تولد یک نوزاد نارس (Preterm Infant) یکی از چالش‌برانگیزترین موقعیت‌هایی است که ممکن است والدین و تیم پزشکی با آن مواجه شوند. نوزاد نارس به نوزادی گفته می‌شود که قبل از هفته ۳۷ بارداری متولد می‌شود. این نوزادان به دلیل تکامل نیافتن کامل اعضای بدن، به مراقبت‌های ویژه‌ای نیاز دارند. مشکلاتی مانند ناراحتی‌های تنفسی، اختلالات گوارشی، نارسایی سیستم ایمنی و تأخیر در رشد از جمله مواردی هستند که در این نوزادان دیده می‌شوند. در این مقاله به بررسی چالش‌ها و روش‌های مراقبت از نوزادان نارس می‌پردازیم.
فصل اول: دلایل تولد نوزاد نارس
عوامل مادری
عوامل متعددی در زایمان زودرس نقش دارند که برخی از مهم‌ترین آن‌ها عبارت‌اند از:
- فشار خون بالا (پره‌اکلامپسی): باعث کاهش خون‌رسانی به جفت می‌شود و می‌تواند منجر به زایمان زودرس شود.
- دیابت بارداری: می‌تواند بر رشد جنین و زمان زایمان تأثیر بگذارد.
- عفونت‌های رحمی: مانند عفونت باکتریایی در رحم یا مایع آمنیوتیک که منجر به تحریک زایمان می‌شود.
- سابقه زایمان زودرس: زنانی که سابقه زایمان زودرس دارند، بیشتر در معرض خطر مجدد این اتفاق هستند.
- مصرف الکل، سیگار یا مواد مخدر: این موارد می‌توانند باعث کمبود وزن نوزاد و زایمان زودرس شوند.
عوامل مربوط به جنین
برخی از مشکلات جنینی نیز باعث زایمان زودرس می‌شوند، از جمله:
- نقص‌های مادرزادی: مانند مشکلات قلبی یا مغزی که باعث توقف رشد طبیعی جنین می‌شوند.
- بارداری چندقلویی: در بارداری دوقلویی یا چندقلویی، احتمال زایمان زودرس افزایش می‌یابد.
- مشکلات جفتی: جدا شدن زودهنگام جفت یا مشکلات خون‌رسانی به جنین می‌تواند منجر به زایمان زودرس شود.
فصل دوم: مشکلات پزشکی نوزادان نارس
مشکلات تنفسی
نوزادان نارس اغلب با مشکلات تنفسی روبه‌رو هستند، زیرا ریه‌های آن‌ها به طور کامل رشد نکرده است. برخی از این مشکلات عبارت‌اند از:
- سندرم زجر تنفسی (RDS): این بیماری به دلیل کمبود سورفاکتانت (ماده‌ای که از چسبندگی کیسه‌های هوایی جلوگیری می‌کند) ایجاد می‌شود.
- آپنه نوزادی: وقفه‌های موقتی در تنفس که معمولاً در نوزادان بسیار نارس مشاهده می‌شود.
- دیسپلازی برونشیوپولمونری (BPD): نوعی بیماری مزمن ریوی است که در اثر نیاز طولانی‌مدت به اکسیژن و دستگاه تنفس مصنوعی ایجاد می‌شود.
مشکلات گوارشی و تغذیه‌ای
سیستم گوارشی نوزادان نارس هنوز به طور کامل تکامل نیافته است، که ممکن است باعث مشکلات زیر شود:
- نکروز انتروکولیت (NEC): یک بیماری خطرناک گوارشی که باعث التهاب و مرگ بخشی از بافت روده می‌شود.
- ریفلاکس معده-مری: بازگشت شیر از معده به مری که می‌تواند باعث ناراحتی و کاهش وزن نوزاد شود.
- عدم توانایی در مکیدن و بلعیدن: نوزادان نارس ممکن است هنوز توانایی مکیدن و بلعیدن هماهنگ را نداشته باشند و نیاز به تغذیه از طریق لوله داشته باشند.
مشکلات قلبی و عروقی
- مجاری شریانی باز (PDA): این مشکل ناشی از بسته نشدن یک رگ بین قلب و شش‌ها است که باعث مشکلات در جریان خون می‌شود.
- فشار خون پایین: بسیاری از نوزادان نارس دچار افت فشار خون هستند که نیاز به درمان فوری دارد.
مشکلات مغزی و عصبی
- خونریزی داخل بطنی (IVH): نوزادان نارس به دلیل عروق خونی نازک در مغز مستعد خونریزی مغزی هستند.
- تاخیر در رشد عصبی و شناختی: این نوزادان بیشتر در معرض مشکلات یادگیری، تاخیر در تکلم و مشکلات حرکتی هستند.
مشکلات ایمنی و عفونت‌ها
سیستم ایمنی نوزاد نارس هنوز تکامل نیافته و در نتیجه بیشتر در معرض عفونت‌های شدید مانند سپسیس، مننژیت و ذات‌الریه قرار دارد.
فصل سوم: روش‌های مراقبت از نوزادان نارس
مراقبت در بخش مراقبت‌های ویژه نوزادان (NICU)
نوزادان نارس معمولاً در بخش مراقبت‌های ویژه نوزادان (NICU) بستری می‌شوند. در این بخش، از دستگاه‌هایی مانند:
- انکوباتور: برای حفظ دمای مناسب بدن
- ونتیلاتور: برای کمک به تنفس
- لوله تغذیه‌ای: برای دریافت مواد مغذی استفاده می‌شود.
تغذیه نوزاد نارس
- شیر مادر بهترین گزینه است، اما گاهی به دلیل نارس بودن نوزاد، نیاز به شیر تقویت‌شده با مواد مغذی اضافی است.
- تغذیه از طریق لوله: برای نوزادانی که نمی‌توانند شیر بمکند.
- تغذیه وریدی: در مواردی که نوزاد به تغذیه روده‌ای تحمل ندارد.
روش کانگورویی
در روش مراقبت کانگورویی، نوزاد به طور مستقیم روی پوست مادر یا پدر قرار می‌گیرد. این روش:
- به تنظیم دمای بدن نوزاد کمک می‌کند
- ضربان قلب و سطح اکسیژن را بهبود می‌بخشد
- پیوند عاطفی بین والدین و نوزاد را تقویت می‌کند
پیشگیری از عفونت‌ها
- شست‌وشوی دست‌ها برای کاهش انتقال عفونت
- واکسیناسیون نوزاد طبق برنامه
- جلوگیری از تماس با افراد بیمار
پیگیری رشد و تکامل
نوزادان نارس باید تا سال‌های بعد از تولد، از نظر رشد جسمی و ذهنی توسط متخصص اطفال، کاردرمانی و گفتاردرمانی بررسی شوند.
فصل چهارم: حمایت روانی از والدین نوزاد نارس
تولد نوزاد نارس می‌تواند برای والدین تجربه‌ای پراسترس باشد. راهکارهای حمایت از والدین شامل:
- مشاوره روان‌شناسی برای کاهش اضطراب و افسردگی
- گروه‌های حمایتی برای ارتباط با والدین دیگر
- آموزش و آگاهی‌بخشی درباره مراقبت از نوزاد
نتیجه‌گیری
نوزادان نارس به دلیل رشد ناقص اندام‌ها و سیستم‌های بدنی، نیاز به مراقبت‌های ویژه دارند. پیشرفت‌های پزشکی در سال‌های اخیر باعث افزایش نرخ بقای این نوزادان شده است. با مراقبت‌های مناسب و حمایت والدین، بسیاری از نوزادان نارس می‌توانند رشد طبیعی داشته باشند و زندگی سالمی را تجربه کنند.