نور خورشید به عنوان منبع اصلی ویتامین D برای بدن انسان ضروری است، اما قرار گرفتن بیش از حد در معرض اشعه‌های فرابنفش (UV) موجود در نور خورشید، به ویژه در کودکان، می‌تواند پیامدهای جدی و درازمدتی برای سلامت پوست به همراه داشته باشد. آفتاب‌سوختگی یکی از شایعترین اثرات قرارگیری بیش از حد در معرض نور خورشید است که در سنین پایین می‌تواند خطر ابتلا به بیماری‌های پوستی از جمله سرطان پوست را در بزرگسالی افزایش دهد.
کودکان به دلیل پوست حساس‌تر و نازک‌تر، بیشتر از بزرگسالان در معرض آسیب ناشی از تابش UV هستند. در این مقاله، به بررسی جامع آفتاب‌سوختگی در کودکان، علل، علائم، درمان‌ها، پیشگیری، و اثرات بلندمدت آن می‌پردازیم.
تعریف آفتاب‌سوختگی
آفتاب‌سوختگی نوعی التهاب حاد پوست است که در اثر قرارگیری بیش از حد پوست در معرض اشعه ماورای بنفش (UVB و UVA) ایجاد می‌شود. این اشعه‌ها باعث آسیب به DNA سلول‌های پوستی می‌شوند و منجر به بروز علائمی مانند قرمزی، تورم، درد، تاول و در نهایت پوسته‌ریزی پوست می‌گردند.
چرا کودکان در معرض خطر بیشتری هستند؟
پوست کودکان نازک‌تر از بزرگسالان است و هنوز به طور کامل رشد نیافته است، بنابراین مقاومت کمتری در برابر اشعه UV دارد. همچنین کودکان زمان زیادی را در فضای باز به بازی کردن اختصاص می‌دهند که این موضوع آنها را بیشتر در معرض نور خورشید قرار می‌دهد.
برخی از دلایل اصلی حساسیت بالای کودکان عبارت‌اند از:
-
سطح بالای فعالیت در فضای باز
-
عدم استفاده منظم از کرم ضدآفتاب
-
بی‌توجهی والدین به ساعات پرخطر تابش خورشید (بین ساعت ۱۰ صبح تا ۴ بعدازظهر)
-
عدم استفاده از پوشش‌های مناسب مانند کلاه یا لباس‌های آستین‌بلند
علائم آفتاب‌سوختگی در کودکان
علائم ممکن است از چند ساعت پس از مواجهه با آفتاب شروع شوند و تا چند روز ادامه داشته باشند. علائم رایج عبارت‌اند از:
قرمزی پوست
حساسیت به لمس
درد و سوزش
تورم و التهاب پوست
تاول زدن
تب، لرز یا تهوع (در موارد شدید)
پوسته‌ریزی پوست پس از چند روز
درجات آفتاب‌سوختگی
آفتاب‌سوختگی بر اساس شدت آن به سه درجه تقسیم می‌شود:
-
درجه 1: قرمزی، حساسیت و سوزش جزئی
-
درجه 2: قرمزی شدید، تاول، درد شدید
-
درجه 3: نادر ولی بسیار شدید، شامل سوختگی‌های عمیق‌تر با عفونت و آسیب بافتی گسترده
اثرات کوتاه‌مدت آفتاب‌سوختگی در کودکان
در کوتاه‌مدت، آفتاب‌سوختگی می‌تواند منجر به:
-
درد و ناراحتی شدید
-
بی‌قراری کودک و اختلال در خواب
-
تب و کم‌آبی بدن
-
عفونت پوست در صورت ترکیدن تاول‌ها
-
اختلال در فعالیت‌های روزمره کودک
اثرات بلندمدت آفتاب‌سوختگی در کودکان
مطالعات نشان داده‌اند که آفتاب‌سوختگی‌های مکرر در دوران کودکی با افزایش خطر ابتلا به بیماری‌های پوستی در بزرگسالی، به‌ویژه ملانوما (نوعی سرطان پوست)، همراه است.
برخی از اثرات بلندمدت شامل:
پیری زودرس پوست
افزایش چین‌وچروک در سنین پایین
افزایش ریسک ابتلا به سرطان‌های پوستی
ایجاد لک‌های پایدار و تغییرات رنگ‌دانه‌ای
آسیب دائمی به DNA سلول‌های پوستی
درمان آفتاب‌سوختگی در کودکان
درمان آفتاب‌سوختگی به شدت آن بستگی دارد. در ادامه، راهکارهای درمانی متداول ارائه شده است:
اقدامات اولیه:
-
انتقال کودک به سایه یا مکان خنک
-
استفاده از کمپرس سرد برای کاهش التهاب
-
دادن مایعات فراوان برای جلوگیری از کم‌آبی
-
استفاده از مرطوب‌کننده‌های بدون عطر
-
پوشاندن مناطق آسیب‌دیده با لباس‌های نخی و گشاد
داروها:
-
استامینوفن یا ایبوپروفن برای کاهش درد و تب
-
استفاده از کرم‌های موضعی مانند آلوئه‌ورا
-
اجتناب از کرم‌های دارای لیدوکائین یا بنزوکائین (مضر برای کودکان)
-
مراجعه به پزشک در صورت بروز تاول یا تب بالا
چه زمانی باید به پزشک مراجعه کرد؟
در موارد زیر مراجعه به پزشک ضروری است:
-
وجود تاول‌های بزرگ یا عفونت
-
تب بالا و لرز
-
تهوع یا استفراغ
-
کم‌آبی بدن (خشکی دهان، کاهش ادرار)
-
درد شدید و بی‌قراری
پیشگیری از آفتاب‌سوختگی در کودکان
پیشگیری همیشه بهتر از درمان است. روش‌های ساده ولی مؤثری برای جلوگیری از آفتاب‌سوختگی در کودکان وجود دارد:
استفاده از کرم ضد آفتاب:
-
SPF بالای 30
-
استفاده هر ۲ ساعت و بعد از شنا یا تعریق
-
استفاده از ضدآفتاب‌های مخصوص کودکان با فرمول ملایم
پوشش مناسب:
-
لباس‌های آستین‌بلند و شلوار بلند نخی
-
کلاه لبه‌دار برای محافظت از صورت و گردن
-
عینک آفتابی با محافظ UV
اجتناب از آفتاب در ساعات اوج تابش:
-
بین ساعت 10 صبح تا 4 بعدازظهر
استفاده از سایه‌بان در فضای باز
-
در پارک‌ها یا ساحل‌ها
نقش والدین و مراقبین
والدین نقش اساسی در محافظت از پوست کودکان دارند. آموزش به کودکان در مورد اهمیت استفاده از ضدآفتاب، پوشش مناسب، و نشستن در سایه می‌تواند تأثیر طولانی‌مدتی در سلامت آنها داشته باشد.
علاوه بر آن، ارائه الگوی مناسب با رعایت اصول مراقبت از پوست توسط والدین، تأثیر مستقیم بر رفتار کودکان دارد.
آموزش به کودکان درباره مراقبت از پوست
آموزش باید به زبان ساده و با روش‌های جذاب مانند بازی، داستان‌گویی، و نقاشی انجام شود تا کودک یاد بگیرد که مراقبت از پوست بخشی از سلامت کلی بدن اوست.
توصیه‌های ویژه برای نوزادان و خردسالان
-
نوزادان زیر 6 ماه نباید مستقیماً در معرض آفتاب قرار گیرند.
-
استفاده از ضدآفتاب برای نوزادان فقط با مشورت پزشک انجام شود.
-
استفاده از سایه‌بان کالسکه و لباس محافظتی در اولویت است.
نتیجه‌گیری
آفتاب‌سوختگی در کودکان نه‌تنها یک مشکل موقتی نیست، بلکه می‌تواند اثرات عمیق و بلندمدتی بر سلامت پوست آنها بر جای بگذارد. والدین باید با آگاهی کامل از خطرات نور خورشید و راهکارهای پیشگیری، از پوست کودکان خود مراقبت کنند. استفاده منظم از کرم ضد آفتاب، پوشش مناسب، و اجتناب از ساعات اوج تابش می‌تواند از بسیاری از این مشکلات جلوگیری کند.
سلامتی پوست در کودکی، پایه‌گذار سلامت پوستی در آینده است. بنابراین توجه به این موضوع باید یکی از اولویت‌های اصلی مراقبت از کودکان باشد.