گوش یکی از پیچیده‌ترین اعضای بدن انسان است که نقش حیاتی در شنوایی و تعادل دارد. این عضو شامل سه بخش اصلی یعنی گوش خارجی، گوش میانی و گوش داخلی است که هر یک وظایف خاصی در فرآیند شنیدن و حفظ تعادل دارند. یکی از مشکلات شایع مرتبط با گوش، عفونت‌های گوش است که می‌توانند اثرات کوتاه‌مدت و بلندمدتی بر شنوایی داشته باشند. در برخی موارد، این عفونت‌ها اگر درمان نشوند، ممکن است منجر به کاهش شنوایی دائمی شوند.
این مقاله به بررسی انواع عفونت‌های گوش، علل ایجاد، علائم، روش‌های تشخیص، درمان و تأثیرات آن‌ها بر شنوایی می‌پردازد. همچنین، راهکارهای پیشگیری از این عفونت‌ها نیز ارائه خواهد شد.
آناتومی گوش و نقش آن در شنوایی
برای درک بهتر تأثیر عفونت‌های گوش بر شنوایی، لازم است ابتدا با ساختار گوش آشنا شویم.
گوش خارجی
گوش خارجی شامل لاله گوش و کانال گوش است. این قسمت صداها را جمع‌آوری کرده و به سمت پرده گوش هدایت می‌کند.
گوش میانی
این بخش شامل پرده گوش و سه استخوانچه شنوایی (چکشی، سندانی و رکابی) است. گوش میانی وظیفه دارد ارتعاشات صدا را تقویت کرده و به گوش داخلی منتقل کند.
گوش داخلی
گوش داخلی شامل حلزون گوش و عصب شنوایی است. امواج صوتی در این قسمت به سیگنال‌های عصبی تبدیل شده و به مغز ارسال می‌شوند.
عفونت‌های گوش: انواع و علل ایجاد
عفونت‌های گوش معمولاً ناشی از حمله باکتری‌ها یا ویروس‌ها هستند. این عفونت‌ها بسته به محل درگیری گوش، به چند دسته تقسیم می‌شوند:
عفونت گوش خارجی (اوتیت خارجی)
اوتیت خارجی به التهاب و عفونت کانال گوش خارجی گفته می‌شود که اغلب به دلیل ورود آب آلوده (گوش شناگر) یا خاراندن شدید گوش ایجاد می‌شود.
علل اوتیت خارجی:
- تماس با آب آلوده
- ورود اجسام خارجی به گوش
- حساسیت‌های پوستی
- رشد بیش از حد باکتری‌ها یا قارچ‌ها
عفونت گوش میانی (اوتیت میانی)
این نوع عفونت زمانی رخ می‌دهد که ویروس‌ها یا باکتری‌ها از طریق لوله استاش (که گوش میانی را به حلق متصل می‌کند) وارد شده و باعث التهاب و تجمع مایع می‌شوند. این نوع عفونت شایع‌ترین علت کاهش شنوایی موقت در کودکان است.
علل اوتیت میانی:
- عفونت‌های دستگاه تنفسی (مانند سرماخوردگی و آنفلوآنزا)
- آلرژی‌های فصلی
- انسداد لوله استاش
عفونت گوش داخلی (لابیرنتیت)
این نوع عفونت بر گوش داخلی تأثیر می‌گذارد و ممکن است منجر به سرگیجه شدید، وزوز گوش و کاهش شنوایی ناگهانی شود.
علل لابیرنتیت:
- عفونت‌های ویروسی مانند آنفلوآنزا
- عفونت‌های باکتریایی پیشرفته
- بیماری‌های خودایمنی
علائم عفونت‌های گوش
علائم عفونت گوش بسته به نوع آن متفاوت است، اما برخی از علائم مشترک عبارتند از:
✅ درد گوش (از خفیف تا شدید)
✅ کاهش شنوایی (موقت یا دائم)
✅ ترشح مایع از گوش (در اوتیت خارجی یا پارگی پرده گوش)
✅ تب و احساس بیماری عمومی
✅ احساس پُری در گوش
✅ سرگیجه و عدم تعادل (در صورت درگیری گوش داخلی)
تأثیر عفونت‌های گوش بر شنوایی
کاهش شنوایی موقت
بسیاری از عفونت‌های گوش باعث تجمع مایعات در گوش میانی شده و مانع انتقال امواج صوتی می‌شوند. این امر کاهش شنوایی موقت ایجاد می‌کند که معمولاً پس از درمان برطرف می‌شود.
کاهش شنوایی دائمی
در موارد شدید، به‌ویژه در صورت عدم درمان، عفونت‌های مکرر می‌توانند باعث آسیب دائمی به پرده گوش، استخوانچه‌ها و حلزون گوش شوند که منجر به کاهش شنوایی دائمی می‌شود.
وزوز گوش (Tinnitus)
برخی از افراد پس از تجربه عفونت گوش دچار وزوز گوش می‌شوند که ممکن است موقت یا دائمی باشد.
تأثیر بر رشد شنوایی در کودکان
در کودکان، عفونت‌های مکرر گوش میانی می‌توانند باعث تأخیر در توسعه مهارت‌های زبانی و گفتاری شوند.
روش‌های تشخیص عفونت‌های گوش
پزشکان معمولاً از روش‌های زیر برای تشخیص عفونت گوش استفاده می‌کنند:
👂 معاینه گوش با اتوسکوپ
📊 آزمایش تمپانومتری (بررسی پرده گوش و فشار داخل گوش میانی)
🔬 نمونه‌گیری از ترشحات گوش (در صورت نیاز به تشخیص نوع عفونت باکتریایی یا قارچی)
🔊 آزمایش شنوایی (برای بررسی تأثیر عفونت بر شنوایی)
روش‌های درمان عفونت‌های گوش
درمان دارویی
- آنتی‌بیوتیک‌ها (در صورت باکتریایی بودن عفونت)
- مسکن‌ها و داروهای ضد التهاب (برای کاهش درد و التهاب)
- داروهای ضد احتقان و آنتی‌هیستامین‌ها (در موارد مرتبط با آلرژی)
تخلیه مایع گوش میانی
در برخی موارد، پزشک با ایجاد یک سوراخ کوچک در پرده گوش، مایع تجمع‌یافته را تخلیه می‌کند.
جراحی (در موارد شدید)
در صورت عفونت‌های مکرر، ممکن است پزشک لوله‌های تهویه گوش میانی را کار بگذارد تا از تجمع مایع جلوگیری شود.
پیشگیری از عفونت‌های گوش
✅ تمیز نگه داشتن گوش و پرهیز از ورود اشیای خارجی
✅ جلوگیری از ورود آب آلوده به گوش هنگام شنا
✅ درمان سریع سرماخوردگی و عفونت‌های تنفسی
✅ تقویت سیستم ایمنی با تغذیه مناسب و ورزش
✅ واکسیناسیون کودکان برای کاهش خطر عفونت گوش میانی
نتیجه‌گیری
عفونت‌های گوش یک مشکل شایع هستند که در صورت عدم درمان می‌توانند منجر به کاهش شنوایی موقت یا دائمی شوند. شناخت علائم، مراجعه به پزشک در زمان مناسب و اتخاذ راهکارهای پیشگیری، می‌تواند از بروز مشکلات شنوایی جدی جلوگیری کند. با توجه به اهمیت گوش در زندگی روزمره، مراقبت از سلامت شنوایی باید در اولویت قرار گیرد.