اختلال عملکرد جنسی به مشکلاتی گفته می‌شود که مانع از احساس رضایت فرد یا زوج از فعالیت جنسی می‌شوند. حدود 43 درصد از زنان و 31 درصد از مردان به برخی از اختلالات جنسی دچار هستند.
اختلال عملکرد جنسی چیست؟
اختلال عملکرد جنسی به مشکلی گفته می‌شود که ممکن است در هر مرحله از چرخه پاسخ جنسی رخ دهد و مانع از آن شود که فرد یا زوج از فعالیت جنسی خود رضایت داشته باشند. چرخه پاسخ جنسی به طور معمول شامل مرحله هیجان، مرحله فلات، مرحله ارگاسم و مرحله ثبات است. هوس و برانگیختگی هر دو بخشی از مرحله هیجان پاسخ جنسی هستند.
در حالی که تحقیقات نشان می‌دهند که اختلال عملکرد جنسی امری رایج است، اما این موضوعی است که بسیاری از مردم از بحث در مورد آن خودداری می‌کنند. از آنجا که گزینه‌های درمانی برای این مشکل در دسترس قرار دارند، مهم است که نگرانی‌های خود را با شریک زندگی خود و ارائه دهنده خدمات سلامتی در میان بگذارید.
چه زمانی اختلال عملکرد جنسی ایجاد می‌شود؟
این طبیعی است که گاهی اوقات خلق و خوی شما در حالت طبیعی نباشد. بنابراین هیچ یک از موارد گاه به گاه تغییر در خلق و خو نباید به عنوان اختلال در نظر گرفته شوند، مگر اینکه به طور مرتب رخ دهند و زندگی جنسی شما را تحت تاثیر قرار دهند. اختلالات جنسی به چهار دسته تقسیم می‌شوند. انواع اختلالات جنسی شامل موارد زیر هستند:
- اختلال در اشتیاق: این اختلال زمانی رخ می‌دهد که شما به طور مداوم به روابط جنسی علاقه مند باشید و یا برعکس هیچ علاقه‌ای به آن نداشته باشید.
- اختلال در برانگیختگی: این بدان معنی است که شما از نظر عاطفی تحریک می‌شوید اما بدن شما توانایی ورود به این مرحله را ندارد.
- اختلال در ارگاسم: این بدان معنی است که شما از نظر عاطفی در حالت مناسب قرار دارید اما ناتوانی در ارگاسم شما را ناامید می‌کند.
- اختلال درد: این اختلال شامل درد در حین مقاربت است.
کاهش میل جنسی
در مردان سطح پایین تستوسترون می‌تواند باعث از بین رفتن میل جنسی و یا شهوت جنسی شود. امّا در زنان موارد زیر می‌توانند تمایلات جنسی را تحت تاثیر قرار دهند:
- سطح استروژن پایین
- سطح تستوسترون پایین
- تغییرات هورمونی پس از زایمان
- شیردهی
- یائسگی
سایر عوامل کاهش میل جنسی عبارتند از:
- فشار خون بالا
- دیابت
- داروهای خاص
- مشکلات در روابط زناشویی
- بازدارنده‌های جنسی
- فشار
- خستگی
- ترس از بارداری
انواع اختلالات عملکرد جنسی در مردان
اختلال نعوظ
اختلال نعوظ زمانی رخ می‌دهد که یک مرد توانایی رسیدن و یا حفظ نعوظ مناسب برای مقاربت را نداشته باشد. این می‌تواند به دلایل زیر رخ دهد:
- مشکل در جریان خون
- اختلال عصبی
- آسیب به آلت تناسلی
- مشکلات روانی مانند استرس و افسردگی
- مسائل مربوط به روابط زناشویی
- بیماری پیرونی
- برخی بیماری‌های مزمن
- مصرف برخی از داروها
اختلال نعوظ مداوم می‌تواند سبب ایجاد اضطراب شود.
اختلالات انزال
انزال زود هنگام انزالی است که قبل یا بلافاصله پس از نعوظ رخ می‌دهد. این معمولاً نتیجه اضطراب عملکرد است. همچنین این اختلال ممکن است به دلایل زیر رخ دهد:
- سایر عوامل استرس زا
- بازدارنده‌های جنسی
- آسیب عصبی
- آسیب نخاعی
- مصرف داروهای خاص
اختلال در انزال زمانی رخ می‌دهد که شما به هیچ وجه توانایی انزال نداشته باشید. برخی از مردان به ویژه آنهایی که مبتلا به نوروپاتی دیابتی هستند، انزال رتروگراد را تجربه می‌کنند. در این نوع انزال در حین ارگاسم مایع منی به جای خارج شدن از آلت تناسلی، وارد مثانه می‌شود. اگرچه این مسئله باعث بروز مشکلات اساسی پزشکی نمی‌شود، اما می‌تواند باروری را مختل کند. در صورت وجود این مشکل لازم است به پزشک مراجعه کنید.
انواع اختلال جنسی در زنان
درد و ناراحتی
بسیاری از موارد ممکن است سبب درد در حین فعالیت جنسی شوند. روانکاری نامناسب و فشار عضلات واژن موجب ایجاد این درد می‌شوند. اسپاسم عضلانی واژینال نیز می‌تواند باعث مقاربت دردناک شود. همه این موارد می‌توانند علائم بیماری‌های عصبی، مجاری ادراری یا روده باشند.
تغییرات هورمونی یائسگی می‌توانند مقاربت را ناراحت‌کننده کنند
افت سطح استروژن می‌تواند منجر به نازک شدن پوست در ناحیه دستگاه تناسلی شود. همچنین این می‌تواند لبه واژن را نازک کرده و روانکاری را کاهش دهد.
مشکل در داشتن ارگاسم
استرس و خستگی دشمنان ارگاسم هستند. زنان ممکن است در هنگام کمبود تحریک جنسی و یا کاهش هورمون‌ها، نتوانند به ارگاسم برسند.
چه زمانی لازم است که برای اختلال عملکرد جنسی به پزشک مراجعه شود؟
در صورت ادامه یافتن مشکلات جنسی، هر دو شریک زندگی می‌توانند دچار اضطراب شوند. اگر این شرایط بهبود نیابند یا به دلایل جسمی روی دهند، لازم است به پزشک مراجعه کنید. پزشک معاینه بدنی کامل از شما انجام می‌دهد. بسته به نتیجه این معاینه، ممکن است نیاز به انجام آزمایش تشخیصی باشد. اگر علت جسمی عامل این مشکل نباشد، پزشک شما را به یک درمانگر ارجاع می‌دهد.
چه افرادی ممکن است به این اختلال دچار شوند؟
اختلال عملکرد جنسی می‌تواند در هر سنی رخ دهد. اگرچه این مشکل در افراد بالای 40 سال شایع‌تر است. زیرا اختلال عملکرد جنسی اغلب مربوط به کاهش سطح سلامت درنتیجه بالا رفتن سن است.
علائم اختلال عملکرد جنسی
علائم اختلال عملکرد جنسی در مردان
- عدم توانایی در دستیابی یا حفظ نعوظ مناسب برای مقاربت
- عدم انزال و یا دیر انزالی با وجود تحریک جنسی کافی
- عدم توانایی در کنترل زمان انزال زود انزالی یا دیر انزالی
علائم اختلال عملکرد جنسی در زنان
- عدم توانایی در رسیدن به ارگاسم
- روانکاری نامناسب واژن قبل و در حین مقاربت
- عدم توانایی در آرامش عضلات واژن به اندازه کافی برای مقاربت
انواع درمان‌های این اختلال
در مرحله اول، درمان‌های اختلال عملکرد جنسی به دو دسته ی روانشناختی و جسمی دسته بندی می‌شوند.
درمان علل جسمی اختلال عملکرد جنسی
درمان اختلال عملکرد جنسی به علت خاص آن بستگی دارد. گاهی اوقات درمان یک بیماری اساسی پزشکی می‌تواند این وضعیت را برطرف کند. در برخی موارد داروها ممکن است کارآمد باشند. درمان اختلال در نعوظ در سالهای اخیر پیشرفت‌های فراوانی داشته است.
بسیاری از مردان با استفاده از داروهای بدون نسخه مانند ویاگرا به نتایج مثبتی دست یافته‌اند. سایر روش‌های درمانی شامل درمان‌های مکانیکی، کاشت آلت تناسلی و یا جراحی است. استفاده از روغن، ژل، کرم یا هورمون درمانی ممکن است مشکل خشکی واژن را برطرف کنند.
درمان علل روانشناختی این اختلال
مشاوره روانشناختی ممکن است به این مشکل کمک کند. یک درمانگر می‌تواند نحوه مقابله با استرس و اضطراب را به شما بیاموزد. مشاوره مشترک با شریک جنسی شما می‌تواند به بهبود ارتباط و افزایش صمیمیت کمک کند. گاهی اوقات پشتیبانی و آموزش در مورد رفتارهای جنسی همه آن چیزهایی هستند که شما به آن نیاز دارید. برای اختلال عملکرد جنسی عمیق ممکن است روان درمانی لازم باشد.
در واقع بیشتر انواع اختلالات جنسی با درمان مشکلات اساسی جسمی یا روانی قابل اصلاح هستند.
درمان‌های پزشکی برای اختلال عملکرد جنسی در زنان
درمان اختلال عملکرد جنسی زنان که ناشی از علت هورمونی است، ممکن است شامل موارد زیر باشد:
- استروژن درمانی: استروژن درمانی موضعی به صورت حلقه واژینال، کرم یا قرص است. این روش درمانی از طریق بهبود تنش و خاصیت ارتجاعی واژن، افزایش جریان خون واژن و تقویت روانکاری، عملکرد جنسی را بهبود می‌بخشد.
- خطرات هورمون درمانی ممکن است بسته به سن شما و خطر ابتلا به سایر موارد سلامتی مانند بیماری قلبی، عروق خونی و سرطان، همچنین دوز و نوع هورمون و اینکه آیا استروژن به تنهایی به کار می‌رود و یا با پروژستین تجویز می‌شود، متفاوت باشد.
- اوسپمفن: این دارو یک تعدیل کننده گیرنده استروژن انتخابی است. این امر به کاهش درد در هنگام رابطه جنسی به خانم‌های مبتلا به آتروفی واژینال کمک می‌کند.
- آندروژن درمانی: آندروژن ها شامل تستسترون هستند. تستوسترون در عملکرد جنسی سالم در زنان و مردان نقش دارد. اگرچه خانم‌ها از سطح تستوسترون پایین‌تری برخوردار هستند.
- فلیبانسین: مصرف روزانه این دارو ممکن است باعث افزایش انگیزه جنسی در زنانی شود که میل جنسی پایینی دارد و احساس ناراحتی می‌کنند. عوارض جانبی بالقوه جدی این دارو شامل فشار خون پایین، خواب آلودگی، حالت تهوع، خستگی، سرگیجه و غش می‌باشد. متخصصان توصیه می‌کنند اگر پس از 8 هفته بهبود نیافتید، مصرف دارو را قطع کنید.
درمان‌های بالقوه ای که نیاز به تحقیقات بیشتری دارند
قبل از این که این عوامل برای درمان اختلال عملکرد جنسی در زنان تجویز شوند، تحقیقات بیشتری در مورد آنها لازم است.
- تیبولون: تیبولون یک داروی استروئیدی مصنوعی است که برای درمان پوکی استخوان در یائسگی مورد استفاده قرار می‌گیرد.
- مهار کننده‌های فسفودی استراز: این گروه از داروها در درمان اختلال نعوظ در مردان موفق بوده‌اند اما این داروها در درمان اختلال عملکرد جنسی زنان معمولاً خوب عمل نمی‌کنند.
درمان‌های پزشکی برای این اختلال در مردان
درمان اختلال عملکرد نعوظ: درمان اختلال عملکرد نعوظ با مراقبت از سلامتی قلب و عروق شما شروع می‌شود. ممکن است پزشک از شما بخواهد عادت غذایی خاصی را تغییر دهید، سیگارکشیدن را متوقف کنید، ورزش کردن را افزایش دهید و یا استفاده از دارو و یا الکل را قطع کنید. همچنین ارائه دهنده خدمات درمانی شما ممکن است درمان مشکلات عاطفی را پیشنهاد دهد.
این مشکل می‌تواند ناشی از درگیری در رابطه، فشارهای زندگی، افسردگی و یا اضطراب ناشی از مشکلات گذشته باشد. درمان‌های غیر تهاجمی اغلب اولین مرحله از درمان هستند. پیشتر روش‌های درمانی شناخته شده برای اختلال عملکرد نعوظ، کارآمد و بی خطر هستند. روش‌های درمانی زیر ممکن است برای اختلال عملکرد نعوظ مورد استفاده قرار گیرند:
- تستوسترون درمانی: این روش زمانی مورد استفاده قرار می‌گیرد که میزان تستوسترون در خون شما پایین باشد.
- داروهای خوراکی یا قرص‌های خوراکی معروف به مهارکننده‌های فسفودی استراز که شامل ویاگرا سیالیس لویترا استندرا است.
- تزریق به آلت تناسلی
- داروهای داخل رحمی
- کاشت آلت تناسلی
- جراحی برای دور زدن آسیب عروق تناسلی: این آسیب‌ها در برخی از مردان جوان با تروما شدید لگن ایجاد می‌شود. جراحی عروق آلت تناسلی برای مردان مسن که شریان‌های آنها سخت شده است، توصیه نمی‌شود.
درمان زود انزالی: داروها، فیزیوتراپی و روان درمانی ابزاری برای درمان زود انزالی هستند. هدف از درمان زود انزالی کاهش حساسیت آلت تناسلی و افزایش کنترل بیمار بر پاسخ‌های رفتاری خود است. داروهای خوراکی می‌توانند انزال را در بسیاری از مردان به تاخیر اندازند.
اورولوژیست‌ها ممکن است یکی از چندین داروی خوراکی را بسته به زود انزالی اولیه یا ثانویه برای بیمار تجویز کنند. داروهای دیگر شامل کرم موضعی لیدوکائین/پریلوکائین است که قبل از مقاربت برای کاهش حساسیت و به تاخیر انداختن انزال برای مردان تجویز می‌شود.
در حالی که داروها ممکن است زود انزالی را به صورت موقتی درمان کنند، رفتار درمانی تنها راه درمان این مشکل است. این می‌تواند شامل آموزش جنسی برای اصلاح رفتار و مشاوره روانشناختی برای پرداختن به موضوعاتی مانند اضطراب ناشی از زود انزالی باشد. آموزش می‌تواند شامل تکنیک‌های آرامش بخش و روش‌های افزایش هیجان بدون نعوظ یا انزال باشد. اصلاح رفتاری شامل روش‌های زیر است:
- با نزدیک شدن به انزال تحریک متوقف می‌شود
- تحریک قبل از انزال
- حواس پرتی ذهنی از تحریک
- راه‌های دیگر برای کاهش تحریک و تاخیر در انزال
درمان اختلال دیر انزالی: روان درمانی می‌تواند با زمینه‌های اساسی سلامت روانی و روانشناختی مقابله کند. برخی از مشاوران بهداشت روان به طور ویژه برای مقابله با مسائل جنسی آموزش دیده‌اند. همچنین داروهای مختلفی نیز برای درمان دیر انزالی مورد استفاده قرار می‌گیرد. این موارد به طور خاص برای درمان دیر انزالی تایید نشده‌اند بلکه برای درمان سایر شرایط مرتبط با آن به اثبات رسیده‌اند.
سایر راهکارهای درمانی شامل موارد زیر هستند:
- تغییر یا تعویض داروها: زمانی که یک دارو عامل اختلال عملکرد جنسی است، ممکن است تغییر در دارو به رفع این مشکل کمک کند. همچنین برای زن و مرد مبتلا به کمبود هورمون، ممکن است انواع داروهای هورمونی، قرص‌ها یا کرم‌ها تجویز شوند. برای آقایان، داروهایی از جمله سیلدنافیل، تادالافیل، ورد نافیل و آوانافیل با افزایش جریان خون به آلت ممکن است در بهبود عملکرد جنسی کمک کننده باشند.
- کمک‌های مکانیکی: وسایلی مانند دستگاه های خلاء و کاشت آلت تناسلی ممکن است به مردان مبتلا به اختلال نعوظ کمک کند. دستگاه خلال همچنین برای خانم‌ها نیز کاربرد دارد. دستگاه‌های گشاد کننده ممکن است به زنانی که تنگ کردن واژن را تجربه می‌کنند، کمک کنند.
- سکس تراپی: متخصصین رابطه جنسی می‌توانند برای زوجینی که مشکل جنسی را تجربه می‌کنند، بسیار مفید باشند. درمانگران غالبا مشاوران خوبی در زمینه ازدواج هستند.
- آموزش و ارتباط: اموزش در مورد رابطه جنسی و رفتارها و پاسخ‌های جنسی ممکن است به فرد کمک کند تا بر اضطراب خود در مورد عملکرد جنسی غلبه کند. گفتگوی آزاد با شریک زندگی در مورد نیازها و نگرانی‌های شما همچنین به غلبه بر موانع برای بهره مندی از زندگی جنسی سالم کمک می‌کند.
تشخیص اختلال عملکرد جنسی
در بیشتر موارد خود فرد تشخیص می‌دهد که مشکلی در لذت بردن وی از رابطه جنسی با شریک زندگی خود وجود دارد. پزشک ممکن است ازمایش‌های تشخیصی را برای شما تجویز کند تا در صورت لزوم انواع مشکلات پزشکی که ممکن است در ایجاد اختلال عملکرد جنسی نقش داشته باشند، بررسی شوند.
به طور معمول تست‌های آزمایشگاهی نقش بسیار محدودی در تشخیص اختلال عملکرد جنسی دارند. ارزیابی نگرش فرد در مورد رابطه جنسی و همچنین سایر عوامل موثر در بروز آن مانند ترس، اضطراب، تروما، سوء استفاده جنسی در گذشته، نگرانی در رابطه، داروها و مصرف الکل به پزشک کمک می‌کنند تا علت اصلی بروز آن را تشخیص دهد.
چگونه هورمون‌ها بر این اختلال در زنان تاثیرگذار هستند؟
هورمون‌ها نقش مهمی در تنظیم عملکرد جنسی در زنان دارند. با کاهش هورمون زنانه استروژن که مربوط به پیری و یائسگی است، بسیاری از زنان با افزایش سن، برخی از تغییرات عملکرد جنسی را مانند روانکاری ضعیف واژن و کاهش احساس دستگاه تناسلی تجربه می‌کنند. تحقیقات نشان می‌دهند که سطح پایین هورمون مردانه تستوسترون نیز در کاهش برانگیختگی جنسی و ارگاسم نقش دارد.
هیسترکتومی چه تاثیری بر اختلال عملکرد جنسی در زنان دارد؟
بسیاری از خانم‌ها پس از عمل هیسترکتومی تغییراتی را در عملکرد جنسی تجربه می‌کنند. این تغییرات ممکن است شامل از بین رفتن میل جنسی، کاهش روانکاری واژن و احساس تناسلی باشد. این مشکلات ممکن است با تغییرات هورمونی که با از بین رفتن رحم رخ می‌دهد، همراه باشد. علاوه بر این، عصب‌ها و رگ‌های خونی که برای عملکرد جنسی بسیار مهم هستند، می‌توانند در حین عمل آسیب ببیند.
چگونه یائسگی بر این اختلال در زنان تاثیر می‌گذارد؟
از بین رفتن استروژن به دنبال یائسگی می‌تواند منجر به تغییراتی در عملکرد جنسی زن شود. تغییرات عاطفی که غالباً با یائسگی همراه است، می‌تواند باعث از بین رفتن علاقه زن به رابطه جنسی و یا توانایی برانگیختگی او شود. درمان جایگزینی هورمون و یا روان کننده‌های واژن ممکن است شرایط خاصی از جمله از بین رفتن روانکاری واژن و احساس تناسلی را بهبود بخشد. زیرا این عوامل می‌توانند در عملکرد جنسی خانم‌ها مشکل ایجاد کنند.
چگونه افسردگی و اضطراب بر اختلال عملکرد جنسی تاثیر گذار هستند؟
افسردگی یکی از اختلالات روانشناختی است که اغلب در افراد مبتلا به MS مشاهده می‌شود. این عامل معمولاً بر عملکرد جنسی تاثیر گذار می‌باشد. افراد مبتلا به MS معمولا افرادی افسرده هستند که این می‌تواند باعث کاهش میل جنسی، مشکل در موقعیت‌های خاص جنسی و ترس از توسعه روابط شود. همچنین مردان ممکن است اختلال نعوظ را تجربه کنند.
بهترین درمان افسردگی معمولاً روان درمانی در کنار دارو و ورزش است. علاوه بر این، اضطراب نیز می‌تواند بر عملکرد جنسی تاثیرگذار باشد و هر دو شریک جنسی را در معرض خطر قرار دهد. زمانی که اضطراب بر عملکرد جنسی تاثیر می‌گذارد، علائم می‌توانند بدتر شوند.
آیا می‌توان از ایجاد مشکلات جنسی جلوگیری کرد؟
در حالی که نمی‌توان از ایجاد مشکلات جنسی جلوگیری کرد، مقابله با دلایل اساسی این اختلال می‌تواند به شما در درک بهتر و مقابله با آن در هنگام بروز کمک کند. مواردی وجود دارد که می‌توانید برای حفظ عملکرد جنسی خوب انجام دهید. اینها شامل موارد زیر هستند:
- برنامه درمانی خود را برای هر شرایط بهداشتی دنبال کنید
- مصرف الکل را محدود کنید
- سیگار کشیدن را ترک کنید
- هر گونه مسائل عاطفی یا روانی مانند استرس افسردگی و اضطراب را درمان کنید
- ارتباط و صمیمیت خود را با شریک جنسی خود افزایش دهد