق دندان قروچه هنوز به طور کامل مشخص نیست، اما عوامل متعددی میتوانند در بروز آن نقش داشته باشند. این عوامل شامل موارد زیر هستند:
عوامل روانی
- استرس و اضطراب: یکی از شایعترین علل دندان قروچه است. افراد تحت استرس زیاد یا فشار روانی بیشتر مستعد دندان قروچه هستند.
- افسردگی: افرادی که از افسردگی رنج میبرند، ممکن است بیشتر دچار دندان قروچه شوند.
- عادتهای روانی-حرکتی: برخی افراد به دلیل عادات روانی مانند عصبانیت یا نگرانی، دندان قروچه میکنند.
عوامل فیزیولوژیکی
- اختلالات خواب: مشکلات خواب مانند آپنه انسدادی میتوانند با دندان قروچه شبانه مرتبط باشند.
- ناهماهنگی دندانها (مالاکلوژن): وقتی که دندانهای بالا و پایین به درستی روی یکدیگر قرار نگیرند، فشار بیشتری به دندانها وارد میشود.
- اختلالات فک و مفصل گیجگاهی-فکی (TMJ): این اختلالات میتوانند باعث درد و دندان قروچه شوند.
عوامل دارویی و شیمیایی
- مصرف داروها: برخی داروها مانند داروهای ضدافسردگی و آمفتامینها ممکن است دندان قروچه را تشدید کنند.
- مصرف الکل و کافئین: مصرف بیش از حد این مواد میتواند منجر به تحریک سیستم عصبی و افزایش خطر دندان قروچه شود.
عوامل ژنتیکی
- سابقه خانوادگی: افرادی که در خانوادهشان دندان قروچه شایع است، بیشتر در معرض خطر ابتلا به این مشکل هستند.
سایر عوامل
- دندان درآوردن در کودکان: دندان قروچه در کودکان، به خصوص در هنگام رویش دندانها، شایع است.
- بیماریهای عصبی: بیماریهایی مانند پارکینسون یا آلزایمر میتوانند با دندان قروچه همراه باشند.
نشانههای دندان قروچه
نشانههای دندان قروچه ممکن است بسته به شدت و مدت زمان آن متفاوت باشند. برخی از علائم و نشانههای رایج عبارتند از:
نشانههای دهانی
- ساییدگی یا ترکخوردگی دندانها
- حساسیت دندانها به گرما و سرما
- کوتاه شدن یا صاف شدن سطح دندانها
- درد یا التهاب لثهها
- ترک یا شکستگی پرکردگیها و روکشهای دندان
نشانههای فکی و عضلانی
- درد یا گرفتگی در عضلات فک
- احساس خستگی یا سختی در باز و بسته کردن فک
- صدای کلیک یا تق تق در مفصل فکی (TMJ)
- سردرد، به خصوص در ناحیه شقیقهها
نشانههای عمومی
- مشکلات خواب
- خستگی یا خوابآلودگی در طول روز
- خشکی یا زخم در دهان، به دلیل فشار زیاد بر دندانها
عوارض دندان قروچه
اگر دندان قروچه درمان نشود، میتواند منجر به مشکلات جدیتری شود، از جمله:
- آسیب به مینای دندان: ساییدگی مداوم دندانها باعث کاهش ضخامت مینای دندان و افزایش حساسیت آنها میشود.
- شکستگی یا از دست دادن دندانها: فشار زیاد میتواند منجر به ترکخوردگی یا حتی از دست دادن دندانها شود.
- اختلالات TMJ: دندان قروچه میتواند باعث بروز یا تشدید مشکلات در مفصل گیجگاهی-فکی شود.
- اختلالات خواب: این مشکل میتواند کیفیت خواب فرد را کاهش دهد.
روشهای تشخیص دندان قروچه
دندان قروچه معمولاً از طریق بررسیهای بالینی توسط دندانپزشک تشخیص داده میشود. روشهای تشخیصی شامل:
معاینه دهان و دندان: دندانپزشک ممکن است به دنبال نشانههایی مانند ساییدگی دندانها، ترکها یا حساسیت دندانها باشد.
بررسی سابقه پزشکی: سابقه بیماریهای خواب، استرس یا مصرف داروها بررسی میشود.
استفاده از دستگاههای مانیتورینگ خواب: در موارد شبانه، ممکن است پزشک از پلیسومنوگرافی یا دستگاههای قابل حمل برای بررسی عادات خواب استفاده کند.
روشهای درمان دندان قروچه
درمان دندان قروچه بسته به علت و شدت آن متفاوت است. روشهای درمانی شامل:
درمانهای محافظتی
استفاده از محافظ دندان (نایت گارد): این وسیله پلاستیکی که معمولاً در شب استفاده میشود، به کاهش فشار روی دندانها کمک میکند.
آتلهای دندانی: این دستگاهها به تنظیم فشار و موقعیت دندانها کمک میکنند.
درمانهای رفتاری
کاهش استرس: تکنیکهای مدیریت استرس مانند مدیتیشن، یوگا و تمرینات تنفسی میتوانند موثر باشند.
رفتاردرمانی شناختی (CBT): این روش درمانی به تغییر عادتهای غلط روانی و رفتاری کمک میکند.
درمانهای دارویی
داروهای شلکننده عضلات: این داروها به کاهش تنش عضلات کمک میکنند.
داروهای ضداضطراب یا ضدافسردگی: در مواردی که دندان قروچه ناشی از مشکلات روانی است، این داروها تجویز میشوند.
درمانهای دندانپزشکی
ترمیم دندانها: اگر دندانها آسیب دیده باشند، ممکن است نیاز به پرکردگی، روکش یا سایر ترمیمها باشد.
ارتودنسی: در مواردی که ناهماهنگی دندانها علت دندان قروچه است، ارتودنسی میتواند موثر باشد.
درمانهای خانگی
اجتناب از مصرف کافئین و الکل: کاهش مصرف این مواد میتواند تحریک سیستم عصبی را کاهش دهد.
استفاده از کمپرس گرم: قرار دادن کمپرس گرم روی فک به کاهش درد و تنش عضلانی کمک میکند.
درمانهای پیشرفته
تزریق بوتاکس: تزریق بوتاکس به عضلات فک میتواند به کاهش شدت دندان قروچه کمک کند.
جراحی: در موارد شدید و غیرقابل درمان با روشهای دیگر، ممکن است نیاز به جراحی فک باشد.
پیشگیری از دندان قروچه
پیشگیری از دندان قروچه شامل اقدامات زیر است:
- کاهش استرس و اضطراب
- رعایت بهداشت خواب
- اجتناب از مصرف مواد تحریککننده مانند کافئین
- معاینات منظم دندانپزشکی
- استفاده از محافظ دندان در موارد مستعد دندان قروچه
نتیجهگیری
دندان قروچه یک مشکل رایج است که میتواند بر سلامت دهان و دندان و کیفیت زندگی فرد تاثیر بگذارد. شناخت علل و نشانههای این اختلال و اقدام به موقع برای درمان آن میتواند از بروز عوارض جدی جلوگیری کند. اگر شما یا یکی از نزدیکانتان دچار دندان قروچه هستید، مراجعه به دندانپزشک و استفاده از روشهای درمانی مناسب ضروری است.