خشکی چشم (Dry Eye Syndrome) یک اختلال شایع است که زمانی رخ میدهد که چشمها قادر به تولید مقدار کافی اشک نیستند یا کیفیت اشک کاهش مییابد. اشک برای حفظ سلامت سطح چشم و وضوح بینایی ضروری است. این بیماری میتواند به علت عوامل محیطی، سبک زندگی، بیماریهای زمینهای و مصرف برخی داروها ایجاد شود.
علل خشکی چشم
علل خشکی چشم را میتوان به سه دسته اصلی تقسیم کرد:
الف) کاهش تولید اشک
برخی افراد به دلیل کاهش تولید اشک، دچار خشکی چشم میشوند. این موضوع میتواند ناشی از دلایل زیر باشد:
افزایش سن: با بالا رفتن سن، میزان تولید اشک کاهش مییابد. افراد بالای ۵۰ سال بیشتر در معرض خشکی چشم قرار دارند.
بیماریهای خودایمنی: بیماریهایی مانند سندرم شوگرن، آرتریت روماتوئید و لوپوس میتوانند باعث کاهش ترشح اشک شوند.
دیابت: دیابت کنترلنشده میتواند عملکرد غدد اشکی را مختل کند.
کمبود ویتامین A: ویتامین A نقش مهمی در سلامت غدد اشکی دارد و کمبود آن میتواند منجر به خشکی چشم شود.
مصرف برخی داروها: داروهایی مانند آنتیهیستامینها، ضدافسردگیها، داروهای فشار خون و قرصهای خوابآور میتوانند ترشح اشک را کاهش دهند.
ب) افزایش تبخیر اشک
در برخی موارد، میزان اشک تولیدشده کافی است، اما به دلیل تبخیر سریع، سطح چشم مرطوب باقی نمیماند. عواملی که باعث افزایش تبخیر اشک میشوند عبارتند از:
قرار گرفتن در معرض باد و هوای خشک: محیطهای خشک و پرگرد و غبار میتوانند باعث تبخیر سریع اشک شوند.
استفاده بیش از حد از صفحه نمایشها: نگاه طولانی به گوشی، کامپیوتر و تلویزیون باعث کاهش میزان پلک زدن و افزایش تبخیر اشک میشود.
استفاده از لنزهای تماسی: استفاده طولانیمدت از لنزهای تماسی میتواند لایه اشکی چشم را مختل کند.
اختلال در عملکرد غدد میبومیان: این غدد، چربی تولید میکنند که به جلوگیری از تبخیر سریع اشک کمک میکند. اختلال در عملکرد این غدد میتواند منجر به خشکی چشم شود.
ج) تغییر در ترکیبات اشک
اشک دارای سه لایه اصلی است: لایه چربی، لایه آبکی و لایه مخاطی. اختلال در هر یک از این لایهها میتواند منجر به خشکی چشم شود.
علائم خشکی چشم
خشکی چشم میتواند علائم مختلفی ایجاد کند که شدت آنها در افراد متفاوت است. برخی از شایعترین علائم شامل موارد زیر هستند:
- سوزش و خارش چشم
- قرمزی چشمها
- حساسیت به نور (فوتوفوبیا)
- تاری دید، بهویژه پس از استفاده از صفحه نمایش
- احساس وجود جسم خارجی در چشم
- خستگی چشم پس از مطالعه یا رانندگی
- افزایش ترشح اشک (در پاسخ به تحریک ناشی از خشکی چشم)
روشهای تشخیص خشکی چشم
برای تشخیص خشکی چشم، پزشک متخصص از روشهای مختلفی استفاده میکند:
آزمایش شیرمر: در این روش، پزشک از یک نوار کاغذی مخصوص برای اندازهگیری میزان تولید اشک استفاده میکند.
بررسی لایه اشکی با فلورسئین: این آزمایش نشان میدهد که اشک با چه سرعتی از سطح چشم تبخیر میشود.
تصویربرداری از غدد میبومیان: بررسی عملکرد این غدد میتواند به تشخیص علت خشکی چشم کمک کند.
درمان خشکی چشم
الف) درمانهای خانگی و تغییر سبک زندگی
استفاده از قطرههای اشک مصنوعی: این قطرهها میتوانند به تأمین رطوبت چشم کمک کنند.
پرهیز از قرار گرفتن در معرض باد و هوای خشک: استفاده از عینکهای محافظ و دستگاه بخور در محیطهای خشک میتواند مفید باشد.
کاهش استفاده از صفحه نمایش: استراحت منظم چشم هنگام کار با کامپیوتر و پلک زدن مکرر میتواند از خشکی چشم جلوگیری کند.
رژیم غذایی مناسب: مصرف غذاهای حاوی اسیدهای چرب امگا ۳ مانند ماهی، تخم کتان و گردو میتواند به بهبود سلامت چشم کمک کند.
نوشیدن آب کافی: کمآبی بدن میتواند تولید اشک را کاهش دهد.
ب) درمانهای دارویی
قطرههای چشمی ضدالتهابی: پزشک ممکن است قطرههای حاوی سیکلوسپورین (مانند Restasis) یا کورتیکواستروئیدها را برای کاهش التهاب و افزایش تولید اشک تجویز کند.
سرم اتولوگ: در برخی موارد شدید، از قطرههای ساختهشده از سرم خون بیمار برای بهبود سطح چشم استفاده میشود.
آنتیبیوتیکها: اگر خشکی چشم به دلیل التهاب غدد میبومیان باشد، پزشک ممکن است آنتیبیوتیکهای خوراکی تجویز کند.
ج) روشهای پیشرفته درمان
بستن مجاری اشکی: برای حفظ اشک در سطح چشم، پزشک ممکن است مجاری اشکی را بهطور موقت یا دائم ببندد.
نور درمانی (IPL Therapy): این روش برای بهبود عملکرد غدد میبومیان استفاده میشود.
استفاده از لنزهای مخصوص: لنزهای اسکلرال میتوانند سطح چشم را مرطوب نگه دارند.
پیشگیری از خشکی چشم
برای جلوگیری از خشکی چشم میتوان اقدامات زیر را انجام داد:
- استفاده از عینکهای محافظ هنگام قرار گرفتن در باد و هوای خشک
- استراحت دادن به چشمها هنگام کار با کامپیوتر
- مصرف غذاهای غنی از امگا ۳
- نوشیدن آب کافی
- استفاده از دستگاه بخور در محیطهای خشک
نتیجهگیری
خشکی چشم یک مشکل شایع است که میتواند باعث ناراحتی و کاهش کیفیت زندگی شود. با تشخیص زودهنگام و درمان مناسب، میتوان علائم این بیماری را کنترل کرد. رعایت نکات پیشگیرانه و تغییر سبک زندگی میتواند به کاهش خطر ابتلا به این بیماری کمک کند.